§1.2 Een winstgevende kolonie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3

§1.2 Een winstgevende kolonie 

Terugkijken

Leerdoelen

Uitleg

Zelfstandig werken

Planning

...kan ik de positie van verschillende groepen in de koloniale samenleving beschrijven.

...kan ik beschrijven hoe de VOC handeldreef in Oost-Indië

...kan ik uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer afgeschaft.

...kan ik uitleggen wat de vrije economie betekende voor ondernemers en contractarbeiders.

AAN HET EINDE VAN DE LES...

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

A

De koloniale samenleving

Leerdoel:

• Je kunt de positie van verschillende groepen in de koloniale samenleving beschrijven

Begrippen:

• indo's
• racisme

B

Het cultuurstelsel

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer afgeschaft

Begrippen:

• cultuurstelsel
• liberalisme

C

Ondernemers en contractarbeiders

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen wat de vrije economie betekende voor ondernemers en contractarbeiders

Begrippen:

• vrije arbeid
• contractarbeiders
• koelies

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

A

De koloniale samenleving

Groepen in de samenleving

• Nederlanders (tot 1880 alleen mannen, daarna ook vrouwen)
• Indo's: kinderen van NL'se mannen, inheemse vrouwen. Verschil in sociale lagen: hoe lichter de huid, hoe hoger de status
• Racisme

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

A

De koloniale samenleving

NL'se vrouwen:
niet bezighouden met politiek of bestuur. Wel liefdadigheid

Indonesische vrouwen:
geen onderwijs, als kind uitgehuwelijkt, geen beroep

Positie wordt verbeterd: 1904 oprichting school voor inheemse meisjes

Slaven:
 50.000 slaven uit Afrika, China en NL-Indië.

Slavernij afgeschaft 1860

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

B

Het cultuurstelsel

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer afgeschaft

1830: invoering cultuurstelsel op Java:

Boeren moeten op 1/5 van hun land cultuurproducten verbouwen.

Dit moesten ze afstaan aan de Nederlanders

Die verkochten dit duur in Nederland

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

B

Het cultuurstelsel

Cultuurstelsel is een ramp voor de boeren:

• Moesten beste grond gebruiken voor cultuurproducten, hierdoor weinig eten verbouwen. ==> hongersnoden
• Sommige regenten dwongen boeren meer dan 1/5 deel te gebruiken. Bij hogere opbrengst kreeg regent bonus
• Boeren zonder geschikte grond moesten 66 dagen werken voor Nederlands bestuur. In praktijk waren dit soms 100 tot 200 dagen.

Het cultuurstelsel werd
ingevoerd

1. op heel Nederlands-Indie
2. op het eiland Java
3. op het eiland Sumatra
4. op de eilanden Java en Sumatra

Wat werd er verbouwd voor het cultuurstelsel?

1. Koffie
2. Specerijen
3. Bananen
4. Aardappelen

Het cultuurstelsel hield in:

1. Dat de Indonesische boeren veel met elkaar omgingen
2. Dat de Indonesische boeren een deel van hun oogst moesten afstaan aan NL
3. Dat de Nederlandse boeren in Indonesië een deel van hun oogst moesten afstaan aan NL
4. Dat de Indonesische vorsten veel met elkaar omgingen

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

B

Het cultuurstelsel

Kritiek uit Nederland:

• 1860: boek Max Havelaar van Multatuli. Beschrijving onderdrukking en uitbuiting boeren.
• Nederlandse regering bemoeit zich te veel met economie Nederlands-Indië. 
  Vanaf 1848 veel Liberalisme in het bestuur.
  Het idee dat ondernemers vrij waren zou ook in Nederlands-Indië moeten gelden

1870: afschaffing cultuurstelsel

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

C

Ondernemers en contractarbeiders

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen wat de vrije economie betekende voor ondernemers en contractarbeiders

Begrippen:

• vrije arbeid
• contractarbeiders
• koelies

Gevolgen afschaffing cultuurstelsel:

Nederlandse ondernemers stichtten bedrijven in Nederlands-Indië: plantages (thee, koffie, suiker).

Werk werd gedaan door loonarbeiders uit de lokale bevolking.

Dit systeem is vrije arbeid

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

C

Ondernemers en contractarbeiders

Om genoeg arbeiders te hebben kwamen er contractarbeiders uit o.a. China

• Kregen voorschot op hun loon
• Verdienden te weinig
• Konden voorschot niet terug betalen
• Bleven vaak heel lang op de plantages

Nederlanders noemden deze mensen koelies

Leven van de koelies:

• 12 uur per dag werken
• Weinig eten
• Geen wc/ bad
• Kinderarbeid
• Geldboetes/lijfstraffen
• Koelieordonnantie (straf bij werkweigering)

Na de afschaffing van het Cultuurstelsel kwamen er meer particuliere ondernemingen in Indonesië. Op deze ondernemingen ontstond een tekort aan arbeidskrachten.
Op welke wijze werd dat tekort aan arbeidskrachten opgelost?

1. Door het aannemen van blanke Europeanen
2. Door het inhuren van contractarbeiders (koelies)
3. Door het kopen van slaven

Hoe werden koelies ook wel genoemd?

1. werknemers
2. vluchtelingen
3. Contractarbeiders
4. slaven

Waar kwamen de meeste koelies vandaan?

1. China
2. Japan
3. Java
4. Sumatra

Laat LessonUp open staan op je laptop!

AAN DE SLAG!

Wat?	Maken: 1.2
Waarom?	kennis
Hoe?	Lees de teksten, maak de vragen
Hulp?	Rood: stilte, geen vragen Oranje: stilte, je mag vragen stellen Groen: zachtjes overleggen
Klaar?

Jaartallen uit deze les

1830: Invoering cultuurstelsel

1860: Slavernij wordt afgeschaft in Nederlands-Indië

1860: Eerste uitgave Max Havelaar

1870: Afschaffing cultuurstelsel

1880: Eerste Nederlandse vrouwen in Nederlands-Indië

1904: Eerste inheemse school voor meisjes op Nederlands-Indië

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

A

De koloniale samenleving

Groepen in de samenleving

• Nederlanders (tot 1880 alleen mannen, daarna ook vrouwen)
• Indo's: kinderen van NL'se mannen, inheemse vrouwen. Verschil in sociale lagen: hoe lichter de huid, hoe hoger de status
• Racisme

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

A

De koloniale samenleving

NL'se vrouwen:
niet bezighouden met politiek of bestuur. Wel liefdadigheid

Indonesische vrouwen:
geen onderwijs, als kind uitgehuwelijkt, geen beroep

Positie wordt verbeterd: 1904 oprichting school voor inheemse meisjes

Slaven:
 50.000 slaven uit Afrika, China en NL-Indië.

Slavernij afgeschaft 1860