zelfstandig werken gezondheid

zelfstandig werken gezondheid

Bacteriën

Vermeerderen zich

door ongeslachtelijke 

voortplanting (mitose) 

bij gunstige omstandigheden.

Alle bacteriën in een kolonie zijn genetisch identiek aan elkaar, ze zijn elkaars klonen.

Schimmels

Vormen lange draden

van 1 cellaag dik.

Die schimmeldraden heten

mycelium.

Schimmels kunnen zich ongeslachtelijk en geslachtelijk voortplanten.

Virussen

Erfelijk materiaal (RNA

 of DNA) in een

eiwitmantel.

Ze vermeerderen met behulp van een gastheercel.

Leven ze?

1e verdedigingslinie

Dekweefselcellen (epitheelcellen) beschermen de mens tegen ziekteverwekkers en andere schadelijke invloeden van buiten.

Dekweefselcellen bevinden zich in de huid en in de wand van organen die direct in verbinding staan met de buitenwereld. 

Welke organen zijn dat? 

Huid

De huid beschermt tegen ziekteverwekkers, tegen kou/ warmte en tegen UV straling.

Vacht, vetlaagje onder de huid (in het onderhuids bindweefsel), zweetklieren, pigment.

Huid: kou/ hitte

Bij kou: minder doorbloeding van de huid -> minder warmteverlies

Bij hitte: meer doorbloeding van de huid -> meer warmteverlies + verdamping van zweet.

Kiemlaag

UV-licht stimuleert pigmentvormende cellen (melanocyten) om pigmentkorrels (melaninen) te maken. Dit worden verdeeld over cellen in de opperhuid. 

Pigmentkorrels houden UV straling tegen, voorkomt DNA schade. 

Andere epitheelcellen

Op plekken waar geen huid zit produceren epitheelcellen:

• Traanvocht (met anti-bacterie-enzymen)
• Slijm (vangt ziekteverwekkers en stof) -> slijmvliezen
• Zoutzuur (in de maag - doodt ziekteverwekkers)

Ook hebben deze epitheelcellen soms trilharen die het slijm naar buiten werken. Bijvoorbeeld in de luchtpijp.

Jorno is een uur lang intensief aan het sporten. Zijn huid helpt mee om zijn lichaamstemperatuur op ongeveer 37C te houden. Op welke twee manieren helpt zijn huid mee om zijn lichaamstemperatuur op 37oC te houden? [2p]

Als je een licht huidskleur hebt is er een grotere kans om huidkanker te krijgen. Hoe komt dat?

De anticonceptiepleister of de ‘plakpil’ is een voorbehoedmiddel. In de pleister bevinden zich bepaalde hormonen die via de huid in het bloed worden opgenomen. Deze hormonen beïnvloeden de werking van de eierstokken.
De hormonen uit de pleister worden via de huid in het bloed opgenomen.
Waar in de huid bevinden zich de bloedvaten?

Wanneer spreek je van uitzaaiing.

Afweer Planten 

Planten beschermen zich tegen vraat via:

- mechanische afweer (stekels, doornen)

- mutualistische relaties (bijv. mieren in acacia, sluipwesp)

- chemische afweer (bittere smaak, brandharen met gif)

Slimme afweer bij planten

Bescherming door een celwand

middenlamel- pectine

primaire celwand- cellulose

secundaire celwand- houtstof

2e beschermende barriere tegen pathogenen

           Actieve bescherming: witte bloedcellen komen in actie

Fagocytose

Door een fagocyt, meestal macrofaag  (een bepaalde witte bloedcel)

Niet-specifieke afweer:  

het maakt niet uit welke ziekteverwekker / toxine het is

Herkenning

Je witte bloedcellen (macrofagen en lymfocyten) kunnen lichaamsvreemde cellen en stoffen herkennen aan de herkenningseiwitten aan de buitenkant van cellen en virussen. Die eiwitten heten antigenen.

Herkenning

Je witte bloedcellen weten welke antigenen in je lichaam thuishoren = lichaamseigen (van je eigen cellen en van je goede bacteriën, bijvoorbeeld in je darm) en dus ook welke er niet in thuis horen = lichaamsvreemd.

Activering van de specifieke afweer

Na fagocytose van een ziekteverwekker breekt de macrofaag de indringer af en plaatst vervolgens het lichaamsvreemde antigeen van de ziekteverwekker op zijn eigen celmembraan (aan de MHC-II).

Activering van de specifieke afweer

De macrofaag wordt daarmee een Antigeen Presenterende Cel (APC). 

