2.2 Fysische oceanografie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

2.2 Fysische oceanografie

Stromingen

• Ontstaan door wind, Coriolis effect, temperatuur, saliniteit en getijden
  
• Oppervlaktestromingen en diepe stromingen
  - Oppervlakte: bewegen door wind. Noordelijk halfrond met klok mee, zuidelijk halfrond tegen de klok in, door rotatie aarde (Coriolis effect).
  - Diep: bewegen door verschillen in dichtheid, veroorzaakt door de saliniteit en temperatuur. Bewegen over de zeebodem, transportband.

Wind

• Windrichting stuurt zeestromingen aan oppervlakte aan
• Waar warme lucht opstijgt lage druk, waar koude lucht daalt hoge druk

Hoge- en lage drukgebieden

Coriolis effect

• Aarde draait van west naar oost, het snelst bij de evenaar
• Afwijking naar rechts op noordelijk halfrond, afwijking naar links op zuidelijk halfrond

Windrichtingen

• Windrichtingen ontstaan door hoge- en lage drukgebieden
• Krijgen een afwijking door Coriolis effect
• Vaste windrichtingen

Ekman spiraal

• Van oppervlakte naar diepere wateren
• Coriolis effect geeft stroming van elk stukje waterkolom een afwijking
• Op diepte heeft stroming andere richting dan aan oppervlakte

Oppervlakte stromingen

• Stromingen door de hele oceaan wijken af door Coriolis effect
  
• Buitenkant gyren stroomt sneller

Opwelling

• Gebieden waar vaste windrichting van kust weg waait
• Oppervlaktewater stroomt mee met wind
• Vervangen door diep voedselrijk water

El Niño

• Normaal hoge productiviteit en veel vis westkust Zuid Amerika, warme wateren brengen stormen en regen naar Australië en Azië
• Tijdens El Niño minder wind, dus geen opwelling Zuid Amerika en geen regen Australië en Azië
• Elke 3-5 jaar, oorzaak onduidelijk

Dichtheid

• Temperatuur en saliniteit bepalen dichtheid
• Water hoge dichtheid diep
• Hoge temperatuur --> lage dichtheid (thermocline)
  - In tropen zout water ondiep door hoge verdamping
• Hoge saliniteit --> hoge dichtheid (halocline)

Thermocline

• Overgang tussen warm oppervlaktewater en koud diep water is thermocline of pycnocline (dichtheid)
• Weinig mixen tussen lagen
• Fytoplankton blijft aan oppervlakte waar licht is
• Voorkomt ook dat voedselrijk koud water aan oppervlakte komt
• Vlakbij thermocline productiviteit het hoogst, Deep Chlorophyl Maximum (DCM)

Diepe zeestromingen

• Koud water bij Noordpool bevriest, zout blijft achter. Water hoge dichtheid en zinkt.
• Over bodem richting Antarctica.
• Noordelijk naar Indische Oceaan, neemt voedingsstoffen mee. 
• Bij evenaar warmt water op en stijgt naar oppervlakte.
• Warm water  naar het zuiden en terug naar Indische Oceaan
• Door Atlantische Oceaan terug naar Noordpool

Getijden

• Regelmatig rijzen en dalen van het wateroppervlak, veroorzaakt door de zwaartekracht van de maan, aarde en zon
  - Kustgebieden
  - Grote meren 
• Amplitude: verschil tussen hoog- en laag water
  - Varieert door de zon en de maan, en door de eigenschappen van het kustgebied, het weer 

Hoog en laag tij

Maanfasen

• Maan draait in 28 dagen om de aarde
• Maan en zon oefenen beide zwaartekracht uit op de aarde
• Springtij grote amplitude, doodtij kleine amplitude

Golven

• Schommeling van het wateroppervlak, veroorzaakt door de wind
  - Hoogte: verschil tussen top en dal
  - Golflengte: horizontale afstand tussen twee toppen
  - Periode: Tijd tussen twee toppen 
• Windsnelheid, duur van de wind, afstand en zeestaat effect op golven 
  
• Hogere windsnelheid --> grotere golflengte, periode en hoogte
  
• Effect van golf voelbaar tot de helft van de golflengte diep
  

Brekende golven

• In ondiep water grotere hoogte en kleinere golflengte
  
  - Als hoogte = 1/7 golflengte breekt de golf 
• Plunging bij steile bodem, spilling bij vlakke bodem, surging bij zeer steile bodem

Werkcollege

• Case study: Stoppen de zeestromingen?
  
  

• PO: Artikel doorlezen, belangrijke informatie markeren, toevoegen aan je map.