spelling h3 en v3

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

SPELLING

H3/V3

samenstelling

Noteer de samenstelling van de volgende woorden:
universiteit + bibliotheek
geluk + coach
liefde + lied

koppelteken

regels

klinkerbotsing

Zo voorkom je dat twee klinkers per ongeluk als een andere klank gelezen worden.

• lenteui

• lente-ui

• autoongeluk

• auto-ogelukk

gelijkwaardige woorden

Bij combinaties van twee of meer woorden die ook met elkaar verwisseld kunnen worden.

• hotel-restaurant

• zwart-wit

• cultureel-maatschappelijk

• links-extremistisch

aardrijkskundige namen

Bij samengestelde aardrijkskundige namen.

• Aarle-Rixtel

• Knokke-Heist

aardrijkskundige namen

Of aardrijkskundige namen met als linkerdeel een woord als Noord, Zuid, Centraal, Hoog, Beneden, Midden, Nieuw, Nederlands, Belgisch, Vlaams, Frans, Afro of Indo.

• Midden-Amerika

• Vlaams-Brabant

• Zuid-Hollands

• Nieuw-Zeelander

hoofdletter

• zwart-Amerikaans

• anti-Frans

• on-Engels

cijfer, symbool of letter

Voor of achter een cijfer, een aparte letter of een symbool.

• 80-jarige

• 65+-kaart

• tussen-s

• A4-formaat

initiaalwoord

In een samenstelling die begint of eindigt met een afkorting.

• tv-kijker

• kleuren-tv

• IQ-test

• pc-netwerk

• CD&V-voorzitter

en verder...

+ Als een woord begint met: niet-, non-, bijna-, oud-, ex-, aspirant-, adjunct-, substituut-, chef-, kandidaat-, interim-, stagiair-, leerling-, assistent-, collega- of meester-. Of eindigt met: -generaal, -president, -testamentair, -verbaal of -militair.

+ Als er na een voorvoegsel als ge een afkorting volgt.

+ Bij een groep of werkstuk, genoemd naar iemand.

+ Bij sint of St.

+ Bij woorden als:

• ik-roman

• het-woord

• jij-vorm

 

trema

regels

werkwoorden met e, i of u

Normaal gesproken krijgen werkwoorden die beginnen met e, i of u wanneer er ge- voor komt een trema (twee puntjes) op de e, i of u, om te zorgen dat het woord beter leesbaar wordt.

• eren - geëerd

• innen - geïnd

drie of meer klinkers

Als er drie of meer klinkers naast elkaar staan waarvan er twee als één klank gelezen kunnen worden, is soms ook een trema nodig. 

Voorbeelden: naïef, beëindigd, smeuïg, jeuïg, gedrieën, hindoeïsme, bedoeïenen, gecreëerd. Het trema komt, áls het nodig is, altijd te staan op de eerste letter van de nieuwe lettergreep.

veertien klinkercombinaties

Het trema komt voor in de volgende veertien klinkercombinaties:

aa – Kanaän ae – Israël, Danaë

ai – cocaïne au – Kapernaüm, Emmaüsgangers ee – beëlzebub ei – atheïst  eu – reünie

ie – Azië, conciërge oe – poëzie oi – egoïsme oo – zoölogie

ou – (komt nauwelijks voor, ‘Alcinoüs’ is een zeldzaam voorbeeld)

ui – ruïne

uu – vacuüm

wanneer NIET?

+ een andere klinkercombinatie

+ niet als de combinatie 1 klank weergeeft (aerobics)

+ Franse en Latijnse leenwoorden (museum, opticien)

Noteer nu zelf een woord met een trema.

aan de slag

+ maak Spelling 13.4, deel B/C

meervouden, afbreekregels, hoofdletters, trema en aanhalingstekens

samenstellingen

regels

verbindingsletters in samenstellingen

Als het linkerdeel* van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat niet eindigt op een toonloze /ə/, schrijven we de tussenklank /ə(n)/ doorgaans als -en.

Het hok van een hond is een hondenhok.

Het sap van een peer is perensap.

verbindingsletters in samenstellingen

We schrijven de tussenklank als -en als het linkerdeel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat een meervoud heeft op -en, maar geen meervoud op -es.

In andere gevallen schrijven we -e.

algemene regel

Als je de tussenletter hoort, dan schrijf je hem ook! :-)

stadsdeel, stationsrestaurant e.d.

voorbeelden

brekebeen - linkerdeel is de stam van het werkwoord breken

wiegelied - linkerdeel is de stam van het werkwoord wiegen

spinnewiel - linkerdeel is de stam van het werkwoord spinnen

wiegendood - linkerdeel is het zelfstandig naamwoord wieg

spinnenweb - linkerdeel is het zelfstandig naamwoord spin

https://woordenlijst.org/leidraad/8/1

uitzonderingen

 Schrijf -e- in bijvoeglijke naamwoorden met als versterkend linkerdeel ape, bere, boorde, pikke, rete, reuze of steke.

