Examenvragen H7

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Examenvragen H7

Vraag 1

Tijdens de Franse democratische revolutie worden de voorrechten van de rooms-katholieke kerk in Frankrijk afgeschaft.

2p Leg uit dat deze maatregel past bij de idealen van de Verlichting. 

maximumscore 2

Voorbeeld van een juist antwoord is:

Het afschaffen van de voorrechten van de rooms-katholieke kerk past bij de idealen van de Verlichting, omdat het rationeel denken/optimisme toegepast werd op alle terreinen van de samenleving, waardoor er geen redelijke grond bestond voor de voorrechten van de rooms-katholieke kerk.

of

omdat de Verlichtingsidealen leidden tot de democratische revoluties waarin grondrechten / staatsburgerschap ter discussie stond(en) die een eind maakten aan de verwevenheid van kerk en staat in het ancien regime.

Vraag 2

Op 14 juli 1789 bestormde de Parijse bevolking de Bastille, een beruchte gevangenis. Hiermee begon de democratische revolutie in Frankrijk. In augustus 1789 nam de Nationale Vergadering het besluit om als eerste de wetten te hervormen die te maken hadden met de feodale privileges: het

feodale stelsel werd afgeschaft.

2p Geef aan:

- welk Verlichtingsideaal de revolutionairen met dit besluit nastreefden en

- welk doel zij hiermee wilden bereiken.

maximumscore 2

Uit het antwoord moet blijken dat:

• het Verlichtingsideaal dat de revolutionairen hiermee nastreefden was de opvatting dat alle mensen gelijk waren / dat er geen speciale privileges mochten bestaan voor de adel 1

• het doel voor de revolutionairen was dat zij hiermee steun wilden krijgen van de gehele bevolking / de macht van de adel probeerden te breken / de boeren in Frankrijk achter de revolutie probeerden te krijgen

Vraag 3

In 1781 bepaalde keizer Jozef II voor zijn Oostenrijkse gebieden dat:

1 iedere onderdaan het recht kreeg zijn vroegere meester te verlaten en elders werk te zoeken en

2 alle onderdanen voortaan zelf konden kiezen welk ambacht zij wilden leren.

Op grond van deze maatregelen kun je Jozef II een verlicht vorst noemen.

2p Geef bij elke maatregel aan door welk verschillend Verlichtingsideaal

Jozef II zich liet leiden.

maximumscore 2

Voorbeeld van een juist antwoord is:

bij 1:

• Jozef II wilde afschaffing van de lijfeigenschap / feodale verhoudingen / wilde bereiken dat iedereen (voor de wet) gelijk is, wat past bij het Verlichtingsideaal van de persoonlijke vrijheid 1

bij 2:

• Jozef II wilde dat burgers zelf konden kiezen welk beroep zij uitoefenen, wat past bij het Verlichtingsideaal van persoonlijke 'verheffing' / afschaffing van de middeleeuwse gilden / feodale

verplichtingen 1

Vraag 4

Gebruik bron 1.

In dit fragment wordt een opvatting weergegeven die past bij de Verlichting.

2p Leg uit welke opvatting dat is. 

maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is:

De opvatting dat de beweging van hemellichamen met behulp van wetenschappelijk onderzoek te doorgronden is / dat uit wetenschappelijk onderzoek / bestudering van de natuurwetten de goddelijke rol kan worden

achterhaald, past bij de rationele / empirische benadering van de Verlichting.

De invoering van militaire hervormingen verliep in de zeventiende eeuw in Frankrijk veel sneller dan in de Republiek. Dit verschil werd volgens een historicus veroorzaakt door staatkundige verschillen tussen Frankrijk en

de Republiek.

4p 5. Ondersteun de redenering van de historicus door:

- aan te geven op welke wijze Frankrijk bestuurd werd en te verklaren dat dit het tempo van militaire hervormingen bevorderde.

- aan te geven op welke wijze in de Republiek politieke besluiten over het leger werden genomen en te verklaren dat dit het tempo van militaire hervormingen belemmerde. 

maximumscore 4

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Frankrijk werd geregeerd door een absoluut koning / had een sterk centraal gezag, waardoor de koning zonder overleg hervormingen kon doorvoeren / waardoor hervormingen (die hij belangrijk vond) meteen werden doorgevoerd 2

• In de Republiek werden besluiten over het leger genomen met instemming van alle gewesten, waardoor het nemen van besluiten over hervormingen lang duurde / er vaak compromissen moesten worden gesloten (wat hervormingen belemmerde) 2 

De Oostenrijkse keizerin Maria Theresia stelde in 1774 een wet in die kinderen tussen zes en twaalf jaar verplichtte om naar school te gaan, waar zij rooms-katholieke godsdienstles moesten krijgen en leerden rekenen, lezen en schrijven. Oostenrijkers die zich verzetten tegen de verplichte scholing werden gedreigd met arrestatie. 

3p 6. Geef aan dat dit beleid van Maria Theresia:

- verlicht en absoluut kan worden genoemd, en

- de eenheid in haar rijk moest versterken.

maximumscore 3

Voorbeeld van een juist antwoord is:

Het beleid van Maria Theresia:

• kan verlicht genoemd worden, omdat ze ernaar streeft dat de bevolking beter onderwijs krijgt / dat kennis wordt verspreid 1

• kan absoluut genoemd worden, omdat ze mensen met kritiek liet

dreigen met arrestatie / omdat zij bepaalde welke godsdienstlessen op de scholen werden gegeven 1

• droeg bij aan eenheid, omdat de bevolking gemakkelijk bereikt kon worden (omdat iedereen leerde lezen) / omdat de bevolking dezelfde lessen zou krijgen (wat onderlinge eenheid bevorderde) 1 

Vraag 7

Gebruik bron 2.

2p. Leg uit welk verlicht ideaal James Madison in dit artikel verdedigt. 

maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is:

Madison verdedigt de trias politica (of een juiste omschrijving hiervan), omdat dit voorkómt dat de macht in handen valt van een individu / een groep die daardoor een tirannie kan uitoefenen.

Opmerking: Alleen als het antwoord een juiste uitleg bevat over de verdediging van James Madison van de trias politica, worden scorepunten toegekend.