Traditie en innovatie - dans

Traditie en innovatie - dans

Lesdoelen

• Je maakt kennis met verschillende klassieke en innovatieve dansstijlen.
• Je denkt na over de traditie en de innovatie van dans.  

• Je kent de begrippen: klassiek ballet, moderne dans, expressieve dans, decor, kostuum en iconisch.

klassiek ballet

Zoals te zien bij het Zwanenmeer  (première 1877) staan bij klassiek ballet alle danspasjes vast. Ieder klassiek balletstuk over de hele wereld bevat dezelfde pasjes. 

De ballerina's dragen tutu's en dansen op spitzen. De man heeft een ondersteunende rol. Klassiek ballet kenmerkt zich door elegante en luchtige dans.

De ondersteunende rol van de man: het liften van de ballerina (zie foto).

Laat lln een lijstje maken van kenmerken van het klassiek ballet

Als reactie op klassiek ballet ontstond moderne dans. Wat is geen vernieuwing bij moderne dans?

1. Dansen met platte voeten
2. Losse kleding
3. Aardse danspasjes
4. Luchtige danspasjes

Moderne dans

Le sacre du printemps (première 1913) opgevoerd door Diagilevs Ballet Russes werd aanvankelijk niet gewaardeerd. De norm was immers het klassieke ballet. Deze moderne dans brak met alle regels en verwachtingen. Er werd op een aardse manier gedanst met platte voeten. De kleding was los en in de choreografie, gemaakt door Vaslav Nijinsky, was ruimte voor improvisatie. 

De politie moest tijdens de voorstelling de gemoederen die hoog opliepen sussen. In het publiek zaten twee groepen mensen. de conservatieven en de bohèmiens. De conservatieven kwamen voor een klassieke balletvoorstelling. Les Ballet Ruses stond er immers om bekend om kwalitatief goede klassieke voorstellingen op te voeren. Ze wilde graag gezien worden en ontleende status aan de deftigheid van de klassieke. De bohèmiens stonden wel open voor nieuwe vormen van dans en waren zogezegd meer 'open minded'.

De twee groepen botste tijdens de première zo heftig dat er gevochten werd en de politie de gemoederen moest sussen. 

Laat lln een lijstje maken van kenmerken van moderne dans

Expressieve dans

Expressieve dans ontwikkelt zich tot een vernieuwende dansstijl die niet mooi hoefde te zijn om naar te kijken en waar het niet uitmaakte wie de dansers waren (in tegenstelling tot de ballerina's in het klassieke ballet). 

De dans moest emoties uiten zoals te zien bij "de heksendans" (1914) waar de slechte kant van de mens centraal staat en de danseres als een lelijk hekserig wijf over het podium danst.

Op het gebied van dans had Rudolf von Laban nadrukkelijke ideeën over expressionisme . Hij bedacht de term Ausdrucktanz die in Europa zeer populair werd. Deze dansvorm wilde iets uitdrukken, zoals de naam eigenlijk al aangeeft, veel meer dan behagen of mooi zijn. Dans moest uiting geven aan intense emoties en niet aan esthetische of fysieke normen. Belangrijke vertegenwoordigers van de Ausdrucktanz waren Mary Wigman en Kurt Jooss . Wigman werd beroemd door haar Heksendans waarin ze de toeschouwers confronteerde met de slechte kanten van de mens: het verval, vernietiging en dood. Als een lelijk hekserig wijf danste ze over het podium alsof ze het publiek wilde bezweren met toverformules.

Hoe zie je in dit vernieuwende dansstuk toch nog een beetje klassiek ballet terug?

Triadisch Ballet (1922-1932)

Oscar Schlemmer ging met zijn choreografie in tegen de hele traditie van dans. De maskers en kostuums maakte dat de dansers anoniem bleven en dat het uiten van emoties zoals bij expressieve dans eigenlijk onmogelijk was. 

De simpele, mechanische en robotachtige bewegingen ontstonden omdat je moeilijk kon bewegen in de onhandige kostuums en zetten zich af tegen het sierlijke, klassieke ballet. 

Geïnspireerd door de industrialisering waarin machines meer en meer het leven van de mens gingen beheersen kan 

Maar waarom heet dit ballet dan ‘triadisch’? De naam verwijst naar de vele driedelingen waaruit het ballet bestaat. Ten eerste bestaat het ballet uit drie aktes; geel kleurt de eerste akte, roze de tweede en zwart overheerst in de derde akte. Ten tweede vullen de drie primaire vormen - bol, kubus en piramide - en kleuren - rood, groen blauw - het verdere toneelbeeld. Ten derde zijn de twaalf verschillende dansen en achttien verschillende kostuums, getallen die allemaal terug te voeren zijn op drie, tevens het aantal dansers: een vrouw en twee mannen.

 

Triadisch Ballet (1922-1932)

Het Triadisch Ballet was niet alleen een afkeer van de traditie van dans, maar was ook vernieuwend.

Oscar Schlemmer was verbonden aan de Bauhaus-academie. Een kunstacademie die ernaar streefde om alle kunstdisciplines samen te brengen. In deze choreografie is de dans even belangrijk als de kostuums en het decor. 

Iconische dans

Zowel het Zwanenmeer als Le sacre du printemps zijn jaren nadat ze ontstonden door nieuwe dansers en choreografen opgevoerd. 

De originele stukken waren zo goed en herkenbaar dat ze nieuwe dansers inspireerden om bepaalde onderdelen in hun eigen werk te gebruiken. Als we een moderne danseres zien dansen op spitzen denken we toch meteen aan klassiek ballet!?

We kunnen wel zeggen dat het iconische dansstukken zijn. 

En wie is er vandaag de dag iconischer dan Michael Jackson. al

Lesopdracht Dans

Pina Bausch is als choreograaf belangrijk geweest voor de ontwikkeling van theaterdans. Bekijk de twee dansfragmenten van Pina Bausch (dia 19 & 20).

• Geef antwoord op de vraag: wat is theaterdans? Gebruik hierbij een bron van internet en benoem deze bron (geen Wikipedia of ChatGPT).
• Leg per fragment uit wat er vernieuwend aan is.
• Welk fragment spreekt je het meest aan? Leg goed uit waarom.