Week 7 Medicijnen, basiskennis

• Verzorgende
• MBO
• Studiejaar 1

Medicijnen 

Deze week

Medicijnen

De werking van medicijnen

Hoe kun je medicijnen verkrijgen

Soorten medicijnen

Methodisch werken

Medicijnen bewaren

Medicijnen uitzetten

Medicijnen toedienen

Omgaan met fouten

Doelen 

Medicatie uitzetten, controleren, uitdelen en toedienen (oraal, rectaal, vaginaal, via huid en slijmvliezen, oor druppelen, oog druppelen, subcutaan injecteren, intramusculair injecteren, injecteren met de prikpen, via luchtwegen) volgens protocol en de daarbij behorende theorie weergeven

Welke medicijnen
ken je?

Benaming van medicijnen 

• Chemische naam: bestaat uit de stoffen die erin zitten. (Benzodiazepine)
  
• Generieke naam: is een soort 'kopie 'van het merkmedicijn
   het zijn vaak lange, moeilijke namen daarom ook generieke naam (benzodiazepine = diazepam)
  
• Merknaam/handelsnaam: het teken ® betekent dat het een merknaam is die in NL geregistreerd is
  

chemische naam	Generieke naam	merk/handelsnaam
benzodiaze pine	diazepam	Valium ®

Quizvraag:
Apotel, Darex, Hedex, Panadol,Roter en Sinaspril zijn de generieke namen voor:

1. Antibiotica
2. Insuline
3. Maagzuurremmers
4. Paracetamol

Informatie over medicijnen 

Als je de naam van het medicijn weet, kun je daar veel informatie mee verzamelen:

• Bij degene die het medicijn voorschrijft
  
• Bij de Apotheker
  
• Via de bijsluiter in de verpakking
  
• Via naslagwerken 
  (Farmacotherapeutisch Kompas, Repertorium)
• Via internet
  

Werking van medicijnen 

Organen  werken door allerlei chemische reacties.

Fout in werking: = ziekte

Binnendringen schadelijke stof: andere chemische reactie: = ziekte.

Medicijnen beïnvloeden chemische reactie

De oorzaak wordt vaak niet weggenomen, omdat hij niet bekend is of niet weggenomen kan worden (erfelijke afwijkingen)

Medicijnen werken alleen op het moment dat ze op de plaats komen waar het “fout” zit.

Vaak kan de plaats alleen bereikt worden via het bloed. Bloed komt ook op plaatsen waar het medicijn niet nodig is > bijwerkingen

Meerdere medicijnen kunnen elkaar tegenwerken/versterken > apotheker houdt in de gaten welke medicijnen samen gebruikt worden 

Symptoombestrijders 

Neemt de oorzaak niet weg maar wel het symptoom.

Het bestrijden of verzachten van de ziekte of handicap

VB: pijnstiller

Voordeel : nuttig

Nadeel : er te snel naar grijpen

Causale werking 

Pakken de oorzaak van de ziekte of handicap aan

VB: antibiotica: vernietigen de bacteriën

Nadeel: resistent (ongevoelig voor)

causale (curatieve) werking: het geneesmiddel bestrijdt de oorzaak, bijvoorbeeld penicilline bij een pneumokokkenpneumonie;

Tekorten aanvullen 

Tekort aan bepaalde stoffen

VB :ijzerpreparaten of insuline

Profylactische werking 

Om het ontstaan van een ziekte te voorkomen

VB: griepprik

Placebo

Hier zitten geen werkzame stoffen in.

Verslaving of gewenning 

Verslaving: als iemand geestelijk of lichamelijk afhankelijk wordt van een medicijn

•  lichaam is gewend aan een regelmatige toevoer en heeft zich hierop ingesteld. Stopt de toevoer > ontwenningsverschijnselen (trillen, transpireren, ziek voelen, sterk verlangen naar het middel)
  

Gewenning: iemand heeft meer van het middel nodig om hetzelfde effect te ervaren. 

 een ontwenningsverschijnselen bij stoppen

Wat is een placebo?

