Nederland na de WOII

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Nederland na de WOII 

Wederopbouw en industrialisatie

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je uitleggen wat de Marshallhulp en geleide loon- en prijspolitiek betekenden voor de snelle wederopbouw van Nederland na de Tweede Wereldoorlog. Wat wat de snelle economische groeit tot gevolg had. 

De puinhopen van de oorlog

• De schade na de oorlog was enorm
  
  
• Honderdduizenden mensen waren dakloos, fabrieken draaiden niet meer, wegen en spoorwegen waren vernietigd
  
  
• En auto's, vrachtwagens en fietsen waren door de Duitsers mee genomen

Herstel en vernieuwing

• Mede dankzij de Marshall-hulp kon Nederland het land snel weer opbouwen
  
  
• De overheid voerde een geleide loon- en prijspolitiek in
  
  
• Dit hield in dat de overheid bepaalde hoe hoog de lonen waren en hoe duur de producten waren
  

Multinationals

• De loonpolitiek zorgde ervoor dat Nederlandse exportproducten goedkoop waren
  
  
• Daardoor werden er veel Nederlandse producten in het buitenland gekocht
  
  
• Waardoor veel berdijven kunnen groeien en in het buitenland hun spullen verkopen. We noemen dit multinationals. Vb. Heineken, Philips, Unilever, ING
• 
  

Zuinigheid en vlijt

• Omdat de lonen voorlopig nog laag bleven moesten de Nederlanders zuinig leven
  
  
• De meeste Nederlanders waren zeer gedreven om het land weer op te bouwen, er werd dan ook hard gewerkt, gemiddeld zo'n 50 uur per week
  

• Gehoorzaamheid was een belangrijke waarde na de Tweede Wereldoorlog
  
  
• De meeste mensen leefden naar de vaste rollenpatronen
  
  
• De man was kostwinner, de vrouw was huisvrouw en de kinderen waren gehoorzaam aan hun ouders

Welvaart

• In 1956 werden de lonen voor het eerst verhoogd
  
  
• Steeds meer mensen waren in staat zich luxe te veroorloven
  
  
• In 1958 brengt het Brabantse DAF een familie-auto op de markt. Het Dafje.
  
  
• De auto werd populair en was betaalbaar voor de gewonen man

De welvaart stijgt

• Geleide loonpolitiek wordt losgelaten (eerst deels, daarna volledig in 1963)
• Er komt een loongolf: een stijging van lonen, soms wel met 10%
• Uitkeringen zijn gekoppeld aan lonen, dus ook deze stijgen mee.
• Door de ontdekking gasveld in Slochteren (1959) kunnen de hogere lonen makkelijker worden gefinancierd: het gas wordt aan het buitenland verkocht.
• Nederland wordt een consumptiemaatschappij

Met z'n allen voor de buis

• Televisies bestaan al voor de oorlog, maar pas na de oorlog worden ze betaalbaar en komen ze ook steeds vaker voor in Nederland
• Met de televisie kunnen mensen zien wat er in andere delen van de wereld gebeuren.
• Uiteraard mocht je alleen kijken naar de programma's die bij de omroep van je eigen zuil hoorde....

De eerste televisie-uitzendingen waren in zwartwit. Ook werd er maar een paar uur per dag uitgezonden, en niet zoals nu, 24 per dag.

Als je de programma's van toen bekijkt zal je vooral merken dat alles veel minder flitsend en snel was. Vermoedelijk zou je het zelfs vreselijk traag vinden!

In de achtergrond van deze slide zie je het jeugdprogramma Dappere Dodo (1955-1964). Dit was de eerste kinderserie op de Nederlandse televisie en werd uitgezonden door de KRO.

Mobiliteit en vrije tijd

• Door de toenemende welvaart krijgen steeds meer gezinnen in de jaren 50 en 60 een auto
• Hierdoor neemt de mobiliteit toe
• Mensen trekken er vaker op uit en kunnen op vakantie gaan.
• Meestal is dat kamperen in het eigen land, maar ook steeds meer mensen gaan met het vliegtuig op vakantie.

Een auto, vakantie en een sigaar...

...wat een luxe!

Lege kerken

• Doordat mensen mobieler werden gingen ze hun vrije tijd anders besteden: op zondag kon je ook andere dingen doen dan naar de kerk gaan.
  
• Door de televisie hoorden en zagen mensen ook andere denkbeelden die in de wereld speelden. Ze werden hierdoor ook kritischer op wat bijvoorbeeld de kerk zei.
• Meer mensen gaan in de stad wonen, waar ze minder naar de kerk gaan.

Amerikanisering

• De invloed van Amerika in Europa neemt niet alleen politiek toe: na de oorlog komen ook bedrijven als Coca Cola en Levi Strauss naar Nederland. 
• Hierdoor nemen ook in het dagelijks leven, zoals bijvoorbeeld in de kleding of de muziek, veel Nederlanders Amerikaanse gebruiken over.
• Dit heeft amerikanisering.

De Amerikaanse acteur James Dean wordt vaak genoemd als rolmodel voor de opstandige tiener: vetkuif, spijkerbroek en roken. Niet alleen de Amerikaanse jeugd nam zijn uiterlijk (en gedrag) over. Ook de Nederlandse jongeren, die zijn films in kleur in de bioscoop konden bekijken, vonden hem 'stoer'. De ouders spraken er, uiteraard, schande van! Lang heeft James Dean niet van zijn succes kunnen genieten: op 24-jarige leeftijd kwam hij bij een auto-ongeluk om het leven.

Gastarbeiders

• Door de stijgende welvaart is er in Nederland zoveel werk dat mensen uit andere landen worden gehaald om hier te werken. 
• Deze gastarbeiders (uit Marokko, Turkije, Spanje en Italië) doen hier ongeschoold werk. 
• Kennis van de Nederlandse taal of cultuur was niet nodig om het werk te kunnen doen: de mensen waren te gast en zouden weer teruggaan.

Gastarbeiders

• De meeste gastarbeiders blijven in Nederland en laten hun familie overkomen. Zo ontstaat een multiculturele samenleving met verschillende culturen. 
• We noemen hen allochtonen. Nederlanders noemen we autochtonen. 
• In 1975 komen er ook veel Surinamers en Molukkers naar Nederland
• De intergatie (aanpassing) verloopt moeizaam.

Begrippen uit deze les

• loongolf
  
• consumptiemaatschappij
  

• mobiliteit
• Amerikanisering
• gastarbeiders

Jaartallen uit deze les

• 1959: ontdekking gasveld bij Slochteren
• 1963: loslaten geleide loonpolitiek

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

Aan het werk

Maken: §5.1 A

Wat is geleide loonpolitiek?

Wat is geleide prijspolitiek?

Hoe heeft geleide loon- en prijspolitiek bijgedragen aan de wederopbouw van Nederland?