Fictie: 1e klas , pensum 1 - Samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1-3

 Taalverzorging: Pensum 3 - Samenstellingen

Pak je leesboek en start met 10 minuten lezen

Notities voor de docent:

Niet alle informatie is opgenomen in de slides. In dit notitieveld staat informatie die je bij deze presentatie kunt vertellen.

Wat gaan we doen bij het onderdeel Taalverzorging in pensum 3?

• Je maakt de opdrachten van het spellingsboekje dat in 3.1 is uitgedeeld.
• Je kijkt de opdrachten na en verbetert ze waar dat nodig is.
• Je krijgt een peilproef. Dit is een volgmeting. Volgend pensum krijgen jullie nog een keer een spellingstoets over dit onderwerp.

Studiewijzer - Lesweek 3.3

Opstarten: 15 min.

• 5 min. Boekenpitch
• 10 min. zelfstandig lezen uit je leesboek

Klassikaal: 30 min.

• LessonUp over Taalverzorging: Samenstellingen, Aaneenschrijven en tussenklanken

Individueel: 45 of 15 min.

• Werk volgens de studiewijzer aan je opdrachten uit je boek.

Lesdoel: 

• Aan het einde van de les heb je geleerd hoe je samengestelde woorden juist moet spellen.

Waarom gebruiken we samenstellingen in de Nederlandse taal?

Om aan te geven dat we met één begrip te maken hebben.

Om extra informatie te geven over een woord.

Omdat we ervan houden om onnodig moeilijk te doen.

Waarom gebruiken we samenstellingen als we ook bijvoeglijke naamwoorden hebben?

Een samenstelling is een woord dat bestaat uit twee delen die beide ook zelfstandig kunnen voorkomen. Een bijvoeglijk naamwoord is een eigenschap en is op zichzelf niet iets. 

Groene stoel

Keukenprins

Keuken                       Prins 

Groene                Stoel

+

+

Eigenschap 

= Bijv. nw.

Waarom kan ik niet gewoon overal 

een spatie tussen zetten?

Omdat het ten onrechte los schrijven van samenstellingen 

dubbelzinnigheden op kan leveren.

Wat is swingend:

de pepernoot 

of de show?

De swingende pepernoten show

De swingende pepernotenshow

Waarom kan ik niet gewoon overal 

een spatie tussen zetten?

Omdat het ten onrechte los schrijven van samenstellingen 

dubbelzinnigheden op kan leveren.

De swingende pepernoten show

De swingende pepernotenshow

Welke notatie is juist?

1. Konijnen bouten in pruimen saus
2. Konijnen bouten in pruimensaus
3. Konijnenbouten in pruimen saus
4. Konijnenbouten in pruimensaus

Konijnen bouten in pruimen saus

Konijnenbouten in pruimensaus

= 4 losse begrippen

= 2 losse begrippen

Samenstellingen

Aaneenschrijven

Tussenklanken

Koppelteken

Cijfers & getallen

Stof zuigen

Stofzuigen

Koning dag

Koningsdag

Wc eend

Wc-eend

100 jaar persoon

100-jarige

Samenstellingen

Aaneenschrijven

Tussenklanken

Koppelteken

Cijfers & getallen

Stof zuigen

Stofzuigen

Koning dag

Koningsdag

Wc eend

Wc-eend

100 jaar persoon

100-jarige

Begrijpen

Uit je hoofd leren

Aaneenschrijven

Felverlicht

Samengestelde woorden met één klemtoon schrijf je aan elkaar.

Stofzuigen

Samengestelde werkwoorden en samenstellingen die afgeleid zijn van werkwoorden, schrijf je aan elkaar.

Maak een goede samenstelling,
welk antwoord is juist?

1. Afmaken
2. Af maken

Maak een goede samenstelling,
welk antwoord is juist?

1. (Kom jij) hier heen?
2. (Kom jij) hierheen?

Tussenklanken (-s)

Koningsdag

Hoor je een s?

