Werken Bij Een Orkest - De Dirigent, Componist & Concertmeester

• Muziek
• Culturele en kunstzinnige vorming
• +1
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 1,2

Introduction

De tweede les over werken bij een orkest gaat dieper in op het zijn van een dirigent en/of componist. Wat zijn deze functies ook alweer en welke rol hebben ze binnen een orkest?

Instructions

Benodigdheden: 

• Digiboard
• Devices 

Leerdoelen: 

Aan het eind van de les kan de leerling: 

• Beschrijven wat de concertmeester doet;
• Beschrijven wat een dirigent is en doet;
• Beschrijven wat een componist is en doet;
• Minimaal twee onderdelen benoemen waar een dirigent zoals op moet letten tijdens het dirigeren;
• Het thematisch ritme van 'We Will Rock You' dirigeren;
• Met beweging en expressie de klasgenoten aangeven sterker of zachter te 'spelen';

Werken Bij Een Orkest: De Dirigent & De Componist

Tip!

_{Klik op het notitie-icoontje rechtsonder de volgende slides voor een korte lesuitleg.}

Een bijzondere plek in het symfonieorkest is weggelegd voor de concertmeester. Dit de aanvoerder van het hele orkest. Dit is altijd de eerste violist en zit altijd helemaal vooraan, links naast de dirigent. De concertmeester krijgt altijd een hand van de dirigent voor aanvang van een concert en is verantwoordelijk voor de klank van het orkest.

De dirigent

In deze les maken we kennis met de dirigent. Je hebt de dirigent vast wel eens zien 'zwaaien'. De dirigent is als het ware de 'baas van het orkest'. Dit is Otto Tausk, de chef-dirigent van Phion. Maar wat doet zo'n dirigent nou eigenlijk? En waar gebruikt hij dat stokje nou voor? 

De dirigent

Ik ben Otto Tausk en chef-dirigent van het orkest. De dirigent is de leider van het orkest. Ik ben bij toeval dirigent geworden. Ik was al eerste violist, dus musicus, in een orkest. En toen een keer een dirigent ziek was, moest ik onverwachts het orkest dirigeren. Dat leek mij wel wat. Ik ben dat gaan doen en ik vond het zo leuk. Ik ging steeds vaker dirigeren en minder viool spelen. En zo ben ik dirigent geworden.

In  het filmpje op de volgende dia dirigeer ik Phion. Ze spelen een speciale kerstgroet. Herken je het lied? 

Toelichting 

Klik op de hotspot en lees de tekst voor.

Oogcontact en de mimiek (gezichtsuitdrukking, expressie) zijn heel belangrijk.

Uit deze oefening blijkt dat de dirigent dus (veel) meer doet dan alleen zijn handen bewegen. 

Druk op de hotspots om te zien waar een dirigent  zoal op moet letten!

Dynamiek: grote gebaren zorgen dat het volume sterker wordt, kleine gebaren maakt het geluid zachter.

Tempo: een korte opslag (korte snelle beweging aan het begin) zorgt dat iedereen sneller speelt en natuurlijk volgt iedereen het tempo van de slagen.

Even opwarmen

Iedereen kent de melodie: Pa pa pa paaaam! Kort-kort-kort-lang. Het begin van de 5e symfonie van Van Beethoven.

Toelichting 

Een warming up nodig? Samen klappen en stampen is vaak makkelijker dan klanken zingen. Daarom kun je deze warming up doen:

• Laat de klas het ritme van ‘We will rock you” stampen en klappen (stamp-stamp klap – stamp-stamp klap). 
• Vraag vervolgens een leerling naar voren om de dirigent te zijn. Hoe zorg je met gebaren dat iedereen tegelijkertijd begint? 
• Hoe zorg je met gebaren dat het ritme zachter/sterker of langzamer/sneller wordt gespeeld?

"Het noodlot klopt aan de deur".

De opening bestaat uit twee keer vier noten, die heel plotseling komen. Onverwachts haast. Pa-pa-pa-paaam…. Alsof er een ramp staat te gebeuren. Beethoven zelf zij hierover: "Het noodlot klopt aan de deur." 