Deze linkerdelen hebben als betekenis ‘heel erg’.

Noteer nu zelf een samenstelling met een tussenletter.

hoofdletters

hoofdletters

regels

hoofdletters

Altijd aan het begin van een zin. 

Altijd na een . (punt). 

Altijd bij namen/plaatsen/merken.

hoofdletters

NIET bij: 

maanden (september, januari e.d.)

dagen (maandag, dinsdag, woensdag e.d.)

Welke naam is goed gespeld?

1. Frans van de Wiel
2. Frans Van De Wiel
3. Frans Van de wiel
4. Frans van de wiel

Zet hoofdletters waar nodig:
's morgens is het in het zuiden nog geen pasen.

Zet hoofdletters waar nodig:
voor aardrijkskunde had ik een onvoldoende, maar dat kwam door kerstmis.

meervouden

regels

meervouden

Medeklinkers kunnen veranderen, vooral de -f en de -s: roos - rozen

Medeklinkers aan het eind worden verdubbeld als dat nodig is voor de uitspraak: atlas - atlassen

Woorden die eindigen op een klinker (a, i, o, u en y) krijgen een apostrof als je ze fout kunt uitspreken: paraplu - paraplu's

meervouden

Let op!

Woorden die je niet fout kunt uitspreken en woorden die eindigen op de klinker -e, krijgen geen apostrof:

 logé - logés 

horloge - horloges

aanhalingstekens

regels

Ik weet heel goed wanneer ik aanhalingstekens moet gebruiken.

JA

NEE

VAAK WEL, SOMS NIET

aanhalingstekens

Wanneer iemand iets zegt, gebruik je een dubbele punt en aanhalingstekens. Na de dubbele punt gebruik je een hoofdletter:

Sophie zei: ‘Ik wil naar huis.’

aanhalingstekens

Je kunt ook op andere manieren een citaat weergeven. Je gebruikt dan geen dubbele punt en geen extra hoofdletter. Wel gebruik je aanhalingstekens:

‘Ik wil naar huis,’ zei Sophie.

‘De bel is al lang gegaan,’ zei Sophie, ‘nu wil ik naar huis.’

‘Waarom,’ vroeg Sophie, ‘mag ik nu nog niet naar huis?’

afbreekregels

regels

afbreekregels

Breek af tussen twee delen van een samenstelling:

aard-appel, waar-om

afbreekregels

Breek af na het voorvoegsel bij een afleiding: her-haling

Breek af voor het achtervoegsel bij een afleiding: schoon-heid

Klinkers die één klank vormen blijven bij elkaar: ro-yaal

Eén klinker laat je niet alleen: ali-nea

Behoud de juiste uitspraak: pro-gramma

zelfstandig gebruikt bn

regels

zelfstandig gebruikt bn

Een zelfstandig gebruikt bijvoeglijk naamwoord waar een zaak mee bedoeld wordt, eindigt op een -e: 

Wanneer er meerdere personen mee worden bedoeld, eindigt het zelfstandig gebruikte bijvoeglijk naamwoord op -en:

voorbeeld

Sommige dove katten komen niet graag buiten. (dove = bvn)

De dove zijn iets minder actief. (dove = zelfstandig gebruikt, geen personen)

Dove mensen kunnen zich goed redden met gebarentaal. (dove = bvn)

Ook steeds meer video's zijn door doven goed te volgen door de ondertiteling. (doven = zelfstandig gebruikt bij personen) 

Toch niet...

Soms lijkt het alsof bijvoeglijke naamwoorden zelfstandig worden gebruikt, maar is dit niet het geval. Ergens in de dezelfde zin of in de zin ervoor staat dan toch het zelfstandige naamwoord dat erachter hoort. Het bijvoeglijke naamwoord krijgt dan ook geen -n:

Witte en grijze wolken raasden langs de hemel, de donkere lieten het flink regenen.

De snelste sporters kregen een medaille, de langzaamste kregen niets.

Met of zonder -n

Woorden als beide, andere, alle en sommige zijn telwoorden en komen voor met -n en zonder -n aan het eind van het woord. Ze worden geschreven met een -n als aan twee voorwaarden is voldaan:

Ze verwijzen naar personen.

Ze worden zelfstandig gebruikt.

Oefenen maar!
Het is één van beide(n): Harry of Frits.

1. beide
2. beiden

Enkele gasten vertrekken, maar de meeste(n) vertrekken.

1. meeste
2. meesten

BRAIN DUMP: wat hebben we onthouden?

Welke regel kun je je nog goed herinneren?

Wat kun je je niet meer herinneren?

Aan de slag!

Ga aan de slag met 

Leswijs 13.4 deel B/C

Leswijs 14.4 deel C/H