DNA

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

DNA

De bouw en functie

Leerdoel

9.1.1 Je kunt de bouw en functies van DNA beschrijven.

Eukaryoot

DNA/ erfelijk materiaal bevindt zich in kern, omgeven door een kernmembraan.

Mitochondriën 

Bladgroenkorrels

DNA/Het genoom

• Bevat informatie over erfelijke eigenschappen.
• Alle cellen in één organime hebben hetzelfde genoom.
• Het genoom --> Al het erfelijke materiaal in een organisme, inclusief het mtDNA
• Chromosomen

Hoe heten organismen die geen kern hebben?

prokaryoot

• DNA ligt in een cirkel in het cytoplasma. (circulair DNA)
• Geen eiwitten
• Sommige prokaryoten hebben ook korte stukjes circulair DNA (plasmiden).
• Alles samen=genoom.

Bouw

DNA molecuul = nucleïnezuur

Zuurgroep, voor het eerst ontdekt in celkern (nucleus).

Bestaat uit  aan elkaar gekoppelde nucleotiden.

Structuur ATCG

Verbinding

Welke stikstofbasen liggen altijd tegenover elkaar?

1. AA & CC
2. TA & CG
3. TT & GG
4. AC & GT

Genen

• 1 chromosoom bevat meerdere genen.
• Een gen bevat informatie voor 1 of meerdere eiwitten.
• Gen voor oogkleur bevat dus informatie hoe de eiwitten gemaakt moeten worden die jouw ogen kleur geven.
• DNA sequentie: de volgorde van de ATCG (stikstofbasen).
• De DNA sequentie van een gen bepaald welk eiwit wordt gesynthetiseerd (gemaakt).

Genen

• Staan op een vaste plek in ons DNA.
• Dus mijn gen voor oogkleur staat op hetzelfde chromosoom als bij jou.
• Omdat je van elk chromosoom er 2 hebt, heb je dus voor al je eigenschappen 2 keer; op ieder chromosoom 1. 
• Omdat deze van elkaar kunnen verschillen, noemen we de verschillende varianten allelen.

Niet-coderend DNA

• Slechts een klein deel van ons DNA codeert (bevat de code) voor een eiwit.
• Groot gedeelte maakt geen eiwitten, wordt vaak ''junk-DNA'' genoemd. 
• 98,5% van ons DNA is niet-coderend.

Diploïd

Van elk chromosoom 2 (2n)

Haploïd is als je van een chromosoom 1 hebt (1n).

Replicatie ook wel:

2n -> 2n + 2n

Wat is "eiwitsynthese"?

Eiwitsynthese

Verschil

DNA/RNA

dubbele streng/enkele streng

Thymine/Uracil

Deoxyribose/Ribose

eiwitten

Bestaan uit een lange keten van aminozuren.

Er bestaan 20 verschillende soorten aminozuren.

De code voor de volgorde van aminozuren staat vast in de nucleotidenvolgorde van het RNA (volgorde AUCG).

De code voor 1 aminozuur zijn 3 opeenvolgende nucleotiden: codon. (zie stencil)

Eiwitsynthese

1. Transciptie: van DNA --> RNA

2. Translatie: van RNA --> eiwit

start/stop

De synthese van een aminozuurketen begint altijd bij het ''start'' codon en stopt bij het ''stop'' codon.

Start codon is altijd AUG, er zijn meerdere stopcodonnen. Zoek eens een code op van een stop codon.

Voor welk aminozuur codeert het codon: TCT voor?

1. Methionine
2. Serine
3. Arginine
4. Stop

Hoeveel codons zijn er voor het aminozuur Serine?

1. 2
2. 4
3. 6
4. 8

aminozuren

In de cel is altijd een voorraad van de 20 aminozuren aanwezig. Deze wordt aangevuld door bijvoorbeeld voeding. 

Meerdere ribosomen kunnen hetzelfde RNA lezen -> veel eiwitten

Wat gebeurd er als het codon TCT door een mutatie veranderd in CCT?