Les 5: Kathedralen - kantwerk van steen

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Les 5: Kathedralen / kantwerk van steen

Wat hoort niet bij de Middeleeuwen?

1. Theocentrisme
2. Ridderlijk
3. Gilden
4. Romeins

Wie was de belangrijkste opdrachtgever voor de kunsten in de middeleeuwen?

1. de adel
2. de kerk
3. de burgerij
4. de bestuurders

Hoe werd de kerk zo ontzettend rijk?

1. door belastingen
2. door verkoop van aflaten
3. door erfenissen en giften
4. A, B en C zijn waar

Welke functie had de middeleeuwse beeldhouwkunst niet?

1. Educatieve functie
2. Gelovigen te imponeren
3. Kunstenaars in de gelegenheid stellen werk te exposeren
4. Ongeletterden ondersteunen in het Christelijke verhaal

Bij de Middeleeuwse kunst hoort de beschrijving:

1. aandacht voor details (spieren, botten etc.) en dynamische houding
2. statisch, anatomisch incorrect, weinig plasticiteit
3. aandacht voor complexe houdingen, veel aandacht voor lichtval, geïdealiseerd

Wat waren neumen in de context van middeleeuwse muzieknotatie?

1. Geavanceerde muzikale instrumenten.
2. Korte gezongen gebeden.
3. Grafische symbolen voor het aanduiden van melodieën.
4. Rituele dansen tijdens kerkdiensten.

Wat was het motto van de middeleeuwen?

1. Carpe diem
2. Memento mori
3. Absit omen
4. Gloria in excelsis deo

In middeleeuwse beeldende kunst was de boodschap belangrijker dan vormgeving / stijl

1. waar
2. niet waar
3. deels waar

Leerdoelen

• Ik kan de belangrijkste kenmerken van Romaanse en gotische kerkbouw benoemen en herkennen.
  
• Ik weet waarom kerken op deze manieren werden gebouwd
• ik ken de functie van beeldende kunst in de late Middeleeuwen
• Ik weet hoe de beeldhouwwerken aan / in de kerk zich hebben ontwikkeld

Herhaling: Romaans

• ± 900 - 1200

• Constructiebouw: gewicht van het dak (tongewelf) wordt door dikke, massieve muren gedragen. 

• Oogt sober, donker en massief door dikke muren / kleine ramen

• Horizontaal karakter
• Worden door pelgrimages steeds groter

Romaanse kerk

Architectuur: de Romaanse kerk

Gotische kathedralen

• ca. 1150 - 1500
• Bevolkingsgroei & steeds meer pelgrimstochten --> grotere kerken nodig 
• Verticaal karakter, hoge torens (bouwen richting God).


• Grote ramen, o.a. roosvensters. 
• Grondplan ongewijzigd: Latijns kruis.
  
• spitsbogen (nog steviger dan rondboog!)



• Uitbundig gedecoreerd met beelden 

Gotische kathedralen

• Kruisribgewelf: gewicht over 4 punten en 'ribben' verdeeld.

• Skeletbouw: muur heeft geen draagfunctie meer -> grote ramen mogelijk. Gewicht van het dak wordt gedragen door gewelven die verbonden zijn met luchtbogen, pijlers en steunberen.

• Lichtere constructie = hoger bouwen & meer raam = meer licht = meer God!
  

Tongewelf                   Kruisgewelf             Kruisribgewelf

        (Rom.)                                                             (Got.)             

 Soorten gewelven

Idee achter gotische bouw

Erediensten ook voor het volk: geloof toegankelijker maken voor het publiek.

Kerk wordt 'prentenboek' voor gelovigen: zowel bijbelverhalen als niet-bijbelse (koningen) of wetenschappelijke thema's worden verbeeld: educatieve functie.

Veel pracht & praal: gelovigen moeten kerkbezoek als 'goddelijk' ervaren:

- buiten​: toren als symbool voor het hemelse. Van veraf te zien.​

- binnen: God = licht​ (Abt Suger: idee afkomstig uit oude geschriften).

Kerk is afspiegeling van de hemel!

  Glas in lood: gekleurde stukken glas ​in loodlijsten / loodstrips.

  Gebrandschilderd glas: gekleurd glas met voorstellingen/patronen.

                

Leerdoelen check

• Ik kan de belangrijkste kenmerken van Romaanse en gotische kerkbouw benoemen en herkennen.
  
• Ik weet waarom kerken op deze manieren werden gebouwd
• ik ken de functie van beeldende kunst in de late Middeleeuwen
• Ik weet hoe de beeldhouwwerken aan de kerk zich hebben ontwikkeld

Toets 2: hoe en wat?

• 100 minuten
• deels op de laptop (antwoorden op papier): voorbeeld examenblok (2019 tijdvak 2)
  
• oortjes / koptelefoon van school of zelf meenemen (mini-jackplug)
  
• meer inzicht / toepassen dan de vorige toets! Stel jezelf regelmatig de vraag: waarom doen mensen (kunstenaars specifiek) wat ze doen, gezien de tijdgeest en maatschappelijke situatie?
• Oefen dit met extra opdrachten uit je boek! (zie volgende slide)

Toets 2: leerstof

- De Bespiegeling H2: blz. 20 t/m 35 (bekijk ook de afbeeldingen!)

- LessonUps (bekijk ook de afbeeldingen!), aantekeningen, lesopdrachten, huiswerkopdrachten

- Analysewijzers (zie werkboek v.a. blz. 156-186, ('film' & opdrachten niet))

Slim om te doen:

- Huiswerkopdrachten goed controleren met de antwoorden ernaast. Kijk / luister nogmaals goed naar de vragen die je niet goed had. Was je antwoord uitgebreid en duidelijk genoeg geformuleerd?

- Extra oefenen? Maak (en controleer!) opdrachten die je niet als huiswerk op hebt gekregen (tip: blz. 31-34 zijn examenopgaven, zoals je kunt verwachten in de toets)

 

Bonuspunten periode 2

• tekenopdracht romaans / gotisch +0,2
  
• aantekeningen +0,1
  
• huiswerk (mits nagekeken en verbeterd) +0,2
  

Zelfstandig werken

• Toetstips goed doorlezen (volgende slides)
• Werken aan tekening Romaans - Gotisch
  
• Extra oefenen: 'De hemelse tempel' opdrachten: blz. 31        t/m 34
• Vragen stellen