Taalverzorging - H1 Basisprincipes spelling

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Docent

Welkom       

BOEK

ik ben een blad

een vel papier

een bundel vol verhalen

ik ben de inkt

het ezelsoor

de krassen en de rafels

Ik ben een kaft

een lang verhaal

een korte anekdote

ik ben de bladzijde

- het plot

in hoofdstukken besloten

ik ben het woord

dat regels rijgt

van waargebeurde dingen

ik ben het keerpunt

en de draad

een boek

in eigen zinnen

                       (T. Helderman)

Etui, handboek/oefenboek

 en schrift op tafel.

Even voorstellen

[e-mail]

Maandag, dinsdag en woensdag

Belangrijk

• Respect!
• Spullen op orde.
• Neem altijd een leesboek mee (in de meeste lessen beginnen we met lezen).
• 13 lessen tot de laatste repetitie. 

Deze les....

• Start hoofdstuk 1 Taalverzorging (blz. 172-173 HB)
  
• Werken aan je weektaak 

Basisprincipes spelling

• Er zijn heel veel spellingsregels. 
• Reden? Zodat we elkaar goed begrijpen.
• Net als regels bij bijv. een bordspel of voetbal.
• Drie basisprincipes (hoofdregels) voor spelling.

Uitspraak

• Spelling begint met luisteren
• Je schrijft woorden zoals ze klinken
• Simpel?

Gelijkvormigheid

• Vergelijkbare woorden schrijf zoveel mogelijk hetzelfde.
• voorbeeld: NIET hant maar hand want je schrijft ook handen.

Hij wordt (t is niet nodig voor de uitspraak) maar we hebben de regel: hij-vorm in de tegenwoordige tijd? Dan hele werkwoord -en en +t. Dus doen we dat ook bij een werkwoord als worden en branden. 

Herkomst

Test! Uit welke taal komen de volgende woorden?

Container

Ober

Douche

Alcohol

Discotheek

Datum

Container - Engels

Ober - Duits

Douche - Frans

Alcohol - Arabisch

Discotheek - Grieks

Datum - Latijn

Aan de slag!

Weektaak:

Maak oefening 1 t/m 12 uit je oefenboek (blz. 116-117).

Leer theorie uit je handboek (blz. 172-173).

Docent

Welkom       

Je kunt niet

wakker liggen

van je dromen.

Omdenken

Etui, handboek/oefenboek, schrift en leesboek op tafel.

Deze les....

• 20 minuten lezen in je boek
  
• Waar ging de les van gisteren over?
• Werken aan je weektaak 

Lezen

Basisprincipes spelling

1. Uitspraak

2. Gelijkvormigheid

3. Herkomst

De drie basisprincipes zitten elkaar wel eens in de weg. Je leert goed spellen door te oefenen/ te schrijven en veel te lezen.

Aan de slag!

Weektaak:

Maak oefening 1 t/m 12 uit je oefenboek (blz. 116-117).

Leer theorie uit je handboek (blz. 172-173).

Docent

Welkom       

Een streep

Ik trok een streep:

tot hier,

nooit ga ik verder dan tot hier.

Toen ik verderging

trok ik een nieuwe streep,

en nog een streep.

De zon scheen

en overal zag ik mensen,

haastig en ernstig,

en iedereen trok een streep

iedereen ging verder.

                                                                                    (Toon Tellegen)  

Etui, handboek/oefenboek, schrift en leesboek op tafel.

Deze les....

• 10 minuten lezen in je boek
  
• Start Meervoudsvorming (blz. 176 HB)
• Werken aan je weektaak 

Lezen

Meervoudsvorming

Monnikken of monniken?

Groenten of groentes?

Portiers of portieren?

HELP!

Meervouden op -en

Schrijf -en aan het woord vast: stoel-stoelen, koord-koorden, pols-polsen. 

LET OP: klinkerweglating: leraar - leraren

medeklinkerverdubbeling: pet-petten, rok-rokken

Soms moet je iets aanpassen:

Kloof- kloven, staaf-staven

Kluis-kluizen, laars-laarzen

Uitzonderingen voorbeeld: kaars- kaarsen, paragraaf - paragrafen

Moeilijke gevallen 

1. Woorden op -ik; twee kk als klemtoon op de -ik valt. 

2. Je schrijft maar één k als de klemtoon niet op de -ik valt. 

Vb1: snikken, blikken, likken, tikken.

Vb2: leeuweriken, dommeriken, slimmeriken, viezeriken en dus ook monniken!

Meervoud op -s

De -s schrijf je eraan vast als dat geen probleem voor de uitspraak oplevert: 

kamers, dekens, logés, tantes, dominees, printers, bureaus, asperges, kanaries. 

Meervoud op 's 

Gebruik je om uitspraakproblemen te voorkomen. 

Dat doe je bij afkortingen en bij woorden die eindigen op: i, o, u, a of y

vwo's, wc's, bikini's, ski's, accu's, lama's, jury's.

Meervoud op 's 

Trucje: Ik hou van y's.

ik hou van y's

ski's, auto's, paraplu's, pyjama's, jury's

Want: skis, autos, paraplus, lamas, jurys levert uitspraakproblemen op en daarom 's

Moeilijke gevallen 

Woorden op -ie of -ee krijgen soms een -s( kanaries), maar in andere gevallen een -n of -ën. 

Voor meervouden op -n of -ën is de regel: 

Trema

1. je schrijft -ën erbij als de klemtoon op de laatste -ie of -ee valt: feeën, genieën en reeën. 

2. Je schrijft -n en een trema erbij als de klemtoon er niet op valt: bacteriën, poriën en oliën. 

Sommige woorden hebben twee meervouden:

zoon-zoons/zonen

basis-bases/basissen

museum-musea/museums

datum-data/datums

Vaak zien we twee meervoudsvormen bij leenwoorden (Latijn, Grieks en Italiaans).

LET OP! soms is het meervoud afhankelijk van de betekenis (portiers/portieren)

En dus ook:

 groenten/ groentes

Wat nog meer?

Bij afkortingen gebruik je altijd een apostrof (')

dus:

 -'en (bij afkortingen die eindigen op -s of - x)

 of -'s (bij alle andere afkortingen)

Kijk even goed naar de bijzondere meervoudsvormen (blz. 177)

Wist je dat?

Sommige woorden hebben geen meervoud. Voorbeelden?

rijst, hout, melk, aarde, haat, rommel, informatie, vee

Meervoudsvorming

Monnikken of monniken?

Groenten of groentes?

Portiers of portieren?

HELP!

Aan de slag!

Weektaak:

Maak oefening 1, 2, 3, 7, 8, 9, 10 uit je oefenboek (blz. 116-117).

Leer theorie uit je handboek (blz. 172-173).

Klaar? Dan ga je lezen!