5H Afweer BS2: aangeboren en verworven afweer

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Basisstof 2

Aangeboren & verworven afweer

Vandaag

1. wat weet je nog van de vorige les?
2. Je kunt de vormen van aangeboren afweer beschrijven.
3. Je kunt de vormen van verworven afweer beschrijven.

Testje

1. welke soorten ziekteverwekkers ken je?

2. welke twee soorten verdediging heeft ons lichaam?

3. noem een voorbeeld van beiden

1e verdedigingslinie

Extern, niet-specifiek:

• Mechanische afweer: 

       huid, slijmvliezen, oogvocht, 

       speeksel, slijm

• Chemische afweer: 

       maagzuur, zweet, 

       pH op de huid

Aangeboren en verworven afweer

De aangeboren afweer is aanwezig vanaf de geboorte en verloopt niet-specifiek (ruimt allerlei soorten ziekteverwekkers op).

De verworven afweer ontwikkelt zich gedurende het leven van het organisme en werkt specifiek (tegen één bepaalde ziekteverwekker).

Lymfoïde organen

De lymfoïde organen hebben een functie bij de opslag en transport van witte bloedcellen

In het rode beenmerg worden verschillende witte bloedcellen geproduceerd: fagocyten en lymfocyten

Verdedigingslinies

1. kasteelmuren: redelijk ondoordringbaar, werkt tegen vrijwel alles.
2. poortwachters: proberen bedreigingen te herkennen, roepen hulp in ernstige situaties. Werkt tegen vrijwel alle bedreigingen 
3. hulptroepen: Reageren op hulpvraag in grote aantallen. Zijn specifiek getraind om bepaalde bedreigingen uit te schakelen. 

2e verdedigingslinie

De interne, niet-specifieke afweer of aangeboren afweer.

Kenmerken: reactie op alles wat vreemd is.

Fagocyten neutraliseren ziekteverwekkers d.m.v. fagocytose

Mestcellen geven histamine af wat zorgt voor verwijding bloedvaten en aanvoer afweercellen

Granulocyten

Granulocyten doden ziekteverwekkers d.m.v. fagocytose (~opeten).

Lysosomen zijn met enzym gevulde blaasjes die de gefagocyteerde ziekteverwekkers afbreken.

Hierbij gaat de granulocyt ook dood en kan met de ziekteverwekker etter/pus vormen.

Antigenen

Lichaamsvreemde stoffen worden herkend aan antigenen. 

waarom krijg je koorts?

Koorts

Macrofagen geven stof af die normtemperatuur verhoogd.

Functies van koorts:

1. Remmen ontwikkeling ziekteverwekkers

2. Stimuleren werking van afweerreacties

Maak opdracht 20

Activatie 3e verdedigingslinie: verworven afweer 

1. macrofagen fagocyteren ziekteverwekker

2. macrofaag presenteert antigenen van ziekteverwekker aan de buitenkant van zijn celmembraan, het is dan een antigeen presenterende cel (APC)

3. APC gaat naar de lymfeklieren toe, hier zitten de lymfocyten 

3e verdedigingslinie

Interne, specifieke afweer 

1. Cellulaire afweer: T-lymfocyten doden afwijkende cellen

2. Humorale afweer: B-lymfocyten produceren antistoffen in lichaamsvloeistoffen

 

Verworven afweer

Cytotoxische T-cellen (Tc-cellen)

• Macrofaag eet pathogeen op en presenteert een antigeen op receptor =  antigeen presenterende cel (APC)
• APC gaat naar lymfestelsel en komt in contact met T- helpercellen
• T-helpercellen activeren cytotoxische T-cellen (Tc-cellen)
• Tc-cellen ruimen geïnfecteerde lichaamscellen op

Daarnaast ook activatie van T-geheugencellen

Activatie van T-helpercel

Reactie van cytotoxische T-cel

Reactie van B-cellen

antistoffen (B-cel)

Door het antigeen-antistof complex kan de ziekteverwekker geen cel meer infecteren. 

T-cel

B-cel

T-lymfocyt

productie

beenmerg

rijping

thymus

B-lymfocyt

productie

beenmerg

rijping

beenmerg

T-cellen ruimen (geïnfecteerde) EIGEN lichaamscellen op

B-cellen maken antistoffen tegen ziekteverwekkers

Lymfocyten zijn 'antigeen specifiek'. Ze zijn getraind om maar slechts 1 specifiek antigeen te herkennen

Rol mestcellen bij allergische reactie

Bij een volgend contact met het antigeen barsten de mestcellen open en verspreiden mediatoren zoals histamine.

Histamine zorgt voor een 

ontstekingsreactie 

= Allergische reactie.

Allergische reactie

Eerste contact: het antigeen laat B-cellen antistoffen maken, deze koppelen aan de mestcel => mestcel wordt geactiveerd

Tweede contact: antigeen koppelt meteen aan geactiveerde mestcel => vrijkomen van histamine => allergische reactie (slijm, jeuk, niezen etc.)

Opdracht

Waar in je Binas is de aangeboren en verworven afweer terug te vinden?

Zoek de volgende cellen op en hun rol in de 1e, 2e en 3e verdedigingslinie:

- macrofaag en APC

- T-helper cel

- cytotoxische T-cel

- B-cel

- plasmacel

- geheugencellen

Zelf werken

opdr 21 t/m 31

Werken aan opdrachten

Ontsteking

Een ontsteking is een reactie van het lichaam op beschadiging van het weefsel of op externe prikkels. 

Beschadigde cellen geven signaalstoffen af, waardoor de bloedvaten verwijden. Deze voeren dan meer fagocyten om eventuele ziekteverwekkers te bestrijden

Zelf werken

opdracht 1 t/m 8

Na rijping gaan lymfocyten naar lymfeknopen en milt en wachten op APC's 

APC activeert B-cel en cytotoxische T-cel

Oefenen 

• Cellulaire en humorale respons in Binas opzoeken
• Opdrachten basisstof 2 maken
• Examenvragen oefenen (eindexamensite.nl)

Ziekenhuisbacterie

Herhaaldelijke blootstelling aan verschillende antibiotica "selecteren" bacteriën met resistenties.

Ziekenhuisbacterie = resistent tegen alle bekende vormen van antibiotica.

Take home messages: 

1. Neem geen antibioticakuur, tenzij voorgeschreven door een arts.
2. Maak een antibioticakuur altijd af!

Aan de slag

Maken

opdracht 6 t/m 18

Leerdoelen

1. Je kunt voorbeelden geven van niet-specifieke afweer van de eerste afweerlinie.
2. Je kunt de cellen noemen die actief zijn bij de aspecifieke afweer van de tweede afweerlinie en beschrijven hoe deze lichaamsvreemde stoffen opruimen.
3. Je kunt uitleggen hoe koorts het immuunsysteem bijstaat.
4. Je kunt de rol van B-cellen en T-cellen in de derde afweerlinie beschrijven.

Leerdoelen (BvJ)

1. Je kunt de vormen van aangeboren afweer beschrijven.
2. Je kunt de vormen van verworven afweer beschrijven.
3. Je kunt de onderlinge relatie van de delen van het immuunsysteem toelichten

Heb je de leerdoelen onder de knie?

😒🙁😐🙂😃

Waren er lastige onderdelen?
Of heb je nog vragen over bepaalde onderdelen?