H3 Geloof, tolerantie en onderzoek en Laat zien dat je het goed hebt

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

3.4 Geloof, tolerantie en onderzoek en 

3.5 Laat zien dat je het goed hebt

geloof en tolerantie 

• In de Republiek was de Hervormde Kerk van de calvinisten de ‘bevoorrechte kerk’.
  
• Alleen calvinisten mochten kerken hebben, maar in stilte mocht je wel een ander geloof hebben. Mensen werden niet vervolgd om hun geloof en mochten wel ‘schuilkerken’ bouwen.

Waarom was NL tolerant in godsdienst?

Portugese synagoge Amsterdam

De Portugese synagoge in Amsterdam. Ets door Romeyn de Hooghe uit 1675, Rijksmuseum, Amsterdam

Waarom mochten de joden wel een synagoge bouwen en de katholieken geen kerken?

Is dat een politiek, economisch of cultureel/religieus motief?

Handel en tolerantie

De relatieve tolerantie in de Republiek zorgde voor veel migranten. Eerst vooral protestanten uit bijvoorbeeld Antwerpen of Frankrijk, later ook joden.

In 1639 kregen de Portugese joden een eerste echte synagoge, bij het huidige Waterlooplein. De tolerante houding ten opzichte van de joden in de Republiek had veel te maken met de handelsbelangen van de regenten. Onder de joden waren namelijk rijke handelaren die kapitaal meebrachten. Ook vormden de vele migranten goedkope arbeidskrachten. Ondanks hun vrijheden telden joden in de Republiek niet volledig mee. Zo mochten ze geen lid worden van een gilde. Anders dan christenen konden ze ook geen aanspraak maken op armenzorg in hun stad.

Vluchtelingen

In de Republiek woonden 'mensen uit alle volken en met alle mogelijke geloofsovertuigingen eensgezind samen' volgens de filosoof Spinoza. 

Om verschillende redenen waren de migranten naar Nederland gekomen:

- Religieus
   -> geloofsvervolgingen
- Politiek
   -> oorlogsgeweld

- Economisch
   -> geld verdienen / werkzoekenden

Nederland stond open voor deze migranten, zij brachten immers geld en goede handelscontacten met het buitenland met zich mee.

Baruch Spinoza. De Joodse familie Spinoza was uit Portugal gevlucht voor de vervolgingen door de katholieke kerk en woonde in Amsterdam. Spinoza schreef onder meer boeken over tolerantie, redelijkheid en godsdienst.

Mogelijke toetsvraag

Noem twee groepen vluchtelingen die naar de Republiek kwamen. Noem bij elke groep het land of gebied waar zij vandaan kwamen en het motief voor hun komst.

Na 1685 (het jaar dat Lodewijk XIV het protestantisme verbied in Frankrijk) vluchtten uit Frankrijk 35.000 Hugenoten naar de Republiek.

migratie van hugenoten - Luycken, 1695

Tolerantie en Wetenschap 

• Naast vrijheid van denken/ geloof was er natuurwetenschappelijk onderzoek mogelijk. Veel wetenschappers mochten hun onderzoek in de Republiek publiceren.
• Uitvindingen doen werd een rage --> wetenschappelijke revolutie
  

Wetenschap

• Antoni van Leeuwenhoek: microscoop en ontdekking van bacteriën

Christiaan Huygens

Wiskunde, sterrenkunde, natuurkunde

Uitvindingen:

* Verbeterde telescoop

* Slingeruurwerk (exacte tijd kunnen bepalen)

Baruch Spinoza

Spinoza was een Nederlands filosoof

 Hij was afkomstig uit een Joods – Portugese familie in Amsterdam

Spinoza erkende de joodse wetten niet en werd uit hun gemeenschap gezet

In 1670 verdedigde hij tolerantie en de vrijheid van het individu. Zijn hoofdwerk was Ethica, daarin bestreed hij het gezag van Kerken.

Volgens hem kan het goddelijke kan alleen geopenbaard worden in de natuur zelf en niet via menselijke openbaringen zoals de Bijbel

Volgorde van belangrijkheid?
Is dat echt tolerant?

1. calvinisten - joden -katholieken
2. joden - katholieken - calvinisten
3. katholieken - joden - calvinisten
4. calvinisten -katholieken - joden

Is het toestaan van "schuilkerken" een oorzaak of een gevolg van tolerantie?

1. Oorzaak
2. Gevolg

Noem twee voorbeelden waaruit blijkt dat Nederland een tolerant land was tijdens de Gouden Eeuw

- Onderzocht zijn eigen sperma
- kon door polijsten en slijpen van glas eencelligen zien

- Ontdekte dat planeet Saturnus een ring had
- Heeft slingeruurwerk en telescoop uitgevonden

- Schreef het recht van oorlog en vrede en Mare Liberum (de Vrije Zee)
- Ontsnapte uit zijn gevangenis via boekenkist

- Belangrijke filosoof
- Schreef Ethica
- Was van Joods-Portugese komaf

- God zit in alles

Kunst en wetenschap

Culturele bloei dankzij florerende economie: kunstenaars werken in opdracht van regenten en kooplieden (Elders in Europa: rol van de kerk / vorsten veel groter – zij geven de opdrachten)

Arm in de Gouden Eeuw

• Lage lonen, hoge prijzen
  - zware belastingen moesten door armen worden betaald
  
  
• Liefdadigheid vanuit de kerk en bedeling: uitdelen van brood en turf aan de armen

Het Rampjaar en de gebroeders De Witt

- 1672: het volk redeloos, het land reddeloos en de regering radeloos

De Republiek werd van vier kanten aangevallen

Paniek en woede richtte zich tegen staatsgezinde regenten en met name tegen raadspensionaris Johan de Witt

- het leger was te zwak, Johan de Witt kreeg hier de schuld van en er kwam een roep om een stadhouder:

Prins Willem III werd de nieuwe stadhouder

De gebroeders De Witt werden gelyncht

Na het rampjaar wist de nieuwe stadhouder de Franse troepen te verdrijven.

Aan de slag: 

Huiswerk: Maak 3.4: 3, 5 en 9 en 3.5 maak 2, 3, 5, 6

0