P4 Middeleeuwen Presenteren en leesclub

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

De Middeleeuwen

Uitleg P4: Middeleeuwen - Presenteren en leesclub

Groepssamenwerking

• Middeleeuwen algemeen -> groepsopdracht mindmap (inleveren wk 20: 15-17 mei)
• Keuze uit een middeleeuws verhaal, iedereen in de groep leest hetzelfde gekozen verhaal in week 15, 16, 17 (tekst krijg je van docent)
• Individueel kies en lees je een modern boek uit hetzelfde thema: bestel/reserveer/leen direct!
• Toetsing wk 24-25: Presentatie en literair gesprek
• Inleveren: compleet literatuurdossier van heel jaar 4 (wk 23 5-7 juni)
  

Wat weet je al over deze periode in de geschiedenis? 

De Middeleeuwen

Memento mori

Kern HB18: Gedenk te sterven

Theocentrisch wereld- en mensbeeld

Standenmaatschappij: 1. geestelijkheid, 2. adel en 3. boeren

Feodale stelsel: leenheer (koning) geeft grondgebied te leen

aan leenman (edelman) in ruil voor trouw en militaire hulp.

Eercultuur ipv gewetenscultuur.

Rond 1200 – begin van de Nederlandstalige literatuur

Zeer kostbare handschriften, nog geen drukkerijen, 

kopiisten (monnikenwerk).

Orale verhaalcultuur: ridderromans, geestelijke literatuur, dierenepiek, 

toneel, liederen en gedichten.

Theocentrisch

• De kerk en het geloof spelen een belangrijke rol in de maatschappij.
• Alleen geestelijken konden lezen en schrijven. 
• Mensen moesten hard werken, goed leven en veel bidden om in de hemel te kunnen komen.  
• Leven op aarde soort wachtkamer voor de hemel. 

 De eerste stand, de geestelijken, zij die bidden

• RK-kerk heeft veel macht en invloed;
• geestelijkheid -> twee groepen, reguliere en seculiere geestelijkheid.
• reguliere: monniken en nonnen, leven in kloosters
• seculiere: -> paus, bisschoppen, pastoors, leven in 'de wereld'.

• de kerk drukt een stempel op het doen en laten van de mensen
• ongelovigen zijn ketters
• triniteitsleer: de Vader, de Zoon en de Heilige Geest;
• Wat is erfzonde?

De tweede stand, de adel & ridders: zij die strijden

Feodale maatschappij:

• dienstrelatie van vrije mannen met hun adellijke heer;
• beloning voor hun dienst: wapenuitrusting & leen (inkomsten);
• leenman moest trouw en gehoorzaamheid beloven aan de leenheer en de leenheer met raad en daad bijstaan;
• feodale plicht: leenheer neemt zonen van vazallen (leenmannen) in huis en leidt ze op, geeft ze een ridderopleiding + wapenuitrusting. Zonen dienen in het leger tot ze vader opvolgen als vazal.

• Ridders en adel leefden volgens een eercultuur -> gaat om behoud van eer, voorkomen van schande.
• eer, roem, lof, drukt de waardering uit van andere ridders;
• eer door: strijdlust, dapperheid in dienst van een hoger doel.

Hoofse cultuur

• traditionele rollenpatroon omgedraaid: man moet dienstbaar zijn aan  vrouw ;
• hoofse liefde is zwaar, maar lonend;
• man moet beproevingen doorstaan, om als beter mens te zegevieren;
• hoofse liefde = trouw dienen als 'vazal' (feodale dienstbaarheid)
• vanaf de 12e eeuw is die hoofse liefde een belangrijk onderwerp in hoofse romans en liederen;
• hoofse cultuur is onafhankelijk van de kerkelijke, christelijke cultuur. 
• Wordt gezien als begin van hedendaagse westerse beschaving

De derde stand, boeren & horigen: zij die werken

Dit is de grootste groep

• zij zorgen voor de inkomsten, staan een groot deel of alles af aan de heer van wie ze het land bewerken
• Wat is een horige?
• Je werd in een bepaalde stand geboren: een boerenzoon werd zelf ook weer boer. Een zoon van een edelman werd edelman. Er was één stand waar de leden wel vanuit een andere stand kwamen: de geestelijkheid. Waarom is dat? 

Een 'nieuwe stand' : de burgerij

De burgerij

• Vanaf de 10e eeuw -> verstedelijking, door handelsverkeer;
• economische basis van de stad: handel en goederen
• burgerlijke mentaliteit is anders dan de ridderschap:
  -> voorwaarde voor handel is vrede, sluiten van compromissen.
  -> burgerlijke mentaliteit benadrukt: vlijt, leergierigheid, individualiteit, spaarzaamheid, slimheid, nuttigheid, streven naar winst. 
• http://www.schooltv.nl/video/een-middeleeuwse-stad-het-stadje-carcassonne-in-zuiden-van-frankrijk/#q=middeleeuwen

Middeleeuwse literatuur

Tot het eind van de 11e eeuw: 

• Schrijven in Latijn. 
• Mondelinge overlevering volksverhalen.
• Boekdrukkunst pas rond 1450...