1. een medicijn wat op een geneesmiddel lijkt maar geen werkzame stof bevat
2. een medicijn wat nog getest moet worden
3. hetzelfde als een paracetamol
4. een medicijn wat alleen werkt als het echt nodig is

Hoe kun je medicijnen verkrijgen

• Via drogist en apotheek kun je vrij verkrijgbare medicijnen krijgen.
  
• Verder kun je medicijnen alleen verkrijgen via Recept: een verzoek van (meestal) een arts aan de apotheker om de zorgvrager een medicijn te geven.
  

Voorschrijven medicatie

Recept :

• Naam, voorletters, geboortedatum van de zorgvrager
  
• Naam en adres van voorschrijvende arts
  
• Naam van het medicijn
  
• De sterkte
  
• De dosering
  
• De toedieningswijze
  
• Een waarschuwing als het medicijn het bewustzijn kan verminderen
  

Etikettering geneesmiddelen 

• Naam van de apotheek en apotheker
  
• Afleveringsdatum
  
• Naam, adres en geboortedatum zorgvrager
  
• Naam en sterkte geneesmiddel
  
• Gebruiks- en bewaarvoorschrift
  
• Naam van de arts die medicatie heeft voorgeschreven
  

Vrij verkrijgbare medicijnen

• Te koop bij drogist of apotheek
  
• Naar eigen inzicht gebruiken
  
• Niet vergoed door ziektekostenverzekering
  
• Makkelijk verkrijgbaar > betekent niet dat ze onschadelijk zijn!!
  

Noem 3 risico's van zelfzorgmedicatie

1. ze zijn niet duur en eenvoudig te krijgen
2. wisselwerking met andere medicatie
3. te hoge dosis
4. nier- en leverfunctiestoornissen

Medicijnen op recept in de thuissituatie

Thuissituatie met klachten > arts kan medicatie voorschrijven

• Recept op naam van zorgvrager
  

Disciplines die recepten mogen uitschrijven:

• tandartsen
  
• verloskundigen
  
• psychiaters
  

Alleen medicatie voor ziekten die zij zelf diagnosticeren.

Medicijnen op recept in een instelling 

• Klachten gesignaleerd door verpleegkundige/verzorgende
  
• Arts schrijft medicijnen voor
  
• Verzorgende vraagt medicijn aan bij apotheek die verbonden is met de instelling
  
• Verzorgende controleert, registreert en dient toe
  

Soorten medicijnen

Medicijnen in vloeibare vorm

• Drankjes (beperkt houdbaar)
  
• Druppels (houdbaarheid, rubber pipet)
  
• Injectievloeistoffen
  
• Luchtwegen > combinatie in vloeibare vorm > vernevelaar
  

Medicijnen in vaste vorm

• Tabletten, bruistabletten
  
• Dragees (tabletten met hard suikerlaagje eromheen, niet kauwen/doormidden breken)
  
• Capsules (gelatine hoesje, korrel of poedervorm)
  
• Zetpillen
  
• Vaginaaltabletten (hoog in schede ingebracht)
  

Soorten medicijnen 

Medicijnen in poedervorm en pleisters

• Zalf (dikke olie waar geneesmiddel in is opgelost, geeft werkzame stof beter aan huid af)
  
• Crème (bevat ook water waar medicijn in is opgelost)
• Strooipoeders (op vochtige huid, worden opgenomen door huid)
• Pleisters (langzaam afgeven aan huid, nitroglycerine > hartproblemen) Medicijnen met een verlengde werking

• tabletten, dragees, capsules kunnen zo gemaakt zijn dat de werkzame stof pas vrij komt in dunne darm (maagzuur kan medicijn niet aantasten)
• Ze vallen langzaam uiteen > werkzame stof komt langzaam vrij
• Achter de naam van het medicijn staat dan vaak “retard” = langzaam
• voordeel > zorgvragers hoeven het minder vaak in te nemen

Als er 'Retard' op een medicijn etiket staat dan betekent dat:

1. dat de gebruiker beperkte geestelijke vermogens heeft
2. Dat je de medicijnen altijd mag malen
3. Dat wil voor de toediening niets zeggen
4. dat de werkzame stof niet in één keer vrijkomt maar in delen (langzamer)

Wat betekent 'Retard'?

