H5.1 deel 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

VWO 4

5.1 De renaissance

Lesdoelen:

In deze paragraaf leer je:

- hoe geleerden klassieke teksten gingen bestuderen.

- hoe de renaissance werd verspreid.

- hoe een nieuwe wetenschappelijke belangstelling ontstond.

KA: - Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.

- de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid.

Middeleeuwen

Renaissance

Momento Mori

Men moest zich van de aarde afwenden en richten op het hiernamaals.

Carpe diem

Gotische kunst

Onrealistisch. Uit verhouding en geen diepte. 

God heeft de aarde geschapen. De mens moet het als Gods schepping perfectioneren.

Perspectief en invloeden vanuit de klassieke oudheid.

Omstreeks 1500

VWO 4

5.1 De renaissance

3.1

Bestudering van de klassieken

Geleerden richtten zich eveneens op de studie van de oudheid. 

Schrijvers en denkers zagen klassieke auteurs als voorbeeld en geestverwanten.

Zij noemden zich Humanisten;

--> Romeinse schrijver Cicero schreef over de humanitas (=vriendelijkheid en een levenshouding die vrijheid en waardigheid benadrukte)

VWO 4

5.1 De renaissance

3.1

Bestudering van de klassieken

Daarom gebruikten ze klassieke teksten voor onderwijs en opvoeding;

- Klassieke teksten werden in de middeleeuwen gekopieerd door monniken. Nu terug naar de ware vertaling.

- De Griekse teksten werden met de verovering van Constantinopel door de Turken meegenomen en later naar Italië gebracht.

Er ontstond een nieuw type onderwijs dat gericht was op de geesteswetenschappen (de humaniora) en de verspreiding ervan werd sterk bevorderd door de boekdrukkunst.​

De school van Athene beeldt het rationele ware uit, oftewel de filosofie en haar rationele zoektocht naar de Waarheid. De school van Athene is een duidelijk voorbeeld van de tijdgeest waarin Rafaël leefde: de renaissance. De belangstelling voor de klassieke oudheid herleefde in deze periode, niet alleen de kunst werd weer gewaardeerd, maar ook de klassieke ideeën trokken weer de belangstelling.

VWO 4

5.1 De renaissance

3.1

Verspreiding over Europa

In de 16e eeuw verspreidde de renaissance over Europa;

- Italiaanse humanisten en kunstenaars traden in dienst van Europese vorsten.

- Buitenlandse geleerden, kunstenaars en studenten reisden af naar Italië.

Het humanisme ontwikkelde zich in andere landen wel anders dan in Italië.

--> Landen hadden nauwelijks klassiek verleden.

- Humanisme richt zich op de wedergeboorte van het oorspronkelijke christendom.

De belangrijkste vertegenwoordiger van dit christelijk humanisme was Erasmus. Hij zocht het zuivere christendom en uitte zijn kritiek op misstanden in de samenleving in het boek Lof der zotheid (1511).​ 

VWO 4

5.1 De renaissance

3.1

Wetenschappelijke belangstelling

Humanisten waren belangrijk voor de natuurwetenschappen, omdat zij fouten uit de teksten van filosofen zoals Aristoteles en andere klassieke filosofen haalden.

Renaissancekunstenaars hadden wel belangstelling voor de natuur.

Anatomisch onderzoek;

- Leonardo da Vinci --> honderden gedetailleerde tekeningen.

- Andries van Wesele --> eerste anatomische handboek.

--> Dit soort observerend onderzoek is een voorbeeld van de nieuwe wetenschappelijke belangstelling.

(Voorloper op de wetenschappelijke revolutie, 17e eeuw)

Andries van Wesele

Lees en maak de examenvraag (havo 2018)
Je mag de kenmerken van de renaissance opzoeken in het informatieboek.
Tip: gebruik het kenmerkend aspect.

maximumscore 4

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Het nieuwe mensbeeld van de Renaissance komt naar voren in het

gegeven dat Ghiberti met het schrijven van een autobiografie / het

maken van een zelfportret koos voor individualiteit 2

• De nieuwe wetenschappelijke belangstelling van de Renaissance komt

naar voren in het gegeven dat Ghiberti onderzoek deed naar het

gezichtsvermogen / de wetten van de schilder- en beeldhouwkunst

wilde vastleggen / gebruikmaakte van de kennis van perspectief van de

wiskundige Alhazen 2

VWO 4

5.1 De renaissance

3.1

Aan de slag!

- Maak de LessonUp af

- Leer de begrippen van paragraaf 5.1

Gebruik bron 2 blz. 77 wb. De bron is in twee opzichten illustratief voor humanisten. Toon dat aan.

Leg het verband uit tussen het humanisme en de renaissance.

Gebruik afbeelding 5.6
Leg uit dat deze afbeelding past bij beide kenmerkende aspecten uit de paragraaf.

Gebruik bron 3 blz. 77 wb.
Leg uit dat deze afbeelding past bij beide kenmerkende aspecten van deze paragraaf.