Verzuiling, crisis en bezetting (1919-1945)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Democratie en Rechtstaat

Verzuiling, crisis en bezettting (1919-1945)

Leerdoel

Je kan in hoofdlijnen uitleggen hoe de politieke verhoudingen lagen in Europa en in Nederland in de 20ste eeuw en wat het effect was van de bezetting.

Het probleem is dat wat de staat is veranderd per periode en daardoor ook de verhouding tot haar burgers...

de Van Dale

to·ta·li·tair (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord)

waarin alles ondergeschikt wordt gemaakt aan de alles controlerende staat, die meestal als dictatuur is ingericht

Nog een keer hetzelfde punt!

Wat is dat: een geordend centraal gezag en hoe heeft dit geordend centraal gezag zich ontwikkeld?

Democratieën in het defensief.

Na de eerste wereldoorlog hadden bijna alle landen een parlementaire democratie. Echter de druk op deze democratieën nam toe en er werd gezocht naar een alternatief zoals de totalitaire ideologieën. 

• Communisme 1917 Rusland/Sovjet-Unie
• Facisme 1922 Italië
• Nationaal-socialisme 1933 Duitsland  

Een totalitaire ideologie probeert een samenleving compleet te beheersen, doormiddel van geweld en propaganda. De leider werd verheerlijkt!

Door de economische wereldcrisis nam de druk steeds meer toe, zeker omdat de Totalitaire staten hier geen last van leken te hebben. 

Propaganda is censuur en persoonsverheerlijking en indoctrinatie. 

Partijendemocratie

Door de evenredige vertegenwoordiging en het ontstaan van politieke partijen was er van onafhankelijke politici geen spraken meer.  

Een plek op de kieslijst van de partij was je enige route naar de Tweede Kamer. De partijpropaganda nam toe, want elke stem telde ook in een gebied met maar weinig aanhang.

Alle communicatiemiddelen werden ingezet. Het aantal partijen groeide, maar de grote partijen hadden vaak de meerderheid.

Propaganda is censuur en persoonsverheerlijking en indoctrinatie. 

Confessionele meerderheden

Vanaf 1922 hadden de confessionele de meerderheid in de Tweede Kamer. De RKSP was goed voor 30% en de ARP en CHU goed voor 25%. De liberalen zakte weg en zeker door hun onderlingen verdeeldheid. De spanning tussen de confessionele en de liberalen was geluwd. 

ARP leider Colijn was premier van 1933-1939. De SDAP had na het overlijden van Troelstra de revolutie afgezworen en kwam in 1939 voor het eerst weer in de regering. 

Propaganda is censuur en persoonsverheerlijking en indoctrinatie. 

CPN en NSB

Tijdens het interbellum (1919-1939) zorgde de economische wereldcrisis (1929) voor veel werkloosheid. De crisis op de democratie groeide! De CPN was al vanaf 1918 de eerste totalitaire partij in Nederland. Ze verheerlijkte Stalin en volgde de lijn van Moskou. 

Vanaf 1931 was er aan de rechterzijde de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) opgericht door Anton Mussert die Mussolini en Hitler. Mussert bleek niet zo fatsoenlijk en de NSB ook agressief en gewelddadig. De partij had net als in Italie en Duitsland zijn eigen partijleger/knokploeg, de WA (weerbaarheidsafdeling). 

Propaganda is censuur en persoonsverheerlijking en indoctrinatie. 

Verzuiling & Colijn

Echt groot werden de totalitaire partijen in Nederland niet. Nederland minder had geleden onder de Eerste Wereldoorlog. Door de verzuiling hadden de socialisten en confessionele hun eigen mensen in de hand. 

Ook had Mussert last van Colijn, die door veel Nederlanders al werd gezien als de sterke man. 

Tijdens de bezetting hoopte Mussert de baas te worden de rechtstaat en parlement werden opgeheven. De macht kwam echter te liggen bij de Oostenrijkse nazi rijkscommissaris Seyss-Inquart. 

Propaganda is censuur en persoonsverheerlijking en indoctrinatie. 

Hoofdlijnen conclusie!

Machthebbers proberen de macht naar zich toe te trekken.

Burgers proberen via instituten (organen)/verdragen invloed te behouden. 

In de Nederlanden ontstaat er een traditie van polderen en overleggen. 

Vrijheid is betrekkelijk en bestaat alleen binnen wetten/regels. 

Centralisatie >Absolutisme constitutionele monarchie republiek<