13/11 spelling woordvolgorde in samengestelde zinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 2

Woordvolgorde in 

samengestelde zinnen

Planning

• Lesdoel
• Lezen
• Instructie/quiz - zelfstandig werken
  
• Verlengde instructie - iedereen aan het werk
• Exitticket
• Afsluiten (reflectie en feedback)

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• kun je benoemen wat de regels voor de woordvolgorde in samengestelde zinnen zijn;
• heb je geoefend met de woordvolgorde in samengestelde zinnen.

Blauw = kennen = kennis = leren

Oranje = kunnen = met de kennis de vaardigheid oefenen

In stilte lezen uit het door jouw gekozen boek op niveau.

1 A

2 C

3 F

4 H

5 J

Menig leerling [ herinnert ] zich de strijd met de vermaledijde d’s en t’s. Je moet er goed op letten dat de laatste letter, afhankelijk van de vorm en tijd van het werkwoord, soms [verandert] . Het is dan ook niet voor niets dat de werkwoordspelling jaarlijks wordt 

[herhaald ]. Een foutje is ook na jarenlange training, nauwgezette oefening en gerichte uitleg zo [gebeurd ]. Hoewel er enkele lastige regels toegepast dienen te worden, moet je er wel op blijven letten dat iedere letter de juiste uitgang krijgt die het heeft [verdiend].

Is het tegenwoordige tijd (tt)?

1. Is het meervoud  (wij, jullie, zij)?   Ja -->  Infinitief = hele werkwoord  Wij lopen naar huis. - Lopen zij naar huis?

Nee, dan is het enkelvoud --> keuzes:  ik-vorm of ik-vorm+t

2. Staat  er ik? Ja --> ik-vorm  Ik loop naar huis

  Of  staat er Je/jij DIRECT ACHTER de persoonsvorm en JE KAN JE/JIJ NIET VERVANGEN VOOR JOU? 

Ja --> ik-vorm  Loop je naar huis. - Loop jij naar huis?

Nee, dan blijft ik-vorm+t over:

3. Jij/hij/zij/je/het/u VOOR het werkwoord staat  OFJE KAN JE/JIJ achter de pv VERVANGEN VOOR JOU : ik-vorm+t: Jij loopt naar huis.

Is het verleden tijd?

Is het een sterk (onregelmatig) werkwoord?

Bij sterke (onregelmatige) werkwoorden verandert de ik-vorm van klank als je het werkwoord in de verleden tijd zet. 

• De verleden tijd van een sterk werkwoord moet je weten. Daar komt een stukje taalgevoel bij kijken.
• Je schrijft de persoonsvorm van een sterk werkwoord in de verleden tijd zo kort mogelijk.

Eindigt het op een d of een t?

Je kunt erachter komen of de persoonsvorm op een d of een t eindigt door de verlengproef te doen. 

Pv tt  Meervoud omzetten naar pv vt meervoud -> 'en' eraf: staat er een t of een d?

Bijten = beten -->  dus: beet

Vinden = vonden --> dus: vond

De verleden tijd enkelvoud (jij/je/hij/zij/het) kan NOOIT op DT eindigen!!!

Infinitief - stam - ik-vorm

werkwoord                 stam                   ik-vorm

lachen                           lach                     lach

lopen                             lop                        loop

zweven                         zwev                   zweef

reizen                            reiz                       reis

                        Let op bij s-z woorden en f-v woorden.

'T X KoFSCHiP

1)   Vind de stam van het werkwoord : haal -en van het                              werkwoord af 
2)  Kijk of de laatste letter van de stam een medeklinker uit                    'T  X-KoFSCHiP is : t, x, k, f, s, ch, p

Let op:  Gebruik hiervoor de stam, niet de ik-vorm!

Is het verleden tijd?

Is het een zwak (regelmatig) werkwoord?

Regel: Ik vorm in de tegenwoordige tijd + te(n) of de(n) --> de n is voor bij de meervoud

Dubbel 'd' of dubbel 't'? --> Eindigt de stam op een t of een d? Dan staat er dus dubbel t of dubbel d.

1. Staat de laatste letter van de stam (hele werkwoord -en) in 'T XKoFSCHiP?

(infinitief = wachten - stam = wacht) 

Ja -->  ik-vorm +te    ik blaf -->  de hond blafTE     ik wacht --> Zij wachtTE

Nee:

2. Staat de laatste letter van de stam niet in 't kofschip?

(infinitief = blozen -stam = bloz) 

Ja --> ik-vorm +de       ik bloos  --> u bloosDE         ik brand  --> Hij brandDE de kaars

3. Is het meervoud?

Ja --> +n

Nee = klaar

ik blaf- de honden blafTEN    Ik wacht - Wij wachtTEN     Ik bloos - wij bloosDEN     Ik brand  - wij brandDEN de kaars

Samengestelde zin

Enkelvoudige zin

A. Vandaag leer ik over samengestelde zinnen.

B. Ik ga naar school, omdat ik slim wil worden.

C. Ik kan een moeilijke en lange samengestelde zin herkennen.

D. Deze stof vind ik makkelijk en ik hoef niet veel te leren.

Antwoorden

Samengestelde zinnen: 

B. Ik ga naar school, omdat ik slim wil worden.

D. Deze stof vind ik makkelijk en ik hoef niet veel te leren.

Enkelvoudige zinnen:

A. Vandaag leer ik over samengestelde zinnen.

C. Ik kan een moeilijke en lange samengestelde zin herkennen.

Samengestelde zin

- Een samengestelde zin bestaat uit twee of meer enkelvoudige zinnen. 