Teksten

• Veel middeleeuwse teksten gaan terug op een Franse of Latijnse bron.
• Een schrijver was vooral vertaler of bewerker van een bestaande tekst
• Hij streefde niet naar originaliteit, maar stond in een literaire traditie
• Teksten zijn niet 'zelf bedacht', maar grijpen terug op een brontekst.
• Middeleeuwse teksten functioneren in een voorleescultuur.
• Voordracht vond plaats voor een bepaald publiek
• Teksten zijn op rijm, omdat ze zo beter kunnen worden onthouden.
• Een troubadour reisde van dorp naar dorp en zong of droeg de teksten voor

Literaire genres

Ridderromans: 

- Karelromans (Karel ende Elegast)

- Arthurromans (Ferguut)

- Oosterse romans (Floris ende Blancefloer)

Geestelijke epiek/mystiek (Beatrijs)

Elegie (klaagzang) (Egidiuslied) 

Dierdicht (Van den vos Reynaerde)

Mirakelspel (Mariken van Nieumeghen)

Abele spelen (toneelstuk) (Lanceloet van Denemerken)

Tijdens de (mini-)presentatie geef je uitleg en kenmerken van ieder genre

Kies met je groep een verhaal na het zien van zes korte filmpjes 

• Floris ende Blancefloer
• Van den vos Reynaerde
• Mariken van Nieumeghen
• Lanceloet van Denemerken
• Ferguut
• Beatrijs

Schrijf jullie gekozen verhaal op het klassenoverzicht en zoek daarbij een modern boek (uit hetzelfde thema zie pag.6-7 werkwijzer), bestel/leen/reserveer direct. Eigen keuze in overleg met docent.

Uiterlijk ma 8 mei heb je het mee en heb je 1/5 deel ervan gelezen.

Middeleeuwen mindmap

(maak aantekeningen tijdens de les)

Inhoud:

- tekst en afbeeldingen

- algemene informatie en evt. voorbeelden over:

• verschillende literaire genres
• het geloof
• hoofsheid. 
•  steden-dorpen
• uitvindingen
• standenmaatschappij

Zie voorbeelden op Canva

www.literatuurgeschiedenis.org

 Tijdloze Transformatie (20 minuten)

 

Herschrijf een scène uit jouw middeleeuwse verhaal naar de moderne tijd van nu.

Doel: Je ontdekt hoe tijdloze thema's kunnen worden vertaald naar hedendaagse contexten.

Stappenplan:

1. Je gaat uit van jouw gekozen middeleeuwse verhaal en het bijbehorende thema. 

Kies een scène waarvan jij vindt dat die het beste het thema duidelijk maakt.

2. Herschrijf die scène op een geloofwaardige manier naar deze tijd (2024). Denk na over hoe moderne situaties, personages, technologie, eigentijdse elementen enz. dit thema kunnen belichten. Hierbij kun je denken aan bijvoorbeeld taal (afko’s, straattaal), sociale media (TikTok, snapchat), vervoer (Felyx deelscooters), kleding (Zara) enz. enz.

3. Na 20 minuten lees en bespreek je elkaars verhaal binnen jouw werkgroep. In welk verhaal komt het thema het best tot zijn recht? Door welke literaire ingrepen en veranderingen komt dit?

4. Kies met je groep het beste verhaal, dat wordt voorgelezen in de klas.

Week 22

Huiswerk: lezen HB 17 Stemgebruik (p. 88-89) 

 en maken OB 17 Opr. 1 t/m 4 (p. 90)

Deze week gaan we in twee lessen het volgende doen:

- Je leert hoe je je stem goed gebruikt tijdens het presenteren

- Je leert wat je goed doet tijdens een proefpresentatie en wat je kunt verbeteren

Morgen heb je 4/5 van je boek gelezen en neem je op papier 2 vragen/reacties/opmerkingen mee om met je leesclub te bespreken.

Neem de bladwijzer mee! We gaan hiermee oefenen.

Volgende week heb je je boek uitgelezen!

Proefpresentatie (1 minuut per persoon)

• Met je groepje geef je een minipresentatie waarin ieder persoon 1 minuut vertelt over een onderwerp uit de mindmap.
• De onderwerpen zijn: geloof, standenmaatschappij, hoofsheid en twee personen lichten ieder één minuut (dus twee minuten totaal) de literaire genres toe incl. voorbeelden.
• Vorige week heb je drie 'trotspunten' en drie 'ontwikkelpunten' genoteerd. Deze punten schrijf je op het feedbackformulier -> geef dit aan een klasgenoot die jou gaat observeren.