H3 Marktresultaat en overheidsinvloed (3.8 t/m 3.15)

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Welkom

5 vwo ECONOMIE  ||  2021-2022

Lesdoelen

Aan het einde van de les

Overheidsmonopolies en particuliere monopolies onderscheiden.

Privatisering uitleggen. 

Principaal-agent probleem uitleggen. 

Berovingsprobleem uitleggen. 

Wat is het verschil tussen een natuurlijke en een wettelijke monopolie?

Spoorwegen, post, telefoon, water, gas elektriciteit in handen van de overheid of geweest. Wat is hier de reden voor?

Leg het verschil uit tussen de doelstellingen maximale winst & break-even. Welke doelstelling past goed bij staatsbedrijven?

Staatsbedrijven

Winst maken is niet het doel.

Gevolgen voor efficiëntie en innovatie --> prikkel ontbreekt. 

Privatisering

• Overheidsbedrijven/taken worden afgestoten naar het particuliere bedrijfsleven. 

Veranderingen overheidssector

Oorzaken hoge werkloosheid & hoge staatsschuld. 

• Gevolg van de overheid?

Adam Smith

• Marktwerking
• Alleen ingrijpen als markten falen.
• Onzichtbare hand

Wanneer is er sprake van marktfalen?

Toezicht op de markt

Beleid maken en beleid uitvoeren wordt gesplitst. 

Toezicht nodig om twee economische problemen:

• Principaal-agentprobleem
• Berovingsprobleem

Principaal-agent probleem

Principaal- agent probleem 

Drie elementen

- Een principaal-agent relatie: er is een opdrachtgever en een opdrachtnemer

- Er is asymmetrische informatie: agent heeft meer info

- Er zijn tegengestelde belangen

Bedenk een voorbeeld van een agent-principaalrelatie hier op school. Wie is de agent en wie de principaal?

Gevolgen principaal-agentrelaties

Hogere transactiekosten

Averechtse selectie

Moral hazard

Vervoersmaatschappij Trains heeft het wettelijk monopolie op het verzorgen van het treinvervoer in een land gekregen. In een overeenkomst heeft de overheid opgenomen dat Trains voorafgaand aan een geplande prijsstijging eerst de noodzaak daarvan moet aantonen. Leg uit hoe deze overeenkomst het principaal-agent probleem vermindert.

Wat is het gevolg van contracten en prikkels op het principaal-agentprobleem?

Berovingsprobleem

• Hold-upprobleem
• Ontstaat als door verzonken kosten de machtsverhoudingen veranderen na het afsluiten van een contract. 

Bijvoorbeeld er wordt een hogere prijs berekent na de contract afspraken. Als het bedrijf niet betaalt zijn de investeringen kwijt. 

Een kleine gemeente in de Alpen wil een nieuwe skigebied aanleggen als economische impuls voor de regio. Een slimme ondernemer begint alvast met de bouw van een groot hotel en de aanleg van een eigen skilift. De investeringen kunnen alleen worden terugverdiend als de gemeente het skigebied ontwikkelt. Welk begrip past hierbij?

1. Verzonken kosten
2. Berovingsprobleem
3. Principaal agent probleem
4. Zelfbinding

Aan de slag

Maken H 3.8 t/m 3.15

Zachtjes overleggen! / Aan docent vragen

Klaar? Nakijken

Niet af? Huiswerk!