Taalverzorging les 1

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Welkom 1HVd

Paklijst:

- Lesboek & lijntjesschrift

- Pen en/of etui

- (Nederlands) leesboek

- Opgeladen laptop (met oplader)

Lesinhoud

Een nieuwe lessenserie: Taalverzorging

Lesdoelen

Voorkennis ophalen

Meervoudsvormen + moeilijke woorden

(Bijvoeglijk naamwoord)

Aan het werk

Controle lesdoelen en afsluiting (lessenserie met een toets)

Lesdoelen

- Je kan het meervoud van zelfstandig naamwoorden correct spellen

- Je kent de betekenis van de moeilijke woorden en kan deze uitleggen met een voorbeeldzin

- Je kan het bijvoeglijk naamwoord op een correcte manier spellen in een zin

Meervoudsvormen

De meeste zelfstandige naamwoorden in het Nederlands kan je zowel in het enkelvoud (ev) als in het meervoud (mv) zetten.

De meeste meervouden eindigen op -s of -en.

Meervoudsvormen 

Eerst is het goed om te weten wat lettergrepen zijn.

 

Elk woord bestaat uit één of meer stukjes geluid (lettergrepen)

Hoeveel stukjes hoor je bij het woord: voeten?

Meervoudsvormen 

Eerst is het goed om te weten wat lettergrepen zijn.

 

Elk woord bestaat uit één of meer stukjes geluid (lettergrepen)

Hoeveel stukjes hoor je bij het woord: voeten?

Je hoort: ("Voe-" & "-ten")

Voe = 1 lettergreep

Meervoudsvormen 

Een lettergreep is belangrijk om te begrijpen als we het hebben over de klemtoon.

De klemtoon is het stukje (de lettergreep) dat je sterker uitspreekt dan de andere stukjes.

In het woord "voeten" ligt de lettergreep op: "?"

Meervoudsvormen 

Een lettergreep is belangrijk om te begrijpen als we het hebben over de klemtoon.

De klemtoon is het stukje (de lettergreep) dat je sterker uitspreekt dan de andere stukjes.

In het woord "voeten" ligt de lettergreep op: "voe"

Meervoudsvormen 

De klemtoon is het stukje (de lettergreep) dat je sterker uitspreekt dan de andere stukjes.

In het woord "voeten" ligt de lettergreep op: "voe"

Probeer maar eens uit te spreken:

-VOE-ten                  &                  -voe-TEN

Meervoudsvormen 

Wanneer je een woord van enkelvoud naar meervoud wilt vertalen, moet je goed opletten dat het originele woord hetzelfde blijft.

"Boot"   wordt   "Boten"  

De uitspraak van het woord blijft gelijk.

"Bot"   wordt   "Botten"

Meervoudsvormen (-en, -n, -'en)

Er zijn natuurlijk ook bijzonderheden:

• Woord dat eindigt op -ik: Medeklinker verdubbelt als de klemtoon op "-ik" valt. VB: strik-strikken; 

Meervoudsvormen (-en, -n, -'en)

Er zijn natuurlijk ook bijzonderheden:

- Woord dat eindigt op -ik: Medeklinker verdubbelt als de klemtoon op "-ik" valt. VB: strik-strikken; perzik-perziken 

• Woord dat eindigt op -s of -f verandert vaak in het meervoud in een -z of -v: kaas-kazen, maar mens-mensen 

Meervoudsvormen (-en, -n, -'en)

Er zijn natuurlijk ook bijzonderheden:

- Woord dat eindigt op -ik: Medeklinker verdubbelt als de klemtoon op "-ik" valt. VB: strik-strikken; perzik-perziken 

- Woord dat eindigt op -s of -f verandert vaak in het meervoud in een -z of -v: schaaf-schaven, maar elf-elfen

• Woord dat eindigt op "-s" of "-x" hebben meervoud op "-en". Let op: afkortingen op "-s" of "-x" krijgen altijd "-'en": gps'en

Meervoudsvormen (-s, -'s)

Andere bijzonderheden:

• Engelse en Franse leenwoorden krijgen "-s": cowboys
• Woord dat eindigt op -a, -i, -o, -u, -y en anders de uitspraak verandert, krijgt een apostrof (-'s): auto-autos-auto's
• Afkortingen krijgen "-'s":       dvd's;      cv's;      cd's

Soms heb je meerdere meervoudsvormen: groenten-groentes

Aan de slag

Wat: Opgave 1 & 2 (bladzijde 51)

Hulp: Theorie op bladzijde 50

Tijd: 10 minuten

Klaar? Theorie op blz. 52 lezen + Opdracht 6 & 7

Meer meervoudsvormen (mv)

• Woorden op "-ie" hebben een mv op "-ën" als de klemtoon op -ie ligt, voorbeeld:   industrie-industrieën
• Maar als de klemtoon anders valt, eindigt de mv op "-n". De e krijgt ook een trema (ë), voorbeeld: bacterie-bacteriën
• Bij sommige woorden verandert de klinker: schoonheid-schoonheden; gezinslid-gezinsleden

Meer meervoudsvormen (mv)

• Sommige woorden hebben een mv op "-eren": kind-kinderen; ei-eieren
• Leenwoorden uit het Latijns of Italiaans hebben twee mv: de oorspronkelijke en de vernederlandste: 

Museum - musea - museums

crisis - crises - crisissen

• Onregelmatige mv bestaan ook: koe-koeien

Aan de slag

Wat: Opgave 6 & 7 (bladzijde 52)

Hulp: Theorie op bladzijde 52

Tijd: 10 minuten

Klaar? Opdracht 9 a + b

Moeilijke woorden

Bij de volgende toets(en) hoort elke keer een rijtje met moeilijke woorden die ook worden teruggevraagd. Woorden van deze les:

anekdote

waarneming / waarnemen

motief

interpretatie / interpreteren

naar behoren

Anekdote

Hebben we het vorige lessenserie over gehad. Wie weet nog wat het is?

