workshop Paradigma's in de GHZ

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Workshop paradigma's in de GHZ

Wat kom je halen?

Wat is het?

Een paradigma is een stelsel van theorieën en modellen dat op een bepaald moment in de tijd als standaard kan worden gezien. Het duidt aan hoe een wetenschapsgebied op dat moment naar de wereld kijkt.

Van paradigmaverschuiving is sprake wanneer een

nieuwe wetenschappelijke theorie meer in overeenstemming is met de waarnemingen, dan de oude.

Om tot die theorieën en methoden te komen heb je geschiedenis nodig

Grieks-Romeinse Oudheid:

 men sprak van ‘monsters’, afgeleid van het Latijnse woord ‘monere’ (vermanen, waarschuwen). De goden zouden via een misvormd kind de mensen willen waarschuwen of vermanen. Uit deze tijd stamt ook de naam ‘idioot’ (‘privépersoon’, ‘individu’), waarvan de betekenis geleidelijk veranderde in ‘onontwikkeld persoon, zot, dol’.

Middeleeuwen

500 tot 1500 na Christus

- Geen aandacht

- Gingen snel dood

- Mensen vonden je een dorpsgek

- Dolhuizen

Middeleeuwen

 men sprak van zotten, idioten, dollen en andere gekken en dwazen. Ook kwam de naam ‘cretin’ in zwang, verwijzend naar een bepaald ziektebeeld. Maar het was ook een verbastering van ‘chrétien’ (christen), omdat deze mensen ‘bij de christenen’ in de kloosters werden opgenomen. Tegen het einde van de Middeleeuwen: ‘wisselkinderen’ – terwijl de moeder niet oplette, zou de duivel een gezond kind hebben uitgewisseld tegen een lelijk, geestelijk en lichamelijk verkommerd kind.

● Verlichting: de naam ‘zwakzinnig’ kwam in de mode, omdat verstandelijke beperking werd opgevat als een zwakte van de verstandszin (de centrale zin van de mens naast andere zinnen zoals gezichtszin of gehoorszin).

Negentiende eeuw

1800 tot 1900 na Christus

• Rousseau bedacht: 'maaksels der mens'
• Speciale scholen ontstonden waar ze gehandicapte kinderen onderzochten
• 1855: Eerste 'idiotenschool' in Den Haag

Negentiende eeuw:1800-1900

Negentiende eeuw: geleidelijk werd ‘idioot’ gereserveerd voor de ernstigste graad, ‘imbeciel’ (zwak, zonder innerlijk houvast) voor de middelste graad en ‘debiel’ (licht zwak) voor de lichtste graad van verstandelijke beperking. ‘Oligofrenie’ (oligo = weinig, frena = hersenen, verstand) werd de algemene medische term voor verstandelijke beperking.

afbeelding 1850

Twintigste eeuw

1900 tot 2000 na Christus

• Eerste grote instellingen
• Arbeidsmatige dagbesteding
• 1988: Jolanda Venema: Naakt aan de muur vastgeketend
• Nadruk op integratie

Twintigste eeuw; 1900-2000

de benamingen ‘geestelijke handicap’ en ‘mentale handicap’ kwamen in zwang, ter onderscheiding van lichamelijke, visuele en auditieve handicap. Tegen het einde van de eeuw werden deze benamingen vervangen door ‘intellectuele beperking’ of ‘verstandelijke beperking’. Er ontstond toen ook een neiging tot het gebruik van eufemismen: ‘mensen met speciale behoeften’, ‘zogenaamde verstandelijke beperking’: ‘verstandelijke beperking’ tussen aanhalingstekens. Ten slotte pleitten sommigen voor de afschaffing van elke bijzondere benaming: verstandelijke beperking bestaat niet, het is een fantoom (spookbeeld), er is slechts sprake van diversiteit (verschillen tussen mensen, omdat elk mens uniek is).

Aantallen mensen met een verstandelijke beperking

De World Health Organization (WHO) schat het aantal mensen met een verstandelijke beperking tussen de 1 en 3 procent van de wereldbevolking, waarbij dient te worden aangetekend dat naarmate de levensstandaard van een land

slechter is, het aantal mensen met een verstandelijke beperking toeneemt. Nederland als welvarend land zit met zijn

aantallen dus relatief laag ten opzichte van andere landen.

De World Health Organization (WHO) schat het aantal mensen met een verstandelijke beperking tussen de 1 en 3 procent van de wereldbevolking, waarbij dient te worden aangetekend dat naarmate de levensstandaard van een land

slechter is, het aantal mensen met een verstandelijke beperking toeneemt. Nederland als welvarend land zit met zijn

aantallen dus relatief laag ten opzichte van andere landen.

Van paradigma naar visie

Door de jaren heen is onze kijk op mensen met een beperking veranderd. 