- Elke van deze enkelvoudige zinnen heeft een eigen persoonsvorm. 

- Een samengestelde zin bevat dus twee of meer persoonsvormen.

De poes miauwt. + Ze heeft honger. 

= De poes miauwt, want ze heeft honger.

De poes miauwt. + Ze heeft honger.+ De brokjes zijn op.

= De poes miauwt, want ze heeft honger en de brokjes zijn op.

De zinnen van een samengestelde zin plak je meestal aan elkaar met een voegwoord:

Nieuwe lesstof

Woordvolgorde samengestelde zinnen

Als je van twee losse zinnen één zin maakt, heb je een voegwoord nodig. De woordvolgorde in zo’n samengestelde zin hangt af van het voegwoord.

-Bij de voegwoorden en, maar, want staan de persoonsvormen en de onderwerpen naast elkaar. 

Bijvoorbeeld: Gisteren was ik vrij, want de leraren hadden een studiedag.

- Bij andere voegwoorden, zoals omdat, als, terwijl, hoeven de persoonsvormen en de onderwerpen niet naast elkaar te staan. 

Bijvoorbeeld: Gisteren was ik vrij, omdat de leraren een studiedag hadden.

- Als het voegwoord vooraan in de zin staat, gebruik dan na de komma de volgorde pv-ow. 

Bijvoorbeeld: Voordat de les begint, drink ik eerst nog een kopje koffie.

Werk voor deze en de volgende les + huiswerk: Alvast aan het werk? 

• je begrijpt de lesstof/theorie voldoende (je kunt het groene theorieblok uit je boek gebruiken als ondersteuning) 
• je werkt in STILTE en je mag NIET PRATEN of OVERLEGGEN en geen vragen stellen
  
• je bent echt aan het werk!
  

Klaar = in STILTE lezen

Pak je VIP en noteer:

Blz. 64, hoofdstuk 2, taalverzorging, opdracht  2 t/m 5

+nakijken en verbeteren huiswerk vorige les (taalverzorging, blz 62)

Wat niet af is = huiswerk

Samengestelde zinnen

•  enkelvoudige zinnen hebben één persoonsvorm
•  samengestelde zinnen hebben meer dan één persoonsvorm
•  je herkent samengestelde zinnen aan een komma en/of aan een voegwoord

Larry's familie ging naar de dierentuin, maar ze vonden het niet leuk.

wij stuntten

stunten --> stam = stunt

--> de 't' zit in 'T XKoFSCHiP

Ik vorm tegenwoordige tijd =  (ik) stunt

--> + ten (want het is meervoud)

= wij stuntten

Enkelvoudige zinnen

          Ik zwem in het zwembad.                                                   De fans juichen.

Enkelvoudige zinnen

Enkelvoudige zinnen zijn zinnen met één persoonsvorm (en één onderwerp).

Bijvoorbeeld:

Gisteren heb ik nasi gegeten bij de Chinees.

Daarvoor hebben we gezellig geschaatst op het IJsselmeer.

Samengestelde zinnen

Samengestelde zinnen zijn zinnen met meerdere persoonsvormen en onderwerpen. 

Deze zinnen worden bijna altijd verbonden door een voegwoord. 

Waarom maak je samengestelde zinnen?

• Samengestelde zinnen maken een tekst beter en prettiger leesbaar. 
• Samengestelde zinnen brengen samenhang in een tekst. 

Hoe dan?

Dat kun je onder andere doen door enkelvoudige en samengestelde zinnen af te wisselen. 

Enkelvoudige zinnen hebben één persoonsvorm, samengestelde zinnen hebben meer dan één persoonsvorm. Enkelvoudige zinnen zijn daardoor vaak korter dan samengestelde zinnen.

Dus...

Samengestelde zinnen worden gemaakt door enkelvoudige zinnen samen te voegen door voegwoorden te gebruiken.

Enkelvoudige zin = 1 persoonsvorm en 1 onderwerp

Samengestelde zin = 2 persoonsvormen en 2 onderwerpen 

(of soms zelfs meerdere persoonsvormen en meerdere onderwerpen)

Samengestelde zinnen worden samengevoegd via voegwoorden. 

Voorbeelden van voegwoorden

en, maar, want, of, dus, terwijl, voordat, nadat, zodat, omdat, toen, als, wanneer, hoewel, echter, dat

(enzovoorts)

Let op!

