5H_H2_p10_gesteentekringloop

• aardrijkskunde
• Voortgezet speciaal onderwijs

p10 Gesteentekringloop

Giant's Causeway

• 40.000 zeshoekige zuilen
• Legende over Ierse reus Fionn McCool 
• Lava-erfenis 60 miljoen jaar geleden

Hoe dan?

• Zwarte waterval / het orgel
• Langzaam afgekoelde basalt
• Het basalt kan daardoor kristalliseren

Wat moet je weten = aantekening

• Ontstaan gesteente(cyclus)
• Hoofdgesteente A
  - ontstaanswijze + kenmerken
  - A1 Gesteente
        uitleg
  - A2 Gesteente
       ........

• Ontstaan gesteente (cyclus)
• Drie hoofdgroepen
• Ontstaanswijze + uiterlijke kenmerken
• Per hoofdgroep voorbeelden

Hoe ontstaat gesteente?

Tijdens een vulkaanuitbarsting wordt vloeibare lava uitgestoten. De lava koelt af, stolt en wordt hard. Dit is dan een stollingsgesteente. Ook afgekoeld magma is een stollingsgesteente, zoals je hierna zult zien. Dan heet het dieptegesteente. In de loop van de tijd wordt dit gesteente, net als elk ander gesteente, door verwering en erosie afgebroken en verplaatst. Wanneer dit vervolgens ergens neergelegd wordt (sedimenteert) is het sediment(gesteente). Een sedimentgesteente dat vervormd wordt door hitte en/of druk verandert in een metamorf gesteente. Stollingsgesteenten, sediment gesteenten en metamorfe gesteenten gaan in elkaar over onder invloed van geologische processen (hitte, druk, verwering, erosie, sedimentatie en stolling). Dat heet de gesteentekringloop. Op de volgende dia zie je de gesteentekringloop.

De gesteentekringloop

Geef m.b.v. deze 
bron een omschrijving
waarom er ook bij gesteente

een cyclus is.

Geef m.b.v. de bron een omschrijving
waarom er ook bij gesteente een cyclus is.

A. Stollingsgesteente

• Het vloeibare magma in de asthenosfeer stolt als het afkoelt. 
  
  
• Stollingsgesteente kan op twee manieren ontstaan:
  
  
• A1. Dieptegesteenten
• A2. Uitvloeiingsgesteenten
• A3. Ganggesteenten

 A.3 Ganggesteenten

• 'Gangen' van een vulkaan
  
• Enerzijds relatief koel =>
  magma stolt snel
  (en dus geen grote kristallen)
• Anderzijds is een deel vloeibaar => stolt langzaam
  (en dus grote kristiallen)
• Kortom: 'gemengd' stollingsgesteenten

Noem naast de kristallengrootte nog 2 verschillen tussen de 3 gesteenten

B. Sedimentgesteente

Sedimenten ontstaan als verweringsmateriaal wordt neergelegd door water, wind of ijs. 

Als deze sedimenten aan elkaar vastzitten, heet het een sedimentgesteente. 

Uiterlijke kenmerken

Sedimentgesteente:

• Gelaagd
• Vaak met fossielen
• Oorspronkelijke sedimentdeeltjes kunnen zichtbaar zijn

Voorbeeld: 

Drie soorten sedimentgesteenten:

• Klastische sedimentgesteenten
  
• Chemische sedimentgesteenten
  
• Organische sedimenten

C. Metamorfe gesteenten

• Zowel sedimentgesteenten als stollingsgesteenten kunnen onder invloed van hitte en/of druk van vorm veranderen en rekristalliseren. Je krijgt geplooide lagen.
• Twee plekken:
• langs convergerende plaatgrenzen: subductie +plooiing 
• langs magma-intrusies 

Zandsteen => kwarts

   

Schalie                                 => leisteen

Kalksteen => marmer

Graniet =>gneis. 

Afsluiting

Welk kenmerk bezit een stollingsgesteente NIET?

1. Zichtbare kristallen
2. Basalt
3. Graniet
4. Gelaagdheid

In welk gesteente(n) vinden we fossielen terug?

1. Stollingsgesteenten
2. Sedimentgesteenten
3. Metamorfgesteenten
4. Alle 3 de gesteenten

Zet de omschrijving bij de juiste korst

Oceanische korst

Continentale korst

Relatief dik

Maximaal 200 miljoen jaar oud

Basalt

Graniet

Stollingsgesteente

Sleep de hotspots naar de juiste plek in de afbeelding

Sedimentgesteente

Als sedimentgesteente onder druk of hitte verandert

Als sedimentgesteente smelt

Als metamorf gesteente smelt

Stollingsgesteente

Als er bij stollingsgesteente sprake is van vewering en/of erosie

Als er bij metamorf gesteente sprake is van vewering en/of erosie

Als stollingsgesteente weer smelt

Als stollingsgesteente door hitte of druk verandert

Metamorf gesteente ontstaat

1. Diep onder de grond
2. Onder invloed van hitte en/ of druk
3. Uit sedimentgesteenten