Hij gaat nu in een lymfeknoop of de milt op zoek naar een T-helpercel met een receptor die past op het gepresenteerde antigeen.  

Activering van de specifieke afweer

Inactieve T-helpercellen (T_h)

hebben elk een unieke antigeen-receptor.

Als de antigeen receptor van een T-helpercel past op het antigeen dat door de APC wordt gepresenteerd dan wordt de T_h-cel actief.

Activering van de specifieke afweer

De Th-cel activatie is de eerste

stap in het activeren van de specifieke afweer!

Tc cellen

De Tc-cellen (cytotoxische T cellen) herkennen lichaamscellen die geïnfecteerd zijn door een virus (en soms ook kankercellen).

Ze maken de cellen kapot door het celmembraan stuk te maken -> lysis (cel loopt leeg)

Plasmacellen

Plasmacellen maken antistoffen aan.

Antistoffen worden ook wel immunoglobulines genoemd of antilichamen.

Antistoffen binden aan de ziekteverwekker en maken deze dood en/ of maken deze makkelijk herkenbaar voor fagocyten.

Veel astmapatiënten zijn overgevoelig voor bepaalde antigenen die bij inademing in de bronchiën komen en daar een allergische reactie veroorzaken. De antigenen brengen in bepaalde cellen in de slijmlaag van de luchtwegen de productie van een antistof type Ig-E op gang.
Hoort de productie van Ig-E tot de aspecifieke en/of tot de specifieke afweer?
Welke cellen produceren deze antistof?

Dina heeft CVID. Door deze ziekte maakt haar lichaam onvoldoende antistoffen.
Voordat de ziekte bij haar werd ontdekt, liep ze vaak infecties op. Regelmatig moest ze antibiotica gebruiken om deze infectieziekten te bestrijden. Inentingen leveren bij Dina geen goede immuniteit op. Daarom krijgt ze eenmaal per maand antistoffen uit donorbloed toegediend.
Is het toedienen van antistoffen aan Dina actieve immunisatie of is het passieve immunisatie?

Een ongeboren kind kan via de placenta en via de moedermelk antistoffen van de moeder krijgen. Dat is noodzakelijk omdat de antistoffenproductie pas na de geboorte op gang komt.
Dit is een voorbeeld van:

Afweer kan onder andere gebeuren door:
1 maagzuur,
2 antistoffen,
3 huid.
In welke situatie is er sprake van aspecifieke afweer?

Door bloedonderzoek kan vastgesteld worden of iemand besmet is met het hepatitis B virus. Bij dit onderzoek kunnen zowel antigenen van het virus als antistoffen ertegen in het bloed aangetoond worden. Uit zo’n bloedonderzoek blijkt dat iemand is besmet met het hepatitis B virus. Enkele weken later wordt zijn bloed weer onderzocht. Uit dit tweede onderzoek blijkt dat het virus niet meer in het bloed aanwezig is.
Welke stoffen zijn bij het tweede onderzoek in het bloed aangetroffen?

1. alleen antigenen
2. alleen antistoffen
3. allebei

bloedgroepen     A     AB    B   nul

Naast A, AB, B en nul is er ook nog de rhesusfactor + of -

Rhesusfactor = extra type antigen

De antistoffen tegen Rhesus zitten normaal niet al in je bloed.

Pas na contact met Rhesus + ga je antistoffen maken

                            Rhesus baby

Rhesus antistoffen kunnen door de placenta

AB antistoffen niet

Jasmijn is nierpatiënt en komt in aanmerking voor een niertransplantatie. Ze heeft bloedgroep 0. Door de nieuwe techniek kan zij van haar broer Mark een donornier ontvangen. Mark heeft bloedgroep A.
Voordat de transplantatie wordt uitgevoerd, wordt het bloed van Jasmijn gefilterd.
Welke antistoffen worden uit haar bloed verwijderd?

In de 17e eeuw zijn veel mensen in Europa overleden aan de pest. Men heeft menselijke resten uit die tijd opgegraven en onderzocht. Daaruit is gebleken, dat mensen met bepaalde bloedgroepen een grotere kans hadden om aan de ziekte te overlijden dan mensen met een andere bloedgroep. Antigenen van de pestbacterie lijken sterk op antigeen B dat op de rode bloedcellen kan voorkomen. Mensen met anti-B in hun bloed zouden daardoor meer kans op genezing hebben dan mensen die deze stof missen.
Met welke bloedgroepen hebben mensen de meeste kans op genezing?

Daphne heeft een bloeddonatie nodig. Daphne heeft bloedgroep B-. Kan ze bloed ontvangen van haar broer met bloedgroep AB-. Leg je antwoord uit.