De vrije economie in Indonesië - Reading Like A Historian

• Geschiedenis
• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 3-6

De vrije economie in het Indië van de Roaring Twenties

De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie

KA 39

De Roaring Twenties

Nederland als koloniale mogendheid

Een winstgevende kolonie

Kies je eigen titel van deze les. Ik heb de 4 meest voorkomende titels (uit methodes) hier alvast geplaatst. Je kunt ze deleten als je ze niet gebruikt. 

Introductie bij foto

Dit is Madelon. Zij woonde met haar man in Indië. Herkennen de leerlingen haar kleding? Welke tijd is dit misschien? Wat vinden ze eigenlijk van haar kleding? (modieus, echt Roaring twenties!) En wat vinden ze van de blik van Madelon? Ze schreef kritische boeken (bekendste in 1936) en scheidde van haar eerste man in 1926. Wat vinden de leerlingen hiervan? Verbaast het ze bij een persoon uit begin vorige eeuw?

Informatie:

Madelon Székely-Lulofs: Van 1917 tot 1926 was zij gehuwd met de rubberplanter Hendrik Doffegnies uit Deli (Indië). Met hem kreeg ze twee dochters, Mary Maud en Christine (Tineke). Ze begon verhalen te schrijven die de Hongaarse planter László Székely (niet te verwarren met de Hongaarse architect met dezelfde naam) liet plaatsen in een krant op Sumatra. In 1926 werd het huwelijk van Lulofs en Doffegnies ontbonden en trouwde Lulofs met Székely. Met hem kreeg zij nog een dochter, Clothilde Malvina.

Het echtpaar verhuisde naar Sumatra en Székely-Lulofs publiceerde verhalen in het tijdschrift Groot Nederland. In 1931 maakte ze haar debuut als romanschrijfster met Rubber. Mede door een lawine aan kritieken werd Rubber meteen een bestseller. De roman werd in vijftien talen vertaald, onder meer in het Engels, Duits, Frans, Zweeds, Deens, Fins, Tsjechisch, Hongaars, Maleis en Spaans. Ook werd het boek verfilmd (1936) 

www.beeldengeluidopschool.nl

Als deze link het niet doet: probeer in te loggen. 

Als het dan nog niet beschikbaar is: gebruik filmpje van SchoolTV op de dia hierna. 

Misschien een beetje kinderachtig filmpje maar laat wel alles zien dat nodig is, ook een stukje uit de film Rubber. 

🏵

🌴

🌴

🌴

🕳

🌴

🕳

🛢

🛢

🛢

Koffie

☕️

⚽️

🌴

🍚

🍚

🍚

🍚

🖇

🖇

🚬

🌴

🚬

Goud

🏵

🌴

🛢

🌴

🌴

☕️

🛢

🌴

🍭

🏵

🏵

☕️

Palmolie

🌴

Tabak

🚬

Aardolie

🛢

Suikerriet

🍭

Kolen

🕳

Rubber

⚽️

Rijst

🍚

Tin

🖇

Thee

🍵

🍵

🍵

Bespreek >  topografie. Waar ligt Indonesië. Hoe groot is de archipel? In vergelijking met Nederland? Hoe kwam je er in die tijd? Lange reis?

Producten bekijken > Naast rubber en olie werden er nog veel meer grondstoffen uit Indië gehaald en was er naast plantages dus ook veel industrie aanwezig (mijnbouw). 

Hoe werd er door Nederlanders geld verdiend in Indië? 

(en hoe gingen deze ondernemers om met de mensen en de natuur van Indonesië?)

Wat: 

1. zelf bronnen lezen
2. moeilijke woorden opzoeken
3. bronnen analyseren
4. hoofdvraag beantwoorden

Waarom?

Als je veel traint wordt je vanzelf beter. Dus beter worden in toetsvragen beantwoorden kan alleen als je veel oefent met bronnen lezen en met schrijven.

Hoe:

Werk in viertallen. Verdeel het werk.

Vul de zinnen aan op het werkblad 'bronnen gebruiken'.

Aan het werk!

Tekst 1a

Tekst 1b

Er werd voor Nederland geld verdiend in Indonesië. In de 19e eeuw werd dat oa gedaan door plantages te maken. 

- Wat is een plantage?

- hoe vind je de omgeving eruit zien op deze foto? Kun je iets zeggen over de omgeving? Waar zouden de meeste plantages gemaakt zijn (stad/platteland)(jungle/aan de kust)? Was een plantage goed voor het milieu (monocultuur/bomen gekapt etc)?

- Wie staan er op de foto? Wie zit? Verschil tussen beide? Waarom was er een verschil? Welke werk deden deze mensen? 

Tekst 2

Tekst 3

'De rijsttafel' door tekenaar Menno van Meeteren Brouwer.

Tekst 3

Tekst 4

De tinmijnen van Banka en Billiton, 1930.

