dialecten

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 2,3

Taalproject Dialect

Opdracht voor donderdag 20 april

Verzamel 3 dialectwoorden die je niet vaak meer hoort en waar de betekenis moeilijk van te achterhalen is.

kleug

kielf

pluut

Donderdag 20 april

Goedemorgen!

Welkom bij het taalproject Dialect.

Na dit project:

-weet je wat dialect, standaardtaal en een accent is;

-kun je een onderzoekje doen naar verschillende dialectwoorden;

-kun je een mooie poster van je onderzoekje maken.

Klaarleggen:

etui

schrift

laptop

Bekijk de video.

dialectwoorden

Iedereen stuurt de verzamelde woorden (huiswerk) in het woordweb.

Kies 3 woorden waarvan je de betekenis denkt te weten (niet die van jezelf) en 3 woorden waarvan je geen idee hebt wat ze zouden betekenen.

Je hebt 6 woorden opgeschreven.

Schrijf de betekenis erachter als je die weet.

Heb je geen idee? Overleg dan met je buurman of buurvrouw.

Woorden waarvan we de betekenis niet weten:

inventariseer de woorden die de leerlingen niet weten. Schrijf ze op het bord. Zijn er leerlingen die het wel weten? Dan mogen de woorden weer van het bord af. Waarschijnlijk blijven er wel onbekende woorden over. Dat is prima.

Dialect

Standaardtaal

Accent

Laat de leerlingen in tweetallen nadenken over deze drie begrippen. Wat denken ze dat de betekenis is? Welke kenmerken horen bij iedere variant? Kunnen ze voorbeelden geven? Vul na het overleggen samen zoveel mogelijk kenmerken in.

Dialect

* heeft eigen klanken, woordenschat en grammaticaregels;

* vanzelf ontstaan;

* niet erkend als rijkstaal;

* men kan het slordig vinden klinken, heeft minder aanzien;

* gebonden aan een regio/streek.

Standaardtaal

* als norm erkende taal;

* is bruikbaar in alle belangrijke sectoren van het openbare leven (overheid, onderwijs, media);

* verbindende taal van een land.

Accent

* uitspraakvariant van een taal;

* je kunt dus Nederlands met een Limburgs accent spreken, maar ook Limburgs met een Nederlands accent.

Laat de leerlingen in tweetallen nadenken over deze drie begrippen. Wat denken ze dat de betekenis is? Welke kenmerken horen bij iedere variant? Kunnen ze voorbeelden geven? Vul na het overleggen samen zoveel mogelijk kenmerken in.

Standaardtaal of dialect?

Standaardtaal of dialect?

Standaardtaal of dialect?

Standaardtaal of dialect?

Standaardtaal of dialect?

Bekijk het volgende fragment.

Waarom denk je dat het belangrijk is dat er een standaartaal is?

Belang benadrukken:

- elkaar goed kunnen begrijpen;

- geen onduidelijkheid over andere woorden, betekenissen e.d.;

- documentatie is voor iedereen hetzelfde en begrijpelijk.

Dialect spreken, is weer iets heel anders dan dialect schrijven. 

En is dialect begrijpen dan ook lastiger als je het alleen leest? 

Maak de opdracht op het werkblad.

Na een minuut of 10 lees je de woorden voor. Is de uitspraak nog van invloed op het begrip van het woord? De leerlingen maken opdracht a af.

Werkblad 

bespreken

Geef ook de betekenissen van de woorden als de leerlingen die nog niet gevonden hebben.

Belangrijk is dat leerlingen uit gaan leggen hoe ze de betekenis (denken te) hebben achterhaald. Afgeleid van een deel van het woord bijvoorbeeld. Of misschien eigen kennis.

aek = azijn

kleug = iets leuks om te doen

boeksnavel = navel

rosdook = paardendeken

pluut = een groot zakmes

kielf = hond

'n haffel = een hand vol

Opdracht - onderzoek

1. Kies een Nederlands woord.

2. Ga op zoek naar zoveel mogelijk dialectwoorden voor dit Nederlandse woord. Je kunt je klasgenoten om advies vragen. Je mag ook je ouders, familie of bekenden vragen, docenten etc.

Bijvoorbeeld: hond = kielf = hundje = hônd = hûn = dogge = hondj = honk = huundje = hunneke = fiks = joekel = keffer

3. Maak er een mooie poster van op A3! 

Denk bijvoorbeeld aan een woordspin, handletteren, versieren etc.

Beoordeling

Onvoldoende:

-minder dan 10 dialectwoorden;

-slordig gewerkt;

-geen versiering;

-rommelige uitstraling;

-lay-out is onoverzichtelijk.

Voldoende:

-tussen de 10 en 20 dialectwoorden;

-versiering is aanwezig;

-overzichtelijke uitstraling

 

Goed: 

-meer dan 20 dialectwoorden; 

-heel netjes gewerkt;

-uitstekende versieringen.

-duidelijke, overzichtelijke lay-out.

Beoordeling

Maak groepjes van 4.

Leg de posters op tafel.

Plak onder iedere poster een post-it.

Bekijk alle posters kritisch. Schrijf daarna jouw beoordeling op de post-it: 

O (onvoldoende) V (voldoende) of G (goed)

O = 0 punten extra bij je volgende toets voor Nederlands.

V = 0.5 punt extra

G = 1 punt extra

Grammatica: lidwoorden

Lidwoorden staan voor het zelfstandig naamwoord. Er zijn drie lidwoorden:

• de
• het ('t)
• een ('n)

Hoe kan je het lidwoord vaststellen? 

Opdracht

Geef van elke zin de lidwoord(en) aan .

Er zwom een vis op de maan

1. de
2. het
3. een

Hij had het niet naar zijn zin

1. de
2. het
3. een

De vis kon niet tegen de kou

1. de
2. het
3. een

Een thermometer wees de temperatuur aan.

1. de
2. het
3. een

De oude man liep naar een kiosk.

1. de
2. het
3. een

Daar kocht hij een krant en een
rolletje drop.

1. de
2. het
3. een

' Een dropje gaat er best in,' dacht hij.

1. de
2. het
3. een

De zanger verzorgde een
mooie uitvoering.

1. de
2. het
3. een

De wielrenner reed door het
mulle zand.

1. de
2. het
3. een

Dat was een oefening voor
de grote wedstrijd.

1. de
2. het
3. een

De fiets was nog heel.

1. de
2. het
3. een

Het brandje werd door de brandweer geblust.

1. de
2. het
3. een

Een jongen had de oude
kranten aangestoken.

1. de
2. het
3. een

De agenten kwamen hem op
het spoor.

1. de
2. het
3. een

Hij moest een week de cel in.

1. de
2. het
3. een