Dan schrijf je hem ook.

Koningsstaf

Kun je het niet goed horen? 

Vervang het tweede deel 

om dit te controleren.

Bij koningsdag hoor je een s dan is er ook een extra s bij koningsstaf.

Tussenklanken (-en)

Sterrenstelsel

Hoor je -en? 

Is het eerste deel van het woord een zelfstandig naamwoord met een meervoud op -en? (sterren)

Dan schrijf je de tussenklank -en.

Tussenklanken (-e)

Groentesoep

Heeft het eerste deel een meervoud dat met -s en -n kan? 

(groentes, groenten)

Dan schrijf je alleen een -e

Zonneschijn

Als het eerste deel geen meervoud heeft, of er bestaat maar één van?

Dan schrijf je alleen een -e

Tussenklanken (-s, -e, -en)

Koppelteken

Het koppelteken zorgt ervoor dat de samenstelling beter leesbaar is.

• Wanneer er een klinkerbotsing is
  
• Bij combinaties van titels en beroepen
  
• Aardrijkskundige namen 
• Afkortingen, letters en speciale leestekens
• Bij samenstellingen waarbij het tweede deel met een hoofdletter begint
• Na de voorvoegsels: adjunct, aspirant, assistent, bijna, collega, ex, interim, kandidaat, leerling, meester, niet, non, sint, substituut

• radio-uitzending, micro-organisme
  
• chef-kok, secretaris-generaal
  
• Noord-Holland
  
• CDA-leden, L-vorming, 65+-korting
  

• pro-Frans, on-Nederlands
  

• adjunct-directeur, Sint-Jansbasiliek
  

Cijfers en getallen

Na een cijfer of getal schrijf je een koppelteken, behalve als het woord achter het getal een samenstelling is. 

Zónder samenstelling

Mét samenstelling

43-jarige

36-urige werkweek

4 meiherdenking

6 vwo-leerling

Getallen in letters

Getallen in letters schrijf je aan elkaar.

Alleen ná 'duizend', voor en na 'miljoen' en voor en na 'miljard' komt een spatie.

vb. achtentwintig miljard

Let op: Bij een klinkerbotsing schrijf je een trema geen koppelteken.

vb. achthonderddrieënvijftig

Maak van de volgende woorden een correcte samenstelling, door ze aan elkaar te schrijven als dat nodig is (of niet):

Geheim agent

Maak van de volgende woorden een correcte samenstelling:

reserve band

Maak van de volgende woorden een correcte samenstelling:

zon brand crème

Maak van de volgende woorden een correcte samenstelling:

Zo breed als de hemel

Maak van de volgende woorden een correcte samenstelling:

Leden van de PvdA

Maak van de volgende woorden een correcte samenstelling:

diploma uitreiking

Maak van de volgende woorden een correcte samenstelling:

iemand van 22 jaar oud

Let op!

•  Vanmiddag, maandag 2e keuze, geef ik een uitgebreide klassikale (bij)les over de toetsstof van de peilproef taalverzorging. We behandelen o.a. werkwoordspelling, interpunctie, hun/hen, alle/allen.

•  Neem op de dag van de peilproef je leesboek en/of je lesboek en je schrift mee, zodat je na de toets  verder kunt werken aan Nederlands. De toets duurt niet de hele les. 

Lesdoel: Ik heb geleerd hoe ik samengestelde woorden moet spellen.

Geef aan op een schaal van 1 tot 10.
0 = Ik snap er helemaal niets van...
10 = Ik snap het helemaal!

Lesdoel: 

• Aan het einde van de les heb je geleerd welke soorten personages er zijn.

010

Laat met een emoji weten
wat je van deze les vond:

😒🙁😐🙂😃

Je mag fluisterend overleggen met je buurman of buurvrouw naast je.

Heb je een vraag? 

Overleg even met je buurman of buurvrouw, misschien weten zij het antwoord?

Of steek je hand op, dan kom ik bij je langs. Of kom even bij mijn bureau.