4H thema 4 basisstof 5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Onderzoek naar evolutie

Havo 4

Thema 4

BS 5

Vandaag

Leerdoel:

• Je kunt enkele onderzoeksmethoden naar verwantschap uitleggen
• Je kunt enkele verschillen tussen organen en orgaanstelsel van de mens en andere dieren in verbinding brengen met de leefomgeving
• Je kunt een stamboom (fylogenetische boom) aflezen en construeren.

Programma:

1. Vragen huiswerk?
2. Wat weten we nog van de evolutietheorie(ën)
3. Verwantschap en stambomen
4. Zelf werken

Creationisme

Mendel

Lamarck

Darwin

De aarde en organismen zijn geschapen

Eigenschappen veranderen tijdens leven individu. Deze verandering wordt doorgegeven

Organismen met gunstige eigenschappen kunnen zich beter voortplanten, waardoor de gunstige eigenschappen doorgegeven worden

Bepaalde eigenschappen zijn erfelijk en kunnen doorgegeven worden aan nakomelingen.

Wat betekent het als een gebied een hoge selectiedruk heeft?

1. De leefomstandigheden zijn goed voor enkele soorten
2. De leefomstandigheden zijn goed voor alle soorten
3. De leefomstandigheden zijn zwaar, niet alle soorten kunnen hier overleven
4. De leefomstandigheden zijn zwaar, niet alle individuen van één soort kunnen hier overleven

Wat is de goede volgorde van evolutie?

1. Natuurlijke selectie, genetische variatie, overerving goede eigenschappen
2. Genetische variatie, natuurlijke selectie, overerving goede eigenschappen
3. Natuurlijke selectie, overerving goede eigenschappen, genetische variatie
4. Genetische variatie, overerving goede eigenschappen, natuurlijke selectie

Lees de tekst hiernaast. Hier horen 2 vragen bij. Deze staan op de volgende slides

Welk van de gegeven beschrijvingen is volgens deze theorie van toepassing op de organismen met pigmenten?

1. Het waren autotrofe organismen want ze maakten uit anorganische stoffen organische stoffen
2. Het waren autotrofe organismen want ze maakten uit organische stoffen anorganische stoffen
3. Het waren heterotrofe organismen want ze maakten uit anorganische stoffen organische stoffen
4. Het waren heterotrofe organismen want ze maakten uit organische stoffen anorganische stoffen

De endosymbiosetheorie roept bij veel wetenschappers nog vragen op. Er zijn tot nu toe geen fossielen van deze eerste organismen aangetroffen die als bewijs voor deze theorie kunnen dienen. Waardoor zijn er van deze oerorganismen geen fossielen voorhanden?

1. De fossielen van deze organismen liggen te diep in de aarde
2. Deze organismen hadden geen harde delen
3. Deze organismen zijn te klein om fossielen te vormen
4. Het is te lang geleden dat deze organismen hebben geleefd

Lees de tekst hiernaast. Hier hoort een open vraag bij. Deze staat op de volgende slide.

Vóór de ontploffing in de kerncentrale van Tsjernobyl, waarbij radioactieve straling vrijkwam, kwamen er in dat gebied voornamelijk schimmels voor zonder melanine. Zowel mutatie, migratie als selectie kunnen een rol gespeeld hebben bij de verandering van de schimmelpopulatie na de ramp. Voor welke twee van de drie processen is de radioactieve straling van betekenis?
Leg voor beide processen je antwoord uit.

Stambomen (fylogenetische bomen en Cladogrammen)

Verwantschapschema's tussen soorten --> stamboom/fylogenetische 

boom

Verwantschap tussen groepen soorten

 --> cladogram

Splitsing: gemeenschappelijke voorouder

Hoe wordt verwantschap vastgesteld?

Onderzoek naar verwantschap

Mate van verwantschap afhankelijk van tijd sinds gemeenschappelijke voorouder.

Verschillende methoden om verwantschap te bepalen:

• Fossielen: levensvormen
• Bouw organismen: homologe organen en rudimentaire organen
• Biochemie: verschil/overeenkomsten in eiwitten
• Genetica: verschil/overeenkomsten DNA/RNA

Homologe en analoge organen

Homoloog = overeenkomsten bouwplan, andere vorm/functie

--> gemeenschappelijke voorouder

Analoog = overeenkomsten vorm/functie, ander bouwplan

--> niet verwant

Rudimentaire organen

= organen die functie hebben verloren

Gevolg van verdwijnen van een eigenschap door andere leefomstandigheden.

Biochemie

Overeenkomsten in DNA en eiwitten zeggen iets over verwantschap

Op basis van het eiwit cytochroom c:

• Komt alleen voor in eukaryoten
• Speelt een rol bij glucose verbranding in mitochondriën

Genetisch onderzoek

Op basis van ribosomaal RNA (rRNA):

• Bij prokaryoten en eukaryoten

Op basis van DNA:

• DNA-sequencing = volgorde bepaling van stikstofbasen (ACTG)
• Mate van overeenkomst in basenvolgorde zegt iets over de verwantschap

Wat is GEEN argument voor evolutie?

1. Fossielen
2. Rudimentaire organen
3. Overeenkomsten in cellen
4. Uitsterven van soorten

Mensen hebben geen staart meer, maar nog wel een staartbeentje. Hoe noem je zo'n orgaan ook wel?

1. Analoog orgaan
2. Rudimentair orgaan
3. Vitaal orgaan
4. Fossiel orgaan

In de evolutie van de mens is de staart verdwenen. Dit komt doordat het voor de toen levende voorouder van de mens een nadeel was om een staart te hebben. Wat zou een nadeel kunnen zijn van het hebben van een staart voor de mens?

Zet de verwantschap tussen soorten van minst naar meest:

Maki en mens

Apen van de oude wereld en gibbon

Mens en chimpansee

Apen van de oude wereld en orang-oetang

Zelf werken

Lezen 

BS 5 (blz. 197 t/m 202)

Maken

BS 5 opdr. 48 t/m 55