6V Literatur der Aufklärung

• Duits
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Literatur der Aufklärung

1700-1780

Wat weet je al over
het begrip 'Aufklärung'?

Nenne den Wahlspruch der Aufklärung:

1. memento mori
2. sapere aude
3. prodesse et delectare
4. cogito ergo sum

Deze les:

- terugblik vorige les

- nakijken opdracht 'Nathan der Weise'

- Emilia Galotti + bespreken

- weekend! (?)

Immanuel Kant (1784)

Verlichting betekent dat de mens zijn door hemzelf veroorzaakte onmondigheid achter zich laat. Onmondigheid is het onvermogen je verstand te gebruiken zonder de leiding van een ander. Aan jezelf te wijten is deze onmondigheid wanneer de oorzaak ervan niet een gebrek aan verstand is, maar een gebrek aan vastberadenheid en aan moed om hier zonder andermans leiding gebruik van te maken. Sapere aude! "Heb de moed je eigen verstand te gebruiken!" is dan ook het motto van de Verlichting.

Je bent een verlicht mens, als ...

- je zelf nadenkt i.p.v. alles zonder meer aanneemt van een ander;

- je denkt dat de maatschappij beter wordt als het verstand van eenieder wordt gebruikt;

- je tegen bijgeloof, heksenvervolging en marteling bent;

- je tolerant tegenover andere geloven staat en probeert geen vooroordelen te hebben.

Friedrich dem Großen von Preußen

- invoering leerplicht

- schafte marteling af

- roept op tot religieuze tolerantie 

- onderdanen zijn voor de wet gelijk, ongeacht stand en geloof

- ook vorsten moeten zich aan de wet houden

Aufklärung breitet sich aus...

- handel neemt toe, vooral in Frankrijk, Nederland en Engeland

- toename aan banken, fabrieken en ondernemingen 

- burgers krijgen meer macht door de uitbreiding van hun kapitaal, worden steeds onafhankelijker van de adel en de kerk

- natuurwetenschappen ontwikkelen zich (bijv. Isaac Newton)

- steeds meer mensen kunnen een opleiding doen en worden zo steeds meer zelfbewust

Maatschappij --> literatuur

De literatuur moet ervoor zorgen dat de mensen inderdaad meer hun verstand gaan gebruiken en opgevoed worden tot morele mensen.

- Dramatik: burgerlijke belangen staan centraal

- G. E. Lessing: Duits nationaal theater: moet breken met de hoofse tradities en actuele thema's behandelen (doel: veel publiek bereiken!)

Gotthold Ephraim Lessing

- Nathan der Weise: strijd om religieuze tolerantie (Parabel)

- Emilia Galotti: conflict tussen burgers en adel

Parabel: leerzaam, opvoedverhaal, moreel idee, levenswijsheid d.m.v. vergelijking aan het publiek verduidelijkt.

Emilia Galotti

1. Vat in 100 woorden samen wat er in het fragment gebeurt.

2. Wat zijn Emilia en Odoardo van elkaar?

3. Welke vraag stelt Emilia aan Odoardo? Willigt Odoardo haar wens in?

4. Waarom stelt zij deze vraag aan Odoardo?

5. Hoe herken je de Aufklärung in dit verhaal? Wees zo uitgebreid mogelijk.

6. Welke maatschappelijke kritiek herken je in dit verhaal?