Dit begin is volgens veel dirigenten een van de moeilijkste stukken om te dirigeren: een heel blok tegelijk. Pats. Heel intens en zomaar uit het niets.

Kan jij mee-dirigeren?

5e symfonie - Van Beethoven

Toelichting

Laat de leerlingen mee-dirigeren, of klappen met de 5e symfonie van Van Beethoven.

Doe je mee?

Toelichting 

Dirigeer je klas!

Tegelijkertijd beginnen: 

• Hou je handen op buikhoogte,
• Beweeg ze tegelijkertijd omhoog; op het moment dat je je handen tegelijkertijd als het ware naar beneden laat vallen en ze op de hoogte zijn zoals je oorspronkelijk stond, geven de leerlingen als het goed is de eerste stamp. 
• Dit zal waarschijnlijk niet in een keer spatgelijk gaan. 
• Doe dit een paar keer. 
• De dirigent moet oefenen, maar de leerlingen natuurlijk ook. Concentreren, goed kijken, op elkaar letten en stampen.

Beethoven was een van de beroemdste componisten aller tijde. Wat is een componist?

Wat is een partituur?

Toelichting 

Een partituur is de bladmuziek voor de dirigent. Elke notenbalk (elke regel) is een ander instrument. Hij of zij moet alle verschillende partijen tegelijkertijd lezen!

De partituur

Hiernaast zie je de bladmuziek voor de dirigent. Elke notenbalk (elke regel) is een ander instrument. Hij /zij moet alle verschillende partijen van boven naar beneden tegelijkertijd lezen!

Toelichting 

In een partituur staan de instrumenten altijd in dezelfde volgorde. Alle instrumenten in deze partituur op een rij. Herkennen leerlingen instrumenten op deze partituur? 

De volgende instrumenten staan er bij volledige bezetting op:

- piccolo

- 2 fluiten

- 2 hobo's

- 2 klarinetten
- 2 fagotten

- 4 hoorns

- 2 trompetten

- 2 trombones en tuba

- pauken

- 1e violen
- 2e violen
- altviolen

- celli
- contrabassen

De componist

Muziek vertelt bijna altijd een verhaal of wil een bepaald gevoel oproepen. 

FEE DANS

RIVIER

ANGST

Toelichting 

Bij deze opdracht is elk antwoord goed. De kern van de deze opdracht gaat over emotie en muziek. Dit zal per leerling verschillen. Waar het grootste deel van de klas hetzelfde antwoord zal geven kan een andere leerling dit heel anders ervaren. Dus laat leerlingen uitleggen waarom ze kiezen voor een antwoord en heb hier een kort gesprek over. 

Een stuk muziek kan ergens over gaan. Over een verhaal, een gevoel of zelfs een voorwerp of dans! 

Bekijk de plaatjes links en speel één voor één de audiofragmenten rechts af. Welke audiofragment hoort bij welke foto/woord? Sleep de fragmenten naar de juiste foto.

Beter goed gejat, dan slecht verzonnen? Veel componisten, maar ook popartiesten, singer-songwriters en dj’s laten zich inspireren door muziek uit het verleden. 

Vergelijk maar eens deze vier muziekfragmenten. Kun je de overeenkomsten benoemen? 

Originele melodie:

A+ - 'Enjoy Yourself’, 

Robin Thicke ‘When I Get You Alone'

Dubstep remix

Soulwax remix

Toelichting 

Vraag de leerlingen om verschillen en overeenkomsten te benoemen tussen de 4 fragmenten.

Ook dit is een voorbeeld van muziek die erg op elkaar lijkt. Weet jij de fragmenten van elkaar te onderscheiden? Welk fragment hoort bij welke componist?

Antonín Dvořák 9th Symfony

John Williams - Jaws theme

Toelichting 

Welk fragment hoort bij welke afbeelding?

Wat heb je geleerd over de dirigent?

Afsluiting

Toelichting 

Voer eventueel een kort klassengesprek over de vraag

Noem twee dingen die je hebt geleerd over de componist?

Ik zou best dirigent of componist willen/kunnen worden.

😒🙁😐🙂😃