Wees niet beledigd als u een medicijn krijgt met ‘retard’ in de naam, het heeft namelijk niets te maken met het Engelse scheldwoord. 'Retard' wordt in de apotheek op z’n Frans uitgesproken. De term wordt gebruikt voor een medicijn waarbij de werkzame stoffen niet in één keer vrijkomen, maar juist wat langzamer in het lichaam worden afgegeven.

In plaats van ‘retard’ kan er bijvoorbeeld ook ‘MGA’ (Met gereguleerde afgifte), ‘MVA’ (Met vertraagde afgifte) of ‘slow release’ op het medicijndoosje staan. Tabletten van dit type kunt u niet zomaar breken of vermalen. Vraag altijd aan uw apotheker of u een medicijn mag breken of dat u hem in één stuk moet innemen.Dit kan de werking van het medicijn beïnvloeden.

Methodisch werken

Beroepshouding

• motiveren/stimuleren medicijnen in te nemen
  
• weigert medicatie in te nemen; verantwoordelijkheid zorgvrager > leg belang uit, achterhaal reden
  

Methodisch werken

Zorgbehoefte inschatten

• Heeft de zorgvrager de juiste informatie gekregen over het medicijngebruik
• begrijpt hij de medicatievoorschriften
• Is de zorgvrager therapietrouw?
• Is hij gemotiveerd, begrijpt hij het belang?
• wordt het medicijn op juiste wijze ingenomen?
• Zijn er problemen bij inname (vb. slikproblemen, niet kunnen breken, aambeien bij zetpillen)
• Bewaart hij de medicijnen op juiste en verantwoorde wijze
• Weet hij welke bijwerkingen er kunnen optreden?
• Wat doen als de medicijnen bijna op zijn?
• Hoe reageert de zorgvrager op de medicijnen?

Observaties

Na toedienen van medicijnen altijd observeren

• Bijwerking
• allergische reactie
• jeuk eczeem
• anafylactische shock; bleek zien, koud klam zweet, misselijk,
• kan bewusteloos raken; ARTS

Regels en voorschriften

Hygiënisch werken 

• raak medicijnen niet met blote handen aan

BIG (Beroepen Individuele Gezondheidszorg)

• Voorbehouden handelingen zijn die handelingen die onaanvaardbare risico’s voor de gezondheid van de zorgvrager meebrengen als ze door ondeskundigen worden uitgevoerd.
• Bij onzorgvuldig handelen kan een tuchtrechtelijk onderzoek worden uitgevoerd. Van de verzorgende wordt verwacht dat ze zich houdt aan de beroepscode en aan de grenzen van eigen deskundigheid

Regels en voorschriften

Geneesmiddelenwet

• regelt in NL zaken rondom productie, handel, voorschrijven en verstrekken van medicijnen
  
• Veilig gebruik stimuleren
  

WGBO (Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst)

• Rechten en plichten van de zorgvrager in relatie tot een behandeling door arts of specialist
  
• Recht om zelf te bepalen wat er met je gebeurt
  

Regels en voorschriften

Wet en regelgeving rond opiaten

• Pijnstillende middelen die verslavend kunnen werken (opium, morfine, cocaïne, heroïne, methadon)
• Niemand mag opiaten produceren, verhandelen, bezitten; uitzondering > apotheker op recept van arts
• Worden in aparte kast bewaard > dagelijks gecontroleerd apotheker en zorgverlener
• thuis; beperkte hoeveelheid
• opiaten hebben een eigen administratie; vergissingen voorkomen

Coördinatie en rapportage

• Maak afspraken met de arts over het medicijngebruik
• zorg ervoor dat medicijnen worden (bij)besteld
• zorg dat medicijnen op tijd worden uitgedeeld.