1700: misgeboorten

Hoe is onze kijk op mensen met een beperking in al die jaren veranderd? Hoe is die verandering gekomen?

Paradigma

Samenhangend idee met theorieën over de manier waarop we dingen verklaren en benaderen.

Paradigma's hebben invloed op de manier waarop mensen denken over mensen en samenleven. 

Bijv: Ontdekking dat de wereld rond is

Het ontstaan daarvan hangt samen met een sociaal-politiek vraagstuk dat

in Zweden in de jaren 40 van de vorige eeuw aan de

orde was bij het vormgeven van de Welvaartstaat, namelijk:

 moeten mensen met een lichte handicap opgenomen worden in het gewone systeem van sociale

dienstverlening of moet er een apart systeem voor

worden gecreëerd?

 In Denemarken leidde deze in

1959 tot een wet met betrekking tot de rechten van

mensen met een handicap. Daarin werd opgenomen

dat mensen met een verstandelijke handicap een bestaan moeten kunnen leiden dat ‘zo dicht mogelijk bij

het normale ligt als maar mogelijk is

 het ontwikkelingsparadigma; 

Het ontwikkelingsparadigma kent een meer sociaalwetenschappelijke achtergrond. Hieraan liggen de ideeën van Sidney Bijou ten grondslag dat mensen met een verstandelijke beperking, ongeacht de mate

van cognitieve of neurologische beschadigingen in staat zijn gedragsvaardigheden te ontwikkelen. Tot het Ontwikkelingsmodel

hoort ook de opvatting dat mensen met verstandelijke beperkingen dezelfde ontwikkelingsfasen volgen

als mensen zonder beperking, maar dat hun ontwikkelingstempo lager ligt. Dit leidt tot de aanname dat

bij mensen met verstandelijke beperkingen met een bepaalde ontwikkelings- of mentale leeftijd, functioneren en beleven vergelijkbaar zijn met die van kinderen van diezelfde leeftijd.

Grondlegger

Applied Behavior Analysis (ABA) is een vorm van intensieve gedragstherapie. In het Nederlands noemen we het ook wel Toegepaste Gedragsanalyse. We werken altijd vanuit de motivatie van het individu , om (spelenderwijs) zo veel mogelijk vaardigheden op het gebied van taal, spel en gedrag aan te leren. Deze methode is zeer geschikt voor individuen met een Autisme Spectrum Stoornis (ASS), maar ook voor individuen met ADHD, Down Syndroom of andere gedrags- of leermoeilijkheden. De zorg kan worden ingezet voor individuen tot 80 jaar.

het defectparadigma;

In het defectparadigma wordt verstandelijke handicap geassocieerd met biomedische factoren als verklaringsgrond voor het functioneren maar ook met gedragswetenschappelijke benaderingen van probleemgedrag en psychische stoornissen als uitvloeisel van organische beschadigingen. De nadruk ligt op tekorten en afwijkingen van het gemiddelde. 

 burgerschapsparadigma

Dit is een sociaal-ecologische visie waarvan Uri Bronfenbrenner een vroege exponent was (1979). De sociaal-ecologische theorie is gericht op de gehele omgeving, dat wil  zeggen: de micro omgeving van face-to-face relaties;

de meso omgeving van woon-, school-, werk-setting, voorziening; en macro omgeving zoals zorgsysteem,

financieringssysteem, rechtssysteem, economische, sociale en culturele context. Een beperking in het

functioneren is het resultaat van interactie tussen individu en omgeving. Het Burgerschapsparadigma wortelt in de wetenschappelijke theorie die stelt dat het functioneren van mensen begrepen dient te worden vanuit de interactie

van persoon en omgeving. Dit denken leidt er toe dat ‘ondersteuningsbehoefte’ en ‘ondersteuning’ kernbegrippen worden in zowel het verstaan van mensen met een verstandelijke beperking als in de bejegening en het professioneel

handelen. Het tekort aan competenties dat bij het defectmodel en ontwikkelingsmodel nog centraal

stond werd, is in het burgerschapsparadigma een aanleiding en uitdaging om ondersteuning te organiseren. Op deze ondersteuning moet maatschappelijk en sociaal-politiek gerekend kunnen worden: er moet

sprake zijn van recht op diversiteit en recht op ondersteuning om een waardige plaats in de samenleving

te kunnen innemen. 

2019

Het artikel presenteert een nieuw denkkader voor de gehandicaptenzorg: het waardigheidsparadigma.

https://www.vgn.nl/nieuws-van-leden/congres-samen-werken-aan-waardig-leven-start-van-nieuwe-beweging-de-gehandicaptenzorg 

https://www.vgn.nl/system/files/2022-08/Visie2030%20-%20visiedocument%20voor%20de%20gehandicaptenzorg%20.pdf 

https:

Vragen?

meer weten....

zie bijlage Canon Gehandicaptenzorg

& Visiedocument 2030