V4 - TH3 genetica - BS3

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 3 Genetica

BS 3 Monohybride kruisingen

Leerdoelen vandaag

Na deze les kan je:

• van een monohybride kruising een kruisingsthema opstellen. 
• de frequentie van genotypen en fenotypen van nakomelingen bij een monohybride kruising afleiden uit een kruisingsschema of stamboom.

Begrippen deze les

kruisingsvraagstuk	monohybride kruising
kruisingsschema	stamboom
ouders = P	nakomelingen = F #
testkruising

voorkennis

• cellen zijn diploïde 
  
• van alle genen heb je een allel van de vader en een allel van de moeder
  
• dominant = wat tot uiting komt = fenotype = wat je ziet
• recessief = wat niet tot uiting komt = wel in genen maar niet zichtbaar! 
• wat er in de genen staat = genotype

monohybride kruisingen

systematische overerving van eigenschappen

Gregor Johann Mendel ontdekker

(Oostenrijk 1822-1884)

mono = 1

dus overerving van 1 eigenschap 

dus 1 = één = uno =one = un = واحد = eins eigenschap die overerft!! 

wat is een kruisingsvraagstuk? 

• kansberekening wat de kans is op een bepaald fenotype
  
• kans wordt bepaald door het genotype van de ouders
• stambomen geven informatie over voorouders indien genotype onbekend is van de ouders

stappenplan kruisingsvraagstukken

1. Wat zijn de mogelijke allen? 
   
2. Wat is het genotype van ouder #1? -> wat zijn de mogelijke gameten?
3. Wat is het genotype van ouder #2? -> wat zijn de mogelijke gameten?
4. Maak een kruisingstabel en vul deze in.
5. Schrijf op wat de mogelijke genotypes zijn en de kans hierop. 
6. Schrijf op wat de mogelijke fenotypes zijn en de kans hierop. 

tips:

De letters M en m --> niet handig bij schriftelijk tentamen. 

                                      --> gebruik liever letters zoals: Rr, Tt, Ee, Aa

oudergeneratie --> P --> komt af van Latijn "Parentes" / Engels "Parent"

nakomelingen --> F₁ --> F = komt af van Latijn "Filii " = kinderen 

                                                   1, 2,3  --> geeft generatie aan 

                                                   (F₁ = 1e generatie, F₂ = 2e generatie 

Kruisingstabellen

gameten van ouders langs de assen

in de cellen: mogelijke genotypen bij nakomelingen

Voorbeeld

kans dat bij bevruchting de zaadcel het recessieve allel bevat is 1/2

kans dat bij bevruchting de eicel het recessieve allel bevat is 1/2

De kans dat de zygote dus beide recessieve allelen bevat is 1/2 * 1/2 = 1/4

'monohybride kruisingen' 

Hoe pak je dit aan? 

1. Wat zijn de mogelijke allelen?
2. Genotype van ouder 1 en gameten.
3. Genotype van ouder 2 en gameten.
4. Kruisingtabel opstellen
   
   
5. Verhouding tussen mogelijke genotypen noteren
6. Verhouding tussen mogelijke fenotypen noteren

Het gen voor vachtkleur erft dominant over.
Twee (heterozygote) bruine labradors  paren, wat is de kans op blonde puppies? 

'monohybride kruisingen' 

Hoe pak je dit aan? 

1. Wat zijn de mogelijke allelen? -> BB = bruin, Bb=bruin, bb=blond
2. Genotype van ouder 1 en gameten. 
3. Genotype van ouder 2 en gameten. 
4. Kruisingtabel opstellen
   
   
5. Verhouding tussen mogelijke genotypen noteren
6. Verhouding tussen mogelijke fenotypen noteren

Het gen voor vachtkleur erft dominant over.
Twee (heterozygote) bruine labradors  paren, wat is de kans op blonde puppies? 

'monohybride kruisingen' 

Hoe pak je dit aan? 

1. Wat zijn de mogelijke allelen? -> BB = bruin, Bb=bruin, bb=blond
2. Genotype van ouder 1 en gameten. ->  Bb -> B en b
3. Genotype van ouder 2 en gameten. 
4. Kruisingtabel opstellen
   
   
5. Verhouding tussen mogelijke genotypen noteren
6. Verhouding tussen mogelijke fenotypen noteren

Het gen voor vachtkleur erft dominant over.
Twee (heterozygote) bruine labradors  paren, wat is de kans op blonde puppies? 

