Labrek. en wisk.: Controlekaarten (2/2)

• Wiskunde
• MBO
• Studiejaar 3

Laboratorium rekenen en wiskunde

1.8 Controlekaarten

Laboratorium rekenen en wiskunde

• mededelingen
• programma 
• les vandaag
• resumeren

Laboratorium rekenen en wiskunde

• programma

nieuwe poging om te resumeren:

je kunt meedoen door:

• de les te volgen via teams op je laptop en je scherm te delen met split screen, OF
• de les te volgen via teams  op de laptop EN daarnaast je mobiele telefoon te gebruiken.  

Waarom gebruiken we controlekaarten?

1. om te controleren of een kwaliteit - op tijd gemeten- binnen betrouwbare grenzen valt.
2. om te controleren of een kwaliteit -op tijd gemeten- buiten betrouwbare grenzen valt.
3. om te controleren of een kwantiteit -gemeten in de tijd- binnen betrouwbare grenzen valt.
4. om te controleren of een kwantiteit -gemeten in de tijd- buiten betrouwbare grenzen valt.

Hoeveel achtereenvolgende meetpunten moeten tussen alarmgrens en de waarschuwingsgrens liggen voordat actie wordt ondernomen?

1. 1 achtereenvolgende
2. 2 achtereenvolgende
3. 11 achtereenvolgende
4. 14 achtereenvolgende

Les 9: Controlekaarten (1/2)

• vragen controlekaarten vorige les? 
  
• Controlekaarten deel 2

"een controlekaart is een grafiek die opeenvolgende metingen zodanig presenteert, dat een corrigerende actie zo snel mogelijk kan worden genomen."

Les 9: Controlekaarten (1/2)

Controlekaarten

• systeem van controlekaarten ontwikkeld door Shewhart;
• vorm van eerste- en tweedelijnscontrole;
• metingen in de tijd.

Les 9: Controlekaarten (1/2)

Waarom controlekaarten?

Een controlekaart wordt bijgehouden om te controleren of een kwantiteit -gemeten in de tijd- binnen de vooraf bepaalde betrouwbare grenzen valt.

Voorbeeld: een machine  die pakken vult met 1 liter melk. Zodra de machine goed is afgesteld, het gemiddeld is bepaald met de daarbij behorende standaardafwijking. gaat de machine in bedrijf. Als na drie weken het gemiddelde van die dag en de dagen erna significant begint af te wijken is ingrijpen noodzakelijk. Dit is te signaleren met controlekaarten.

Les 9: Controlekaarten (1/2)

Controlekaarten in een laboratorium

• bijna altijd maar 1 analyse (steekproef = 1)
• controlekaart in laboratorium noemen we meestal X-kaart

Les 9: Controlekaarten (1/2)

X-kaart

Les 9: Controlekaarten (1/2)

Opzet eerste controlekaart

beslissen of er systematisch (frequent) wordt gecontrolleerd

• controlemonster vinden (liefst waarvan      en      bekend zijn)
• indien niet bekend, dan       en s vinden door bepaling aantal keer uit te voeren (veel laboratoria stellen aantal op minimaal 10 keer)
• niet te kort op elkaar bepalen (herhaalbaarheid); levert relatief kleine standaarddeviatie op.
• beter wat verspreiden over meerdere dagen, door verschikkende personen (reproduceerbaarheid)

μ

σ

Les 9: Controlekaarten (1/2)

Actiegrenzen

We weten nu de beginsituatie (gem en standaardafw.), we kunnen de controlekaart opmaken en de resultaten gaan intekenen. We controleren direct of de actiegrens  wordt overschreden. Vlgs NPR 6603 is dat als:

1.  Een meetpunt buiten de alarmgrenzen valt;
2. Twee achtereenvolgende meetpunten vallen beide boven of onder de waarschuwingsgrenzen
3. Elf achtereenvolgende meetpunten liggen aan dezelfde kant van de centrale lijn

Les 9: Controlekaarten (1/2)

Actiegrenzen overschreden?

 De kans is klein dat eerder genoemde gevallen gevolg zijn van spreiding. Hoogstwaarschijnlijk is er sprake van een fout

Dat betekent als regel dat;

• De controlemeting moet worden herhaald;
• Er een onderzoek moet worden gestart naar de oorzaak van de afwijking in de meetwaarden.

Les 9: Controlekaarten (2/2)

Verwerken van de gegevens van een volle kaart

Als de x-kaart vol is (ca 25-30 metingen verwerkt) gaan we als volgt te werk:

• Uitbijters en sterk afwijkende meetpunten worden weggelaten. Er is natuurlijk wel gezocht naar een oorzaak van deze afwijkers. (Q-test)
• Van de overgebleven  meetpunten wordt het gemiddelde en de standaarddeviatie berekent.
• .F-toets en t-test worden uitgevoerd

Bij afwijkingen in de tests moet worden uitgezocht  wat er aan de hand is.

Les 9: Controlekaarten (2/2)

Vervolgkaart:

Op basis van alle voorgaande gegevens van een monster worden nu een nieuw gemiddelde      en een nieuwe standaarddeviatie S  berekend. Deze nieuwe waarden worden gebruikt om de lege vervolgkaart te tekenen voor de nieuwe serie metingen.

MAAR...

Als gebruik gemaakt wordt van een gecertificeerd referentiemonster dan wordt voor de vervolgkaarten steeds de bekende waarden voor        en    gebruikt

μ

σ

Les 9: Controlekaarten (2/2)

Cusumkaart:

Bij gebruik van de x-kaart valt het direct op wanneer meetpunten buiten de actiegrenzen vallen. (flinke veranderingen) Toch kan het soms misgaan:

• het gaat mis bij bv kleine veranderingen in de analyseomstandigheden!

Daardoor verandert ook het meetresultaat een beetje. MAAR die vallen op een x-kaart niet direct op want de actiegrenzen worden (nog)  niet overschreden.

Daarvoor is de Cusum kaart ontwikkeld

Les 9: Controlekaarten (2/2)

Cusumkaart:

Cusum is de afkorting van cummulative sum, vrij vertaald als cummulatieve som, hetgeen opgetelde som betekent.

voorbeeld:

Les 9: Controlekaarten (2/2)

Cusumkaart:

als je nu de x-kaart en de cusumkaart van
dezelfde gegevens onder elkaar zet ziet dat
er als volgt uit:

De denkbeeldige lijn in de cusumkaart duidt
dus op een plotselingen kleine verandering
in de meetwaarden ten gevolge van een fout

Les 9: Controlekaarten (2/2)

Volgende week:

Is het Pasen; 20 april gaan we verder met 1.9 interlaboratorium-controle. Daarna volgt de Mei vacantie en hopelijk zien we elkaar daarna weer op school

Nu:

vragen en opgaven maken die bij deze les (1.27 t/m 1.31) horen

Les 9: Controlekaarten (2/2)

Resumeren:

Waar hebben we het de afgelopen anderhalf uur over gehad?

Waar hebben we het de afgelopen
anderhalf uur zoal over gehad?
(alleen "controlekaarten" is te weinig)