Grammatica basis hh

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Herhalingsstof grammatica

Opzet les:

1. quizvragen om te zien wat er is blijven hangen. 
2. uitleg + enkele opgaven

Die leuke broek heeft Moira bij de H&M gekocht.
Wat is het onderwerp?

1. die leuke broek
2. Moira
3. bij de H&M
4. Moira bij de H&M

Mag een voetbaltrainer uit zijn slof schieten?
Wat is het werkwoordelijk gezegde?

1. mag
2. mag schieten
3. schieten
4. mag uit zijn slof schieten

Wat is het werkwoordelijk gezegde?
"De ambitieuze atleet is alle dagen aan het trainen voor het NK."

1. is
2. is trainen
3. is aan het trainen
4. trainen

Benoem het gezegde.
"Die vrouw schijnt een professionele kickbokser te zijn."

1. schijnt te zijn = wg
2. schijnt/ zijn = wg
3. schijnt [professioneel] te zijn = ng
4. schijnt [een professionele kickbokser] te zijn = ng

Soms rijdt mijn broer met zijn scooter door een rood verkeerslicht.
Wat is het lijdend voorwerp?

1. mijn broer
2. met zijn scooter
3. door een rood verkeerslicht
4. er is geen lijdend voorwerp

Belangrijk

Houd bij het ontleden de vaste volgorde aan: 

• pv
• herkennen zinsdelen
• ow
• wg/ng
• lv
• Mv
• BWB

Wat is één zinsdeel?

Bruid en bruidegom sparen soms jaren voor de mooiste dag van hun leven.

1. Bruid en bruidegom sparen
2. soms jaren voor de mooiste dag
3. jaren
4. van hun leven.

Belangrijk mbt onderwerp

• Onderwerp: voert handeling uit/ is wat handeling beschrijft
• Onderwerp + pv = zelfde getal: Bruid en bruidegom (mv) sparen (mv) soms jaren voor de mooiste dag van hun leven. 
• Onderwerp begint nooit met een voorzetsel

<Wie van jullie klas wil morgen als eerste het werkstuk presenteren?>
Wat is het onderwerp?

1. Wie
2. jullie klas
3. het werkstuk
4. Wie van jullie klas

Lastig onderwerp

Onderwerpen met een wie erin zijn vaak lastig te herkennen:

Wie kent de Kerstman niet?

Tip: Vervang wie door een naam: Kees

Kees kent de Kerstman niet? 

Wie kent? Antw: Kees

werkwoordelijk gezegde

• pv + alle andere werkwoorden
• "te" en "aan het"

VB: Ik ben aan het spelen. 

Figuurlijke uitspraak: een uitdrukking = ook wg - een werkwoordelijke uitdrukking:

Met een spiekbriefje val je snel door de mand tijdens de toetsweek.

werkwoordelijk gezegde

wederkerige werkwoorden: Ik vraag me af of wij wel bij elkaar passen.

Bij een wederkerig werkwoord hoort een persoonlijk voornaamwoord bij het werkwoord: vraag me af.

• Dit persoonlijke voornaamwoord hoort ook bij het wg.

Wat is het complete werkwoordelijk gezegde?
<Hoe dikwijls heeft ze het hem op zijn hart gedrukt?>

naamwoordelijk gezegde

• Geeft informatie over de identiteit van het onderwerp.
• Bevat een koppelwerkwoord: zijn, worden lijken, blijken, blijven, schijnen, heten, dunken & voorkomen. 
• Bevat een naamwoordelijk deel
• formule: wat + ow + pv + andere ww.
• Hij heet een groot goochelaar te zijn.

Let op

Als een zin een zelfstandig werkwoord bevat (handeling) kan er geen sprake zijn van een naamwoordelijk gezegde:

"Zij is verleden week met hem op vakantie gegaan."

Is kan een kww zijn, maar in dit geval is het een hww bij het zww "gegaan"

Hij schijnt een belangrijke politicus te zijn.

1. schijnt te zijn = wg
2. schijnt + zijn = wg
3. schijnt [een belangrijke politicus] te zijn = ng
4. schijnt [politicus] te zijn = ng

Zij heeft al een tijdje geleden het boek gelezen.

1. heeft gelezen = wg
2. heeft [het boek] gelezen = ng

We hebben vanmiddag zijn kamer opgeruimd.
Wat is het lijdend voorwerp?

1. we
2. zijn
3. zijn kamer
4. vanmiddag

Lijdend voorwerp 1

Het lijdend voorwerp is het zinsdeel dat de handeling overkomt. Het handelt dus niet zelf, maar is passief.

Het lijdend voorwerp begint nooit met een voorzetsel.

• De formule om het lv te achterhalen = wie/wat + pv + ow + wg = LV
• Ik vier mijn verjaardag. pv = vier/ ow = ik
• Wat vier ik? Mijn verjaardag

Het lijdend voorwerp 2

Het lijdend voorwerp komt voor in een zin met een transitief werkwoord. 

Een transitief werkwoord is een werkwoord waarin een tweede partij verondersteld wordt:

• Ik lig (er is geen woord denkbaar dat het liggen overkomt).
• Ik geef (er zijn wel dingen denkbaar die gegeven kunnen worden: een zak drop, bijvoorbeeld)

Hem kwam ik gisteren ook al tegen in de bibliotheek.

1. Hem = ow
2. Hem = lv
3. ik = lv
4. in de bibliotheek = lv

Wat is het meewerkend voorwerp (mv)?

Wij delen voedselpakketten uit aan mensen die dit nodig hebben.

1. wij = mv
2. voedselpakketten = mv
3. mensen = mv
4. aan mensen die dit nodig hebben = mv

Meewerkend voorwerp

• Een meewerkend voorwerp komt voor bij het werkwoord "geven" of een werkwoord dat hierop lijkt.
• Het meewerkend voorwerp is altijd de ontvanger.
• Formule  (aan/ voor wie + ow + wg/ng = mv)
• Wij delen voedselpakketten uit aan mensen die dit nodig hebben. 

In vroeger tijden dreven de vikingen handel met verschillende plaatsen in Nederland.

1. In vroeger tijden = ow
2. de vikingen = lv
3. met verschillende plaatsen in Nederland = mv
4. in vroeger tijden = bwb

zinsontleding

pv: (andere tijd/ ander getal;)

ow: (wie + pv?/ getal veranderen) is "de gever"/ 

wg: pv + andere ww [soms ook ("te"/ "aan het") (me)(uitdrukking)]

ng: pv + nw-deel + andere ww (wie + ow + pv/andere ww = nw deel)

lv: (wat + wg + ow=lv)/ is "het cadeau" (Nooit bij NG)

Mv: (aan wie + ow + wg/ng = mv) is "de ontvanger"

BWB: antwoord op w-vragen: waarheen, wanneer, waar, waarom?