'monohybride kruisingen' 

Hoe pak je dit aan? 

1. Wat zijn de mogelijke allelen? -> BB = bruin, Bb=bruin, bb=blond
2. Genotype van ouder 1 en gameten. ->  Bb -> B en b
3. Genotype van ouder 2 en gameten. -> Bb -> B en b
4. Kruisingtabel opstellen
   
   
5. Verhouding tussen mogelijke genotypen noteren
6. Verhouding tussen mogelijke fenotypen noteren

Het gen voor vachtkleur erft dominant over.
Twee (heterozygote) bruine labradors  paren, wat is de kans op blonde puppies? 

'monohybride kruisingen' 

Hoe pak je dit aan? 

1. Wat zijn de mogelijke allelen? -> BB = bruin, Bb=bruin, bb=blond
2. Genotype van ouder 1 en gameten. ->  Bb -> B en b
3. Genotype van ouder 2 en gameten. -> Bb -> B en b
4. Kruisingtabel opstellen
   
   
5. Verhouding tussen mogelijke genotypen noteren
6. Verhouding tussen mogelijke fenotypen noteren

Het gen voor vachtkleur erft dominant over.
Twee (heterozygote) bruine labradors  paren, wat is de kans op blonde puppies? 

	B	b
B
b

'monohybride kruisingen' 

Hoe pak je dit aan? 

1. Wat zijn de mogelijke allelen? -> BB = bruin, Bb=bruin, bb=blond
2. Genotype van ouder 1 en gameten. ->  Bb -> B en b
3. Genotype van ouder 2 en gameten. -> Bb -> B en b
4. Kruisingtabel opstellen
   
   
5. Verhouding tussen mogelijke genotypen noteren
6. Verhouding tussen mogelijke fenotypen noteren

Het gen voor vachtkleur erft dominant over.
Twee (heterozygote) bruine labradors  paren, wat is de kans op blonde puppies? 

	B	b
B	BB	Bb
b	Bb	bb

'monohybride kruisingen' 

Hoe pak je dit aan? 

5. Verhouding tussen  mogelijke genotypen noteren

BB = 1/4  = 25%     Bb = 2/4   = 50% 

 bb = 1/4  = 25%

6. Verhouding tussen mogelijke fenotypen noteren

Het gen voor vachtkleur erft dominant over.
Twee (heterozygote) bruine labradors  paren, wat is de kans op blonde puppies? 

	B	b
B	BB	Bb
b	Bb	bb

'monohybride kruisingen' 

Hoe pak je dit aan? 

5. Verhouding tussen mogelijke genotypen noteren

BB = 1/4  = 25%     Bb = 2/4   = 50% 

 bb = 1/4  = 25%

6. Verhouding tussen mogelijke fenotypen noteren

bruin = BB en Bb --> 3/4  = 75%

blond = bb             --> 1/4  = 25%        Dus de kans op een blond puppie is 25%

Het gen voor vachtkleur erft dominant over.
Twee (heterozygote) bruine labradors  paren, wat is de kans op blonde puppies? 

	B	b
B	BB	Bb
b	Bb	bb

nu jullie

Een bruin konijn paart met een wit konijn. De moeder van het bruine konijn was ook wit. Wat is de kans op witte babykonijntjes? 

1. Wat zijn de mogelijke allelen? 
   
2. Genotype van ouder 1 en gameten. 
   
3. Genotype van ouder 2 en gameten. 
   
4. Kruisingtabel opstellen
5. Verhouding tussen mogelijke genotypen noteren
   
6. Verhouding tussen mogelijke fenotypen noteren

Voorbeeld vraag

Een bruin konijn paart met een wit konijn. De moeder van het bruine konijn was ook wit. Wat is de kans op witte babykonijntjes? 

1. B = bruin b = wit

2. ouder 1 = Bb 

3. ouder 2 = bb

4. --> tabel

	B	b
b	Bb	bb
b	Bb	bb

5. mogelijk 

Bb 2 op 4 = 1 op 2 =  50%  en bb 2 op 4 = 1 op 2 = 50%

6. 50% bruin 50%wit

nu jullie

Een bruin konijn paart met een wit konijn. De moeder van het bruine konijn was ook wit. Wat is de kans op witte babykonijntjes? 