Anekdote

Betekenis: Grappig en kort verhaal over iets dat echt gebeurd is.

Waarneming / waarnemen

Wie kan het moeilijke woord in een voorbeeldzin plaatsen? Zorg dat je laat zien dat je de woordbetekenis begrijpt in de zin.

Waarneming / waarnemen

Betekenis: 1. Iets wat je ziet, hoort, voelt of ruikt. 

2. Iets via je zintuigen registreren

Motief

• Betekenis 1: Element dat zich herhaalt (in een verhaal of gedicht)
• Betekenis 2: Reden waarom je iets doet

Interpretatie / interpreteren

• Betekenis 1: Hoe iemand ergens over denkt (Wat is je interpretatie van het verhaal?)
•  Betekenis 2: De manier hoe je iets begrijpt  (Hoe interpreteer jij het kunstwerk?)

Naar behoren

Betekenis: Zoals het eigenlijk zou moeten; zoals het hoort.

"Iemand gedraagt zich naar behoren" oftewel iemand gedraagt zich zoals het hoort.

Opdracht (15 min)

Maak met elk moeilijk woord (anekdote, waarnemen, motief, interpretatie, naar behoren) een eigen voorbeeldzin.

Uit de 5 zinnen moet duidelijk worden dat je de betekenis van elk woord begrijpt.

Bijvoeglijk naamwoord

Een bijvoeglijk naamwoord (bvn) zegt iets over een zelfstandig naamwoord (zn): Een mooi (bvn) huis (zn)

We kennen twee vormen:

Verbogen vorm                                                               Onverbogen vorm

VB: Mooie                                                                                       Mooi

Bijvoeglijk naamwoord (bvn)

We schrijven het vaakst de verbogen vorm (De mooie lamp)

Als het bvn achter het zn staat in de zin, schrijf je de onverbogen vorm: "Dat kunstwerk (zn) is erg mooi (bvn)"

Dit doe je ook bij 'het-woorden' als je een onbepaald lidwoord (een) gebruikt: een mooi huis; een leuk leven

Bijvoeglijk naamwoord (bvn)

Het bijvoeglijk naamwoord kan ook een stof of materiaal zijn waarmee iets is gemaakt: de stalen bumper

Dit noemen we het stoffelijk bijvoeglijk naamwoord.

Meestal eindigen ze op "-en", tenzij het nieuwe stoffen zijn die uit het Engels komen: "plastic hoes" "een polyester shirt"

Bijvoeglijk naamwoord (bvn)

Voltooid deelwoorden kunnen ook als bijvoeglijk naamwoord worden gebruikt: "De gesmolten chocoladereep".

Als je het voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruikt, schrijf je het zo kort mogelijk: "Het vergrote scherm"

Maar let op:

Wel dubbel -t/-d als het nodig is voor uitspraak: -geredde man

Aan de slag

Wat: Opgave 1 & 2 (bladzijde 54)

Hulp: Theorie op bladzijde 54

Tijd: 10 minuten

Klaar? Theorie op blz. 56 lezen + Opdracht 7 & 8

BVN - Trappen van vergelijking

Wie heeft er wel eens eerder van de trappen van vergelijking gehoord? 

BVN - Trappen van vergelijking

Stellende trap

Vergrotende trap

Overtreffende trap

BVN - Trappen van vergelijking

Stellende trap (standaard of neutrale vorm)

• Mooi

Vergrotende trap (Middenmaat)

• Mooier

Overtreffende trap (Allergrootst mogelijk)

• Mooist

BVN - Trappen van vergelijking

Stellende trap (standaard of neutrale vorm)

• Braaf

Vergrotende trap (Middenmaat)

• Braver

Overtreffende trap (Allergrootst mogelijk)

• Braafst

BVN - Trappen van vergelijking

Stellende trap (standaard of neutrale vorm)

• Roze

Vergrotende trap (Middenmaat)

• Rozer

Overtreffende trap (Allergrootst mogelijk)

• Meest roze

BVN - Trappen van vergelijking

Stellende trap (standaard of neutrale vorm)

• Juist

Vergrotende trap (Middenmaat)

• Juister

Overtreffende trap (Allergrootst mogelijk)

• Meest juist

BVN - Trappen van vergelijking

Ook onregelmatige (veranderende) woorden kennen trappen.

Stellende trap (standaard of neutrale vorm)

• Goed

Vergrotende trap (Middenmaat)

• Beter

Overtreffende trap (Allergrootst mogelijk)

• Best

Aan de slag

Wat: Opgave 7 & 8 (bladzijde 57)

Hulp: Theorie op bladzijde 56

Tijd: 10 minuten

Klaar? Opdracht 9abc

Tijd over?

Introductie: Gespeld

Controleren lesdoelen

Je kan/kent nu:

- Het meervoud van zelfstandig naamwoorden correct spellen

- De betekenis van de moeilijke woorden en kan deze uitleggen met een voorbeeldzin

- Het bijvoeglijk naamwoord op een correcte manier spellen in een zin

Afsluiting (van de lessenserie met een toets)

De lessenserie sluiten we weer af met een toets na de herfstvakantie. (4 of 5 november)

De toets Taalverzorging is een repetitie en telt twee (2x) mee!