4BB Samenvatting hoofdstuk 10

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 4

Samenvatting hoofdstuk10 Voortplanting

Wat zijn geslachtskenmerken?

• Primaire geslachtskenmerken heb je vanaf je geboorte
• Secundaire geslachtskenmerken ontwikkel je vanaf de puberteit

Je wordt vruchtbaar in de puberteit 

jongen - start productie zaadcellen

meisje - ongesteld  (eicel rijpen)

Hoe werken de geslachtsorganen van een man?

De zaadballen produceren vanaf de puberteit zaadcellen.

Opgeslagen in de bijballen.

50-70 miljoen zaadcellen per dag

onderdelen bespreken, wat is het/ hoe werkt het

Zaadlozing

1. Spiertjes bijballen trekken samen, persen zaadcellen de zaadleiders in
   
2. Zaadblaasjes en prostaat trekken samen, voegen zaadvocht toe (zaadvocht + zaadcellen = sperma)
   
3. Via de urinebuis verlaat sperma het lichaam
   

Wist je dat?

• De zwellichamen zich vullen met bloed waardoor de penis in erectie komt?
  
• De prostaat de urinebuis bij de blaas dichtknijpt zodat een man nooit tegelijk kan plassen en klaarkomen
  

Geslachtsorgaan van de vrouw

onderdelen bespreken - wat is het, wat doet het

Vruchtbare moment

• De eicel komt vrij in één van de eileiders 
  
• De zaadcellen komen achterin de vagina terecht
  
• De zaadcellen zwemmen door de baarmoeder richting beide eileiders
  
• Eén zaadcel kan de eicel bevruchten (in de eileider)

Rijpende eicel

1. Onrijpe eicellen zitten in eierstok in blaasjes.
   
2. De eicel groeit/neemt voedingsstoffen op en de eicel en het blaasje worden groter
   
3. Na 14 dagen barst het blaasje open = ovulatie/ eisprong, de eicel komt nu in de eileider terecht.

Eicellen

Meisjes worden geboren met 400.000 onrijpe eicellen in hun twee eierstokken

Vanaf de puberteit rijpt er iedere 28 dagen één eicel (=vruchtbaar)

Ondertussen in de baarmoeder...

Voor het geval de eicel bevrucht zou worden (en er een kindje komt), moet de baarmoeder zich voorbereiden..

Tijdens het rijpen van het eitje wordt het baarmoederslijmvlies steeds dikker.

Wordt het eitje niet bevrucht, dan laat dit slijmvlies weer los = menstruatie/ ongesteld

Menstruatiecyclus

1. Menstruatie en rijping van eicel
2. Baarmoederslijmvlies wordt dikker
3. Eisprong (ovulatie)
4. Baarmoederslijmvlies blijft dik

Voorbehoeds-

middelen

Condoom: voorkomt dat sperma (met zaadcellen) in het lichaam van een vrouw komt.

Zo komen zaadcellen niet bij de evt. eicel en kan er geen bevruchting plaats vinden.

De pil

Bevat hormonen die ervoor zorgen dat er in de eierstokken geen eicellen rijpen.

Dus:

- Geen eisprong

- Geen bevruchting

Spiraaltje

Bevat koperdraad of hormonen.

Zorgt ervoor dat een bevruchte eicel niet in baarmoedervlies gaat nestelen.

Wordt door een arts in de baarmoeder geplaatst.

Pessarium

Sluit de baarmoedermond af, zodat zaadcellen niet bij de eicellen kunnen komen.

De randen worden ingesmeerd met zaaddodende pasta.

Sterilisatie

Onderbreken van de zaadleiders of eileiders. 

Man: geen zaadcellen in het sperma

Vrouw: eicellen komen niet in de baarmoeder en er kunnen geen zaadcellen bij de eicel komen.

Onbetrouwbare methoden

Wat kun je doen bij een noodgeval?

• Pil vergeten
• Morning-afterpil
• Abortus

De bevruchting

Een kern van een zaadcel versmelt met de kern van een eicel, 

dit vindt plaats in de eileider.

Innestelling: na ongeveer 6 dagen zet het bolletje cellen zich vast in het dikke baarmoederslijmvlies. Dan is de vrouw zwanger.

Delingen van de eicel na bevruchting en innesteling in de baarmoeder

Zwangerschap heeft 2 fasen

1. De eerste 12 weken

In deze fase ontstaan alle organen van het kind. Dit heet ontwikkeling, het ongeboren kind heet dan een embryo. 

2. Van week 12 tot geboorte

In deze fase vindt alleen groei plaats, je noemt het ongeboren kind dan een foetus. 

Hoe leeft het kindje in de baarmoeder?

Placenta/moederkoek: uitwisseling van stoffen, via de navelstreng

• Kindje krijgt zuurstof en voedingsstoffen
• Vanuit het kindje gaan afvalstoffen, zoals koolstofdioxide naar het bloed van de moeder

Placenta

Baby krijgt voedingsstoffen en zuurstof via placenta (moederkoek). Afvalstoffen worden afgevoerd

Baby is verbonden met de placenta via de navelstreng

De ontwikkeling van bevruchte eicel tot baby

Embryo

Bevalling

Indaling: enkele weken voor de bevalling.

