H1.1 Ontstaan en opbouw van de aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Systeem Aarde

Openingsfoto

Wat zie je?

Waar komt dit voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Beschrijving van de openingsfoto

Þingvellir is a historic national park and one of the most visited sites in Iceland

In the grand scheme of Earth’s timeline, Iceland is a relatively young geological formation: the island of Iceland was formed from volcanic activity, triggered by tectonic plates pulling apart, allowing magma to flow upwards, forming the impressive landmass. In fact, tectonic plates can be thanked for many of the incredible sights Iceland has to offer. For one, this is one of the few places where one can witness tectonic activity up close, and even see a mid-ocean ridge on land. Normally you’d need to be a person of James Cameron caliber (including owning a submarine capable of incredibly deep dives like the acclaimed director) to have the privilege of seeing such normally submersed wonders of nature. 

ons zonnestelsel

Hoe is de aarde ontstaan?

Geologische tijdschaal

Ga naar p.13 in je boek.

onderscheid op basis van

kenmerkend planten- en dierenleven of gesteente

H.1.1 Ontstaan en opbouw van de aarde

Leerdoelen

• Je kan de opbouw van de aarde (binnen- en buitenkern, binnen- en buitenmantel, korst)  en de eigenschappen van elke aardschil benoemen.
• Je kan de begrippen als 'lithosfeer' en 'asthenosfeer' gebruiken en plaatsen binnen de context van de aardsferen.
• Je kan het verschil tussen oceanische korst en continentale korst uitleggen en linken aan de steensoorten: basalt en graniet.
• Je kan de aanwezigheid van hitte in de aardkern verlaren aan de hand van convectiestromen.

Het actualiteitsbeginsel: the present is the key to the past (het heden is de sleutel tot het verleden). (Het uitgangspunt dat fysische processen zoals die nu plaatsvinden in het verleden ook zo plaatsvonden).

Actualitiesbeginsel/

principe

Zand en ander materiaal sedimenteert laag op laag over miljoenen jaren heen.

Het uitsnijden van een dal door een rivier over miljoenen jaren heen.

Voorbeelden van het actualiteitsbeginsel 

Aardprocessen zijn als volgt in te delen

Endogeen = processen in binnenste van de aarde

Exogeen = processen buiten de aarde

Opbouw van de aarde

Opdracht 3a t/m 3c uit de Geo

Opbouw van de aarde

Opdracht 3a t/m 3c uit de Geo

Vast of hard?

Maak de dwarsdoorsnede af

De vorming van nieuwe korst

Vind plaats op de rode gebieden

binnenkern

buitenkern

Asthenosfeer

Binnenmantel

Buitenmantel

Continentale korst

Oceanische korst

Lithosfeer

(vast = gesteente)

• drijft op asthenosfeer
• oceanische korst en continentale korst

Asthenosfeer

(plastisch = vervormbaar)

• onderdeel v/d mantel
• hoge temperatuur
• vervormbaar

Lithosfeer bestaat uit:

• Oceanische korst
• Continentale korst

Tektonische platen

Ken jij de drie plaatbewegingen?

Supercontinent cyclus

Convergente breuk

Divergente breuk

Transforme breuk

Nieuwe aardkorst

Aardbevingen

Korst verdwijnt

Mid-oceanische rug

Gebergtevorming

Interne hitte van de aarde

De aarde haalt zijn hitte van:

• Restantwarmte van vorming aarde
• Interne chemische processen 
• Inslagen van meteorieten

Continentale korst bestaat met name uit: 

Graniet 

Licht

Dikker

Oud

Oceanische korst bestaat met name uit: 

Basalt
Zwaar

Dunner

Jong

Een divergente  plaatgrens is in de plaattektoniek een grens tussen twee tektonische platen, waar de beweging divergent is (de platen bewegen van elkaar af). 

Bij divergente plaatgrenzen beweegt de lithosfeer uit elkaar, zodat materiaal uit de diepere en warmere asthenosfeer omhoog stroomt naar het oppervlak. Dit gaat gepaard met vulkanisme en de vorming van nieuwe oceanische korst aan de plaatgrens. Beide platen groeien daardoor gemiddeld met dezelfde snelheid aan bij de plaatgrens.

Divergente plaatbeweging

*Bewegen van elkaar af

Opdrachten 5a,b uit de Geo

Ontwikkeling van de Oost-Afrikaanse rift-zone

1. Divergente plaatbeweging

2. onstaan rift-zone

3. Opvulling met water en onstaan zee

Bekijk deze website!

Meer uitleg over plaatbewegingen.

Platentektoniek

Welke krachten leiden tot platentektoniek?

Plaatbewegingen zijn het resultaat van een duwkracht vanuit de (mid)oceanische rug (ridge push) en een trekkracht als gevolg van het wegduiken van de oceanische korst bij een subductiezone (slab pull)

Subductie?

Subductie is het proces waarbij een oceanische plaat onder een andere oceanische of continentale plaat schuift. Onder convergente plaatgrenzen vindt convectie plaats van de lithosfeer (de aardkorst en een deel van de mantel). De zwaardere en koude oceanische korst, met de bovenliggende sedimenten, duikt onder de lichtere en warme continentale of een andere oceanische korst.

*Vulkanische activiteit is altijd vindt verder plaats dan waar de plaat subduceerd

Kenmerken

• Heet taai vervormd mantel gesteente stijgt op
• Snelheid enkele mm/cm p/j
• Veroorzaakt beweging van de aardplaten  
• Veroorzaakt 3 typen plaatbewegingen (convergentie, divergentie, transform)
  

Heet, taai en vervormd