5.2: Baas boven baas

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1

Wat is een voorbeeld van een ambacht?

1. Accountancy
2. Informatietechnologie
3. Houtbewerking
4. Medische wetenschap

Waarom vormen ambachtslieden gilden?

1. Om regels en standaarden voor hun vakgebied vast te stellen
2. Om landbouwtechnieken te verbeteren
3. Om politieke macht te verwerven
4. Om religieuze rituelen uit te voeren

Wat was de belofte van een aflaat in de middeleeuwen?

1. Rijkdom en welvaart
2. Eeuwig leven
3. Genezing van ziekten
4. Vergeving van zonden

Wat was een belangrijke reden voor het bouwen van grote kerken in de middeleeuwse steden?

1. Om de bevolking te beschermen tegen ziektes
2. Om meer ruimte te creëren voor handel
3. Om de macht en rijkdom van de stad te tonen
4. Als centrum voor religieus onderwijs

5.2: Baas boven baas

Er ontstaat een verschil tussen de hoge en lage adel. Verschillende steden krijgen stadsrechten. Hierdoor mochten steden zelf allerlei dingen regelen. In ruil hiervoor moesten steden belasting betalen aan de heer en de heer helpen bij oorlogen. In het stadsbestuur waren de burgemeester, de schout en de schepenen belangrijk. Zij zorgden voor bestuur en rechtspraak. 

Leerdoelen 5.2

5.2A: Je kunt het verschil tussen hoge en lage edelen uitleggen. 

5.2B: Je kunt uitleggen wat stadsrechten zijn, door wie deze rechten werden gegeven en wat de voordelen zijn van deze rechten. 

5.2C: Je kunt het middeleeuws stadsbestuur uitleggen en hierbij gebruik maken van de begrippen: schout, schepenen en burgemeester. 

Hoge en lage edelen

• De Nederlanden: Zeventien 'gewesten' in het gebied van de Benelux
• Hoge edelman: regeert over één (en soms twee) gewest(en), bijvoorbeeld een graaf of hertog
• Lage edelman: Bestuur van stukjes van een gewest

LD: 5.2A

Stadsrechten

• Burgers moesten gehoorzaam zijn aan de heer
• Maakte wetten en strafte mensen
• Steden worden groter, rijker en machtiger en willen stad zelf besturen
• Sommige edelen gaven steden stadsrechten; zij mochten hun stad zelf besturen

LD: 5.2A

Plichten voor zelfbestuur

• Plichten: belasting betalen, deel van boetes afstaan en de heer helpen in tijd van oorlog met soldaten, geld of goederen
• Met stadsrechten werd een stad pas écht een stad
• Sommige steden werden zo machtig, dat heer er niets meer te vertellen ahd

LD: 5.2A

Het stadsbestuur

• Bij een strafbaar feit pakte de schout en zijn rakkers dief op.
• Schout klaagde dief aan bij schepenen, zij bepaalden welke straf een misdadiger kreeg.
• Advies van groep mensen die samen in een raad zaten, hielpen bij bestuur.
• Burgemeester is voorzitter van schepenen en van de adviesraad.  

LD: 5.2A

Bedenk met welke functie uit het heden je een schout en schepenen kunt vergelijken.

Hoe worden steden tegenwoordig bestuurd?

Noem één recht en één plicht die steden hadden met stadsrechten.

Aan de slag!

• Invullen leerdoelen
• Maken opdrachten
• Werkboek of laptop

Wat was de voornaamste taak van de schout in het bestuur van de middeleeuwse stad?

1. Het onderhouden van de stadsmuren
2. Het leiden van religieuze ceremonies
3. Het verzorgen van de financiën
4. Het handhaven van de wet en orde

Welke verplichting hadden steden met stadsrecht richting hun landsheer?

1. Het bouwen van stadsmuren
2. Het verstrekken van gratis voedsel aan de landsheer
3. Het leveren van soldaten
4. Het organiseren van feesten voor de landsheer

Wat was het belangrijkste recht dat steden hadden die stadsrecht kregen?

1. Geen handel drijven
2. Geen eigen wetten maken
3. Eigen bestuur voeren
4. Belasting ontduiken