Als je van twee zinnen één zin moet maken, let dan op: 

• bij de voegwoorden en, maar, of, want, dus blijft de   woordvolgorde hetzelfde.
• bij andere voegwoorden zoals: als, nadat, omdat, terwijl, toen verandert de woordvolgorde wel.
  

Woordvolgorde samengestelde zinnen

Als je van twee losse zinnen één zin maakt, heb je een voegwoord nodig. De woordvolgorde in zo’n samengestelde zin hangt af van het voegwoord.

-Bij de voegwoorden en, maar, want staan de persoonsvormen en de onderwerpen naast elkaar. 

Bijvoorbeeld: Gisteren was ik vrij, want de leraren hadden een studiedag.

- Bij andere voegwoorden, zoals omdat, als, terwijl, hoeven de persoonsvormen en de onderwerpen niet naast elkaar te staan. 

Bijvoorbeeld: Gisteren was ik vrij, omdat de leraren een studiedag hadden.

- Als het voegwoord vooraan in de zin staat, gebruik dan na de komma de volgorde pv-ow. 

Bijvoorbeeld: Voordat de les begint, drink ik eerst nog een kopje koffie.

Bij de voegwoorden en, maar, want staan de persoonsvormen en de onderwerpen niet naast elkaar.

1. waar
2. niet waar

Bij andere voegwoorden, zoals omdat, als, terwijl, hoeven de persoonsvormen en de onderwerpen niet naast elkaar te staan.

1. waar
2. niet waar

Als het voegwoord vooraan in de zin staat, gebruik dan na de komma de volgorde pv-ow.

1. waar
2. niet waar

Bij de voegwoorden en, maar, want staan de persoonsvormen en de onderwerpen naast elkaar. 

Marloes neemt drinken mee. Levi zorgt voor de broodjes.

(in elke zin staat 1 PV en 1 OND)

Marloes neemt drinken mee en Levi zorgt voor de broodjes. 

In deze samengestelde zin staan twee PV's en twee OND's. Ze worden samengesteld via het voegwoord en, dus blijft de volgorde hetzelfde. 

Bij de voegwoorden en, maar, want staan de persoonsvormen en de onderwerpen naast elkaar. 

Ik ga naar de tandarts. Ik heb kiespijn.

(in elke zin staat 1 PV en 1 OND)

Ik ga naar de tandarts, want ik heb kiespijn.

In deze samengestelde zin staan twee PV's en twee OND's. Ze worden samengesteld via het voegwoord want. De woordvolgorde blijft hetzelfde. 

Bij andere voegwoorden, zoals omdat, als, terwijl, hoeven de persoonsvormen en de onderwerpen niet naast elkaar te staan. 

Ik ga naar de tandarts. Ik ben later op school.

In elke zin staat één  PV en één OND)

Ik  ben later op school, omdat ik naar de tandarts ga.

In deze samengestelde zin staan twee PV's en twee OND's. Ze worden samengesteld via het voegwoord omdat. De woordvolgorde verandert. 

Als het voegwoord vooraan in de zin staat, gebruik dan na de komma de volgorde pv-ow. 

Ik ga naar de tandarts. Ik ben later op school.

In elke zin staat één  PV en één OND)

Omdat ik naar de tandarts ga, ben ik later op school.

In deze samengestelde zin staan twee PV's en twee OND's. Ze worden samengesteld via het voegwoord omdat. De woordvolgorde verandert. 

www.jufmelis.nl

Werk voor deze les + huiswerk: 

Pak je VIP en noteer:

Blz. 64, hoofdstuk 2, taalverzorging, opdracht 2 t/m 5

+ nakijken en verbeteren werk vorige les (taalverzorging, blz. 62)

Verlengde instructie:

Blz. 64, hoofdstuk 2, taalverzorging, opdracht  1 t/m 4

+ nakijken en verbeteren werk vorige les (taalverzorging, blz. 62)

Klaar = in STILTE lezen

Wat niet af is = huiswerk

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• kun je benoemen wat de regels voor de woordvolgorde in samengestelde zinnen zijn;
• heb je geoefend met de woordvolgorde in samengestelde zinnen.

Blauw = kennen = kennis = leren

Oranje = kunnen = met de kennis de vaardigheid oefenen

Bij de voegwoorden en, maar, want staan de persoonsvormen en de onderwerpen niet naast elkaar.

1. waar
2. niet waar

Bij andere voegwoorden, zoals omdat, als, terwijl, hoeven de persoonsvormen en de onderwerpen niet naast elkaar te staan.

1. waar
2. niet waar

Als het voegwoord vooraan in de zin staat, gebruik dan na de komma de volgorde pv-ow.

1. waar
2. niet waar

Ik kan benoemen wat de regels voor de woordvolgorde in samengestelde zinnen zijn.

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter? Hoe ga je dat verbeteren?

Feedback
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders zien?