Registreren van medicijnen 

Medicijnkaart

- zorgdossier/medicijnklapper

- Naam van de zorgverlener

- Het tijdstip waarop je het medicijn uit het opiatenkastje haalt

- naam en geboortedatum v.d. zorgvrager

- de naam van het geneesmiddel

- hoeveelheid, dosering, toedieningsvorm

- paraaf van diegene die het middel aan de zorgvrager heeft toegediend

Evaluatie van zorg 

1. Heb je de regel van 5 toegepast voordat je de medicijnen hebt toegediend?

2. Heb je verschijnselen geobserveerd die kunnen wijzen op bijwerkingen?

3. Is alles juist genoteerd?

4. Heeft de zorgvrager klachten die hij voorheen niet had?

5. Heb je voldoende informatie gegeven aan zorgvrager en familie?

6.Is de zorgvrager/familie in staat medicatie in eigen beheer te houden?

7. Is het doel van de medicamenteuze therapie bereikt?

Regel van 5

Medicijnen bewaren Thuis

• Zelf verantwoordelijk (anders mantelzorgende of verzorgende)
  
•  Buiten bereik van kinderen
  
• Houdbaarheid eisen
  
• Datum op etiket bij openen
  

Beheer van medicijnen in de  instelling

• meestal verbonden apotheek
  
• uitzetten apotheker > medicijnkar vullen + beheer
  
• Op de afdeling een medicijnkast? afdeling is verantwoordelijk, leidinggevende eindverantwoordelijk
  
• Baxtersysteem
  

Mag je medicijnen in de badkamer bewaren?

1. Ja, dat kan geen kwaad als de kinderen er maar niet bij kunnen
2. Ja dat kan heel goed want het is daar meestal donker
3. Nee, want door de warmte en vochtigheid kan de werking veranderen
4. Nee, dat mag niet want het risico op vergeten is dan te groot

Niet meer gebruikte medicijnen

• moeten vernietigd worden
  
• prullenbak: milieu schaden, wat als (kinderen) iemand ze vindt?
  
• Naar de apotheker brengen
  
• Soms chemisch afval, niet elke gemeente
  

Een kind dat medicijnen van iemand ander in heeft genomen??

• Bel HA
  
• leg de situatie uit
  
• welk medicijn
  
• hoeveel
  
• Handel volgens gegeven advies
  
• Geen arts beschikbaar? > Gifwijzer> apotheek
  
• Observeer het kind en wacht op hulp
  

Medicijnen toedienen

Parenterale toediening = buiten het maagdarmkanaal, via een andere weg

• Via de huid (crème of zalf of pleisters )
  
• Via slijmvliezen (oog of neusdruppels )
  
• Via lichaamsholten (oorduppels, vagiaaltabletten of -cremes
  

Medicijnen toedienen 

Enterale toediening = via het maagdarmkanaal

- Per os (via de mond)

• Met ruime hoeveelheid water. Geen andere vloeistof > kan wisselwerking hebben op het medicijn.
  

- Rectaal (via anus)

• Zetpillen en klysma’s
  

Medicijnen toedienen

• Per inhalatie (middelen COPD of Astma)
  
• Per injectie
  

Fouten melden 

• Commissie waar je fouten en bijna fouten kunt melden
• Meldingsplicht ook als de fout geen consequenties had voor zorgvrager
• Vermoed je fout in dosering? ga er niet vanuit dat arts het juist heeft> trek aan de bel
• Patientveiligheidskaart> hulpmiddel om zowel zorgvrager als zorgverleners te betrekken bij hun eigen veiligheid
• Veiligheidsmanagementsysteem (VMS) risico’s rondom medicatie beter signaleren en verbeteren

Heb je nog vragen?

Ja

Nee