Intro + 5.1 Plantaardige en dierlijke voedingsstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Terug na de herfstvakantie..

Start periode 2..

Deze periode:

Hoofdstuk 5 Energie opslaan en gebruiken

Hoofdstuk 6 Voeding, Vertering en Gezondheid

Digitaal :(

5.1 Plantaardige en dierlijke voedingsstoffen

De leerdoelen:

• Je vergelijkt de functies van brandstoffen, bouwstoffen en reservestoffen in je lichaam.
  
• Je beschrijft het belang van essentiële aminozuren en essentiële vetzuren in je voeding.
  
• Je beschrijft hoe planten stoffen opslaan.
  
• Je beschrijft de bijdrage van plantaardige voeding in een gezond dieet.

Welke 6 voedingsstoffen zijn er?

De vier functies van voedingsstoffen

1. Bouwstoffen: stoffen die worden gebruikt bij de vorming van cellen en weefsels
2. Brandstoffen: stoffen die energie leveren
3. Reservestoffen: stoffen die worden opgeslagen in bepaalde delen van het lichaam
4. Hulpstoffen (beschermende stoffen): stoffen die ervoor zorgen dat je gezond blijft

Opslag van energie

• Koolhydraat (glucose)

=> glycogeen
=> spieren, lever.

• Vet
  

=> in beenmerg, rond organen en onder de huid.

• Eiwitten

=> worden niet opgeslagen

Hoe weet je hoeveel energie in een voedingsmiddel zit?

Energie kan worden uitgedrukt in
kilocalorieën (kcal) of in kilojoule (kJ).

Aanduiding voor de hoeveelheid energie.

1 kcal = 4,2 kJ

Energiebehoefte

Energiebehoefte per dag hangt af van veel factoren;
1.  Geslacht

2. Leeftijd
3. Lichaamsgrootte
4. Lichamelijke inspanning; oftewel hoeveel energie je verbruikt.

Als er veel energie binnenkomt en minder wordt verbruikt, dan wordt het omgezet in reservestoffen en zo opgeslagen als vet.

= hoeveelheid energie die een persoon per dag nodig heeft.

Ruststofwisseling

• Energie die in rust nodig is voor ademhaling, hartslag, vertering etc.

• 1 uur stilzitten = 4 kJ/min.
• 1 uur hardlopen = 34 kJ/min.

Koolhydraten

• Brandstof => glucose
• Opgeslagen als glycogeen in spieren en lever (reservestof)
• Planten: glucose --> zetmeel

Koolhydraten

Glucose wordt aan elkaar gekoppeld -> glycogeen (=een koolhydraat)

Glycogeen wordt opgeslagen in spieren en lever

Eiwitten

• Bouwstof voor (spier)cellen en enzymen
• Brandstof (als er verder niets te verbranden is)
• Kan niet worden opgeslagen
• Bestaan uit aminozuren

Eiwitten

Sommige niet-essentiële aminozuren kan de lever zelf aanmaken. (67H)

Andere aminozuren kan de lever niet zelf aanmaken, deze essentiële aminozuren moet je via je eten binnenkrijgen.

Gebruik Binas 67H:
hoeveel verschillende aminozuren zijn er?

Wat betekent de '2' bij een aantal aminozuren?

Wat betekent het groene kader bij de aminozuren? Wat valt je op?

Vetten

• Brandstof
• Bouwstof voor celmembranen en hormonen
• Opgeslagen onder huid, merg van holle beenderen en rond organen (reservestof)

Gebruik Binas 67G:
uit welke drie atomen zijn vetten opgebouwd?

Verklaar de naam 'triglyceride'.

Vitaminen en mineralen

• Vitaminen: beschermende stof
• Mineralen: beschermende stof en bouwstof

Water

• Belangrijk bestanddeel bloed, lymfe en weefselvloeistof
• Bouwstof
• Transportmiddel

De leerdoelen:

• Je vergelijkt de functies van brandstoffen, bouwstoffen en reservestoffen in je lichaam.
  
• Je beschrijft het belang van essentiële aminozuren en essentiële vetzuren in je voeding.
  
• Je beschrijft hoe planten stoffen opslaan.
  
• Je beschrijft de bijdrage van plantaardige voeding in een gezond dieet.

En nu?

Vast iets van opdrachten die horen bij 5.1..