Tijdens de bevalling:

1. Ontsluiting; door weeën gaat de baarmoedermond open. 

2. Uitdrijving: sterke weeën, persweeën, de baby komt via de vagina naar buiten. 

3. Nageboorte: door 1 of meer weeën komt de placenta met vruchtvliezen en de resten van de navelstreng. 

Prenataal onderzoek

1. Echo

De baby wordt zichtbaar doormiddel van geluidsgolven.

2. Vlokkentest (cellen uit de placenta) en vruchtwaterpunctie (cellen uit het vruchtwater): een arts onderzoekt de chromosomen (DNA) in de celkern van de cellen van het ongeboren kindje. 

Welke levensfasen zijn er?

Je leven bestaat uit levensfasen. Tijdens deze fase verander je. Dit noem je ontwikkeling.

Er zijn twee soorten ontwikkeling:

-Lichamelijke ontwikkeling

-Geestelijke ontwikkeling

Levensfasen

Wanneer ben je puber?

De veranderingen in de puberteit vinden door hormonen plaats. 

De Hypofyse is een hormoonklier die zorgt  dat de geslachtsorganen zelf geslachtshormonen gaan maken.

- Zaadballen maken Testosteron--> zaadcellen

-Eierstokken maken oestrogeen-->eicellen

Vormen van seksualiteit

De meeste bekende vormen zijn

heteroseksueel

homoseksueel

biseksueel

Maar dat is natuurlijk niet alles...

Vormen van seksualiteit

De meeste bekende vormen zijn

heteroseksueel

homoseksueel

biseksueel

Maar dat is natuurlijk niet alles...

Klik op de volgende link

Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag?

Seksueel getinte opmerkingen, gebaren of het uitvoeren van seksuele handelingen die een ander niet wil.

Ook incest, pedofilie en loverboys

Is er toestemming? (wederzijds)	Als we het allebei goed en prettig vinden, dan is het ok
Sprake van rijwilligheid?	Ik doe het alleen omdat ik het zelf wil
Sprake van gelijkwaardigheid?	Seksueel contact met iemand die veel ouder, sterker of slimmer of juist niet is, is niet ok
Past het bij de leeftijd en ontwikkeling?	Ik doe geen dingen waar ik te oud of te jong voor ben.
Past het bij de context?	Ik hou rekening met anderen en mijn omgeving.
Is er sprake van zelfrespect?	Ik denk na over de schadelijke gevolgen van mijn gedrag voor mezelf.

1 x nee = grensoverschrijdend gedrag!

Hoe bepaal je de grens?

Waarvoor heeft een plant bloemen?

De voortplantingscellen zitten in de bloemen:

- Zaadcellen noemen we de stuifmeelkorrels.

 - Eicellen zijn bij planten ook eicellen.

In de bloemen vindt de bevruchting plaats. Daaruit ontstaan de nakomelingen = zaadjes (waaruit een plantje kan groeien).

De bloem

Meeldraad

- helmdraad

- helmknop met stuifmeelkorrels

Stamper

- stempel

- stijl

- vruchtbeginsel met zaadbeginsels waarin eicellen zitten

Bestuiven en bevruchten

Bestuiven = stuifmeel komt (door insect of wind) op de stempel 

De stuifmeelkorrel vormt een buis door de stijl naar beneden, richting de vruchtbeginsels (met daarin de eicellen).

Bevruchten = kern van stuifmeelkorrel en eicel smelten samen - bevruchte eicel

Geslachtelijke voortplanting

Hoe ontstaan zaden en vruchten?

Na de bevruchting begint alles te groeien:

1. het vruchtbeginsel van de stamper groeit uit tot een vrucht

2. binnenin het vruchtbeginsel groeien alle zaadbeginsels waarbij de eicel is bevrucht uit tot een zaadje

Insecten of de wind zorgen voor bestuiving. Verschil insectenbloem en windbloem

Insectenbloemen

Insect verzamelt nectar.

Stuifmeel plakt aan insect, en plakt aan de stempel bij dezelfde/ andere bloem.

Windbloemen

De wind neemt het stuifmeel mee.

Komt op de stempels van andere bloemen.

In de bloem:

Zaadbeginsels worden zaden

De zaadbeginsels ontwikkelen zich tot zaden. 

De zaden van peulvruchten noem je bonen.

1. Verschrompeld zaadbeginsel: Dit zaadbeginsel is niet bevrucht.

2. Een minder goed ontwikkelt zaad (het kleinere boontje)

1

Restant bloemkelk met bloemsteel

2

Restant van de stijl

3

Zaden

- Kiem (mini blaadje en mini worteltje)

- Zaadlobben met reservevoedsel

Stop je een zaadje in de vochtige grond, dan gaan ze ontkiemen en wordt het een nieuw plantje (Het gebruikt eerst het reservevoedsel uit de zaadlobben)

Zwangerschap heeft 2 fasen

1. De eerste 12 weken

In deze fase ontstaan alle organen van het kind. Dit heet ontwikkeling, het ongeboren kind heet dan een embryo. 

2. Van week 12 tot geboorte

In deze fase vindt alleen groei plaats, je noemt het ongeboren kind dan een foetus. 

Levenscyclus

Ongeslachtelijke voortplanting

Hoe gaat voortplanting zonder bevruchting?

• Voortplanting met bevruchting =
    geslachtelijke voortplanting
  - zaden
• Voortplanting zonder bevruchting =
    ongeslachtelijke voortplanting
  - bollen / knollen / uitlopers