4.1 Stoffen veranderen

• Scheikunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

4.1 Stoffen veranderen

Programma

Activiteit	Doel	Tijdsduur
-Toets bespreken	Reflecteren op getoetste leerdoelen	20 min
-Chemische reacties	Nieuwe leerdoelen introduceren	10 min
-Soorten reacties		10 min
-Reactievergelijkingen		20 min
-Oefenen	Nieuwe leerdoelen verwerken	20 min

Toets bespreken

Leerdoelen

Wat behandelen we vandaag?

• Je kunt beschrijven dat bij een chemische reactie de beginstoffen verdwijnen en dat er nieuwe stoffen ontstaan.
  
• Je kunt beschrijven dat je voor een verbranding zuurstof nodig hebt.
  
• Je kunt aan het reactieschema zien of het om een ontledingsreactie of een verbrandingsreactie gaat.
  
• Je kunt het reactieschema van de ontleding van een organische stof noteren.
  
• Je kunt zeven reactieverschijnselen benoemen.

Organische stoffen, wat zijn het?

Organische stoffen zijn stoffen die gemaakt worden door/van de natuur.

• Denk aan: Mensen, dieren, planten, groenten, fruit, bomen, hout, papier, katoenen kleding.
  

Alle organische stoffen bevatten koolstof (C)!

Er gebeurt iets interessants als je organische

stoffen gaat verhitten…

Organische stoffen verhitten

Als je organische stoffen gaat verhitten…

kunnen ze (aan)branden!

Wat ontstaat er altijd als je een organische stof gaat (aan)branden?

Organische stoffen verhitten

Wat ontstaat er altijd als je een organische stof gaat (aan)branden?

Er ontstaat roet!

roet = koolstof (C)

Waarom ontstaat er roet?

Wat is een chemische reactie?

Waarom ontstaat er roet?

Als je organische stoffen gaat verhitten treedt er een chemische reactie op!

Een chemische reactie is een proces waarbij bepaalde stoffen afbreken en daaruit nieuwe stoffen ontstaan!

• Stoffen die verdwijnen = beginstoffen
  
• Nieuwe stoffen = reactieproducten
  

Voorbeeld: bij het verbranden van hout, verdwijnt het hout (beginstof), en ontstaat er onder andere roet en rook (reactieproducten)

Kan je zelf een chemische reactie bedenken die je in het dagelijks leven tegen kan komen?

Wat is een chemische reactie?

Vaak kan je zien of er een chemische reactie plaatsvindt.

Er verdwijnen stoffen, en er ontstaan nieuwe stoffen.

Dit betekent ook dat er stofeigenschappen verdwijnen, en er nieuwe ontstaan.

Kijk:

Naar de reactie die de docent voordoet.

Hoe maak je een reactieschema?

Een chemische reactie is een proces waarbij bepaalde stoffen afbreken en daaruit nieuwe stoffen ontstaan!

• Bij een chemische reactie hoort altijd een reactieschema.
  
• Een reactieschema is een schematische weergave van een chemische reactie.
  

Een reactieschema bestaat uit 4 onderdelen:

Beginstoffen (fase) → Reactieproducten (fase)

Voorbeeld

Het verhitten van brood:

• Bij het verhitten van brood verdwijnt het brood langzaam aan en ontstaan er nieuwe stoffen.
  
• De nieuwe stoffen zijn: koolstof (roet), water en witte rook.
  

Het reactieschema ziet er als volgt uit:

brood (s) → koolstof (s) + water (l) + witte rook (g)

Wanneer je papier gaat verbranden, verdwijnt langzaam aan het papier en ontstaat er koolstof, water en witte rook.
Geef het reactieschema van deze verbranding.

Soorten chemische reacties

Voor nu 2 soorten chemische reacties:

1. Ontleding
   
2. Verbranding
   

Ontledingsreactie

Ontledingsreactie gebeurt als er genoeg energie is en er geen zuurstof is.

Een ontledingsreactie heeft altijd:

• 1 beginstof
  
• 2 of meer reactieproducten
  

Reactieschema:

beginstof (fase) → reactieproducten (fase)

Voorbeeld:

Papier (s) → koolstof (s) + water (l) + witte rook (g)

Verbrandingsreactie

Verbrandingsreactie is iets anders dan een ontledingsreactie.

Bij een verbranding is er namelijk zuurstof nodig.

Bij een verbrandingsreactie zijn de beginstoffen altijd:

• een brandstof
  
• zuurstof
  
  

De brandstof kan van alles zijn: hout, methaan, benzine, alcohol.

Zolang het maar koolstof bevat, want…

Verbrandingsproducten

Bij een verbranding zijn er ook reactieproducten, deze noemen we verbrandingsproducten.

Bij een verbranding zijn de reactieproducten 9 van de 10 keer:

• water (l)
  
• koolstofdioxide (g)
  

Voorbeeld:

methaan (g) + zuurstof (g) → water (l) + koolstofdioxide (g)

Is de reactie hieronder een verbranding of ontleding:
water --> waterstof + zuurstof

1. Verbranding
2. Ontleding

Is de reactie hieronder een verbranding of ontleding:
methaan + zuurstof --> water + koolstofdioxide

1. Verbranding
2. Ontleding

Is de reactie hieronder een verbranding of ontleding:
natriumchloride --> natrium + chloor

1. Verbranding
2. Ontleding

Reactieverschijnselen

Bij een chemische reactie merk je altijd veranderingen.

Als je hout verbrandt (verbrandingsreactie):

• zie je rook
  
• ontstaat er warmte
  
• geeft het vuur licht
  

Als je steak aanbrandt:

• zie je het zwart worden
  
• smaakt het verbrandt
  
• ruikt het aangebrand
  

Reactieverschijnselen

Al deze veranderingen noem je reactieverschijnselen.

Er zijn er 7:

1. verandering van kleur
   
2. verandering van geur
   
3. verandering van smaak
   
4. warmte
   
5. rook
   
6. vlammen
   
7. licht
   

Noem 3 reactieverschijnselen die gaan ontstaan als je hout verbrandt.

Oefenen

We gaan nu gedifferentieerd oefenen met leerdoelen die passen bij deze paragraaf.

Elk leerdoel heeft makkelijke, gemiddelde en moeilijke opgaven. Aan jou zelf nu de taak om te bepalen op welk niveau jij de oefeningen wilt maken.

Let op! Om de leerdoelen echt goed te beheersen moet je in staat zijn om de moeilijke oefeningen goed te maken.

Oefeningen

Wie?	Zelfstandig of duo's in rust.
Wat?
Hoe?	Vragen op Chromebook, antwoorden op papier.
Hulp?	Docent
Tijd?	Tot 5 minuten voor eindtijd.
Uitkomst?	Je beheerst de gestelde leerdoelen.
Klaar?	Huiswerk: Hoofdstuk 4 paragraaf 1: 1 t/m 14

Differentiatie oefeningen hoofdstuk 4 paragraaf 1.

Welke leerdoelen beheers je nu?

Deze leerdoelen beheers ik nu al

Deze leerdoelen beheers ik nog niet. Dus ga ik hier nog mee verder oefenen/lezen. Anders vraag ik hulp aan de docent.

Je kunt beschrijven dat bij een chemische reactie de beginstoffen verdwijnen en dat er nieuwe stoffen ontstaan.

Je kunt zeven reactieverschijnselen benoemen.

Je kunt het reactieschema van de ontleding van een organische stof noteren.

Je kunt aan het reactieschema zien of het om een ontledingsreactie of een verbrandingsreactie gaat.

Je kunt beschrijven dat je voor een verbranding zuurstof nodig hebt.