1. BB en Bb = bruin b = wit

2. ouder 1 = Bb -> B of b 

3. ouder 2 = bb -> b of b

4. --> tabel

	B	b
b	Bb	bb
b	Bb	bb

5. mogelijk

Bb ->  2/4 = 1 / 2 =  50%  

bb -> 2/4 = 1 / 2 = 50%

6. 50% bruin 50%wit

Dus kans op wit konijntje = 50%

Oefenen!

Lees opgave 22 en bekijk afbeelding 20

          H            h

H      HH         Hh

h      Hh          hh  

Oefenen

• Lees het stukje over verhoudingen en testkruising
  
• Maak opdr. 29

opdrachten bespreken

29)  Zaden van een erwtenplant zijn groen of geel. Uit een groen zaad en uit een geel zaad ontkiemen erwtenplanten. Deze erwtenplanten worden met elkaar gekruist. Er ontstaan 204 groene zaden en 187 gele zaden.

A - Welke genotypen hebben de ouderplanten?

B - Kun je uit deze gegevens afleiden welk allel dominant is: dat voor groene zaden of dat voor gele zaden?

opdrachten bespreken

29)  Zaden van een erwtenplant zijn groen of geel. Uit een groen zaad en uit een geel zaad ontkiemen erwtenplanten. Deze erwtenplanten worden met elkaar gekruist. Er ontstaan 204 groene zaden en 187 gele zaden.

A - Welke genotypen hebben de ouderplanten?

verhouding is 1:1 (204/187)

-> stel ouders Gg -> tabel geeft niet juiste verhouding

B - Kun je uit deze gegevens afleiden welk allel dominant is: dat voor groene zaden of dat voor gele zaden?

	G	g
G	GG	Gg
g	Gg	gg

opdrachten bespreken

29) Zaden van een erwtenplant zijn groen of geel. Uit een groen zaad en uit een geel zaad ontkiemen erwtenplanten. Deze erwtenplanten worden met elkaar gekruist. Er ontstaan 204 groene zaden en 187 gele zaden.

A - Welke genotypen hebben de ouderplanten?

verhouding is 1:1 

-> stel ouders GG en gg  -> tabel geeft niet juiste verhouding

B - Kun je uit deze gegevens afleiden welk allel dominant is: dat voor groene zaden of dat voor gele zaden?

	g	g
G	Gg	Gg
G	Gg	Gg

opdrachten bespreken

29) Zaden van een erwtenplant zijn groen of geel. Uit een groen zaad en uit een geel zaad ontkiemen erwtenplanten. Deze erwtenplanten worden met elkaar gekruist. Er ontstaan 204 groene zaden en 187 gele zaden.

A - Welke genotypen hebben de ouderplanten?

verhouding is 1:1 

-> stel ouders Gg en gg  -> tabel geeft wel juiste verhouding

dus ouders moeten Gg en gg hebben

B - Kun je uit deze gegevens afleiden welk allel dominant is: dat voor groene zaden of dat voor gele zaden?

	G	g
g	Gg	gg
g	Gg	gg

opdrachten bespreken

29) Zaden van een erwtenplant zijn groen of geel. Uit een groen zaad en uit een geel zaad ontkiemen erwtenplanten. Deze erwtenplanten worden met elkaar gekruist. Er ontstaan 204 groene zaden en 187 gele zaden.

A - Welke genotypen hebben de ouderplanten?

verhouding is 1:1 

-> stel ouders Gg en gg -> tabel geeft wel juiste verhouding

dus ouders moeten Gg en gg hebben

B - Kun je uit deze gegevens afleiden welk allel dominant is: dat voor groene zaden of dat voor gele zaden?

	G	g
g	Gg	gg
g	Gg	gg

nee, maar er is er wel een dominant 

stambomen

huiswerk

opdracht 19 t/m 36

Extra oefening nodig? 

Monohybride normaal: https://biologiepagina.nl/Flashfiles/Ispring/1Monohybridekruising.htm 

Intermediair: https://biologiepagina.nl/Flashfiles/Ispring/2Intermediair.htm