In 1850 besloten twee Nederlandse barons om het eiland Billiton te gaan verkennen, omdat zij verwachtten dat er daar net zulke waardevolle bodemschatten zouden zijn als op Banka. De barons, Wolter Robert van Hoëvell en Vincent Gildemeester van Tuyll van Serooskerken, stuurden een verkenner naar het eiland. Die kwam echter terug met de mededeling: “Het is zeker, dat het eiland Billiton geen tinerts in zijn bodem bevat.” Een jaar later nam baron Van Tuyll echter toch zelf maar een kijkje, en binnen enkele uren vond hij al tin. Samen met twee kompanen besloot hij de tinerts op Billiton te gaan ontginnen. In 1852 werd de concessie aan baron Van Tuyll verleend, zoals blijkt uit het Bijblad van de Nederlandsche Staats-Courant 1852-1853.

De eerste jaren verliepen de zaken op Billiton slecht. Vele lokale en Chinese koelies werden ziek of overleden. Baron Van Tuyll was volgens zijn kompanen ongeschikt voor de leiding van het bedrijf. Om de problemen het hoofd te bieden werd in 1860 een naamloze vennootschap opgericht om een en ander te structureren, de Billiton Maatschappij NV.

Zowel op Banka als op Billiton werden ook later nog veel Chinese koelies gebruikt. De Nederlanders gaven ook leidinggevende functies aan de Chinezen, en in 1920 was bijna de helft van de bevolking van Banka-Billiton van Chinese afkomst.

Vooruitzichten

Tin wordt vooral gebruikt in elektronische apparatuur, zoals mobiele telefoons. Bekende fabrikanten zoals Apple en Samsung geven aan dat ze het belangrijk vinden dat de tin die ze gebruiken op een verantwoorde manier wordt gewonnen. De Britse krant The Guardian heeft beide bedrijven gevraagd of ze tin vanuit deze regio gebruiken, maar de bedrijven konden daar geen uitsluitsel over geven. Het Koreaanse bedrijf LG zegt daarover: “Wij nemen deze zaken serieus en wij geloven dat er branche-breed actie nodig is om de problemen op te lossen.”

zie: indearchipel.com, 25 maart 2013 

Tekst 5

Bespreek:

Plantages hebben arbeiders nodig

Vaak te weinig arbeiders (gebieden dunbevolkt)

Arbeiders worden voornamelijk uit China gehaald

Deze contractarbeiders worden koelies genoemd

Werken keihard voor een laag loon

Koelies worden zeer slecht behandeld (lijfstraffen)

Opstanden worden keihard neergeslagen

Hoe werd er door Nederlanders geld verdiend in Indië? 

(en hoe gingen deze ondernemers om met de mensen en de natuur van Indonesië?)

Wat: 

4.hoofdvraag beantwoorden

Waarom?

Als je veel traint wordt je vanzelf beter. Dus beter worden in toetsvragen beantwoorden kan alleen als je veel oefent met bronnen lezen en met schrijven.

Hoe:

Vul de zinnen aan op het werkblad 'hoofdvraag beantwoorden'.

Aan het werk!

Een uitgegraven mijn 

De ketenen staan symbool voor onderdrukking van de Papua’s.

Oude machines en pijpleidingen. 

Dit zijn schietloden en verwijzen naar landmeetkundige instrumenten. 

Koper wordt nog steeds gebruikt voor het leiden van elektriciteit.

De kruizen staan symbool voor het protest van de Papua’s tegen de mijnindustrie.

Conclusie nabespreken

Trek samen met de klas een conclusie > hoe keken de Europeanen naar het Indonesische landschap? 

> En naar de mensen? (allemaal productiefactoren, zie economieles) 

> Wanneer begon dus milieuvervuiling eigenlijk?   

> Hoe protesteerden mensen tegen dit systeem?

Vertel: dit schilderij, getiteld Tales of the Gold Mountain, verhalen van de gouden berg, toont de door mijnbouw uitgegraven Ertsberg in Papoea, de grootste koper- en goudafzetting ter wereld. De foto van de afgegraven berg zag je in de vorige slide. De kunstenaar Maryanto laat dit landschap met overblijfstelen van de mijnindustrie zien om de vernietigende exploitatie van het gebied aan de kaak te stellen. Hij werkte in zogenaamde gesso-stijl. De witte lijnen die zijn uitgekrast in de zwarte ondergrond.

Doe: druk op de hotspot 

Lees de tekst die onder de hotspot staat. 

Nabespreken

Waren de teksten moeilijk, goed te doen, makkelijk?

Moest je veel schrijven? Lukte het je goed om op papier te krijgen wat je bedoelde?

Denk je dat trainen met lezen van bronnen en schrijven zoals vandaag, echt gaat helpen bij een toets?

Vind je dat nu meer snapt over hoe mensen werkten, leefden en met elkaar omgingen in Indonesië, of niet?

Deze les sluit ook aan bij de actualiteit (2023):

Verantwoording en contact

Werkvorm geïnspireerd op project Reading Like A Historian, Stanford History Education Group. 

 

Je kunt losse delen gebruiken uit deze les of alles gebruiken, wellicht verdeeld over meerdere lesuren. In de (uitklapbare) gele notitie blokjes (onderin beeld) heb ik vragen geplakt die jezelf kunt gebruiken als introductie bespreking met de klas. Op maat maken voor het leerjaar en niveau. 

Met deze werkvorm probeer ik te stimuleren dat de leerlingen zoveel mogelijk lezen en schrijven. 

Voor vragen, aanvullingen en printbaar materiaal: [e-mail]