12.3 Specifieke afweer ll

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 12.3 Specifieke afweer - deel 1

H12 Gezondheid

12.1-1 Voorkomen is beter dan genezen (huid/ slijmvliezen)

12.2 Eigen afweer en antibiotica

12.3 Specifieke afweer

12.4 Bloedgroepen

12.5 Als het misgaat (kanker/ virussen/ allergiën)

12.1-2 Bescherming bij planten

Welke vragen bij 12.1 + 12.2?

Herhaling typen afweer

Niet specifieke afweer (barriëres en fagocyten): 12.1 + 12.2

Specifieke afweer (door T cellen en B cellen): 12.3

Doel en begrippen 12.3

Je leert hoe je lichaam ziekteverwekkers herkent en bestrijdt.

Je kan de werking van het specifieke afweersysteem beschrijven.

Je leert hoe immuniteit ontstaat.

specifieke (verworven) afweersysteem, antigenen, lichaamseigen, lichaamsvreemd, B-cel, T-helpercel, cytotoxische T-cel,  MHC-II molecuul, antigeen presenterende cel (APC), T-helpercellen, (antigeen) receptor, antistoffen, plasmacellen, T-suppressorcellen

geheugencel, actieve immuniteit, passieve immuniteit, natuurlijke immuniteit, kunstmatige immuniteit, vaccinatie, antiserum, monoklonale antistoffen

Bekijk de afbeelding.

Dit is een.....

1. witte bloedcel
2. virus
3. bacterie
4. parasiet

Bestudeer BINAS 84-A en 84-N

Stel iemand heeft een snee in zijn vinger
In een fagocyt kan een ziekteverwekker veilig worden vervoerd door het lichaam. Via welke weg bereikt die fagocyt de lymfeklieren het snelst?

1. via het bloed
2. via de lymfe

Herkenning

Je witte bloedcellen (macrofagen en lymfocyten) kunnen lichaamsvreemde cellen en stoffen herkennen aan de herkenningseiwitten aan de buitenkant van cellen en virussen. Die eiwitten heten antigenen.

Herkenning

Je witte bloedcellen weten welke antigenen in je lichaam thuishoren = lichaamseigen (van je eigen cellen en van je goede bacteriën, bijvoorbeeld in je darm) en dus ook welke er niet in thuis horen = lichaamsvreemd.

Activering van de specifieke afweer

Na fagocytose van een ziekteverwekker breekt de macrofaag de indringer af en plaatst vervolgens het lichaamsvreemde antigeen van de ziekteverwekker op zijn eigen celmembraan (aan de MHC-II).

Activering van de specifieke afweer

De macrofaag wordt daarmee een Antigeen Presenterende Cel (APC). 

Hij gaat nu in een lymfeknoop of de milt op zoek naar een T-helpercel met een receptor die past op het gepresenteerde antigeen.  

Activering van de specifieke afweer

Inactieve T-helpercellen (T_h)

hebben elk een unieke antigeen-receptor.

Als de antigeen receptor van een T-helpercel past op het antigeen dat door de APC wordt gepresenteerd dan wordt de T_h-cel actief.

Activering van de specifieke afweer

De Th-cel activatie is de eerste

stap in het activeren van de specifieke afweer!

Opdracht

Bestudeer nu eerst bron 9 over de specifieke afweer

Maak daarna de vragen van de volgende dia's

Legenda

In de afbeelding die gebruikt is, is de legenda (bewust) weggelaten. Sleep de term naar de juiste afbeelding in de legenda.

MHC molecuul

ziekte-verwekker

fagocyt

T-cel

antigeen

T-cel receptor

Welke cel is verantwoordelijk voor ....

opruimen van geïnfecteerde lichaamscellen

1. fagocyt
2. T-cel
3. B-cel

Welke cel is verantwoordelijk voor ....

het stimuleren van B-cellen

1. fagocyt
2. T-cel
3. B-cel

Ik ben een klein stukje van een molecuul,
Ik zit vaak op het oppervlak van een ziekteverwekker,
Ik word door fagocyten gepresenteerd aan lymfocyten,
Ik ben een herkenningsvlaggetje voor het immuunsysteem,
Ik ben een....

1. antigeen
2. antistof

Afweer in Binas 84L

Leer de ingewikkelde figuur te lezen:

-Beschrijf de weg van een bacterie die door antigenen wordt vernietigd

- Een virus in een lichaamscel die wordt vernietigd.

(zie ook volgende dia)

BINAS 84L

Moeilijk?

Bekijk dan de volgende dia's met uitleg in stappen.

1: niet specifieke afweer

2: Antigeen presentatie (APC)

3: Activatie T helpercellen

4: Activatie cytotoxische T cellen

-> celdood geinfecteerde cellen

Tc cellen

De Tc-cellen (cytotoxische T cellen) herkennen lichaamscellen die geïnfecteerd zijn door een virus (en soms ook kankercellen).

Ze maken de cellen kapot door het celmembraan stuk te maken -> lysis (cel loopt leeg)

5: Activatie B cellen

6: Plasmacellen -> antistoffen

Plasmacellen

Plasmacellen maken antistoffen aan.

Antistoffen worden ook wel immunoglobulines genoemd of antilichamen.

Antistoffen binden aan de ziekteverwekker en maken deze dood en/ of maken deze makkelijk herkenbaar voor fagocyten.

Uit welk type cellen
ontstaan plasmacellen?

1. Fagocyten
2. cytotoxische T-cellen
3. T-helpercellen
4. B-lymfocyten

Geheugencellen

Wanneer de specifieke afweer wordt geactiveerd tijdens een infectie worden geheugencellen gevormd (Th, Tc en B-geheugencellen).

Bij een volgende infectie met dezelfde ziekteverwekker (hetzelfde antigeen) komt de specifieke afweer sneller en sterker op gang.

Geheugencellen

Antistoffen

De afweer reactie is de meten aan de hand van de hoeveelheid antistoffen in het bloed.

Antistoffen heten ook wel immunoglobulinen of antilichamen.

Antistoffen die afkomstig van één (gekloneerde) B-cel, en dus tegen één antigeen werken heten monoklonale antistoffen. 

Opdracht

Maak nu eerst de vragen van 12.3 over de specifieke afweer

 vr 29 t/m 35

Immuniteit

Bij een tweede (of volgende) infectie met dezelfde ziekteverwekker komt de specifieke afweer zo snel op gang dat je minder/ niet ziek wordt = immuniteit

Immuniteit

Deze vorm van immuniteit heet natuurlijke, actieve immuniteit.

Natuurlijk: de immuniteit is ontstaan doordat je de infectie een keer hebt doorgemaakt.

Actief: het immuun systeem heeft zelf antistoffen gemaakt.

Moeder op kind

Vóór de geboorte geeft de moeder via de placenta antistoffen aan haar ongeboren kind. Het kind wordt dus geboren met antistoffen en is dus (tijdelijk!) immuun. 

Deze vorm van immuniteit heet natuurlijke, passieve immuniteit.

Natuurlijk: de antistoffen zijn op een natuurlijke manier in het lichaam gekomen.

Passief: het kind heeft de antistoffen niet zelf gemaakt.

Vaccinatie

Door dode of verzwakte (delen van) ziekteverwekkers in te spuiten kun je óók de specifieke afweer activeren en geheugencellen laten vormen. Een persoon is daarna immuun en kan de infectie niet meer krijgen.

Deze vorm heet actieve, kunstmatige immuniteit.

Kunstmatig: je de antigenen kunstmatig verkregen.

Actief: je lichaam heeft zelf de antistoffen gemaakt.

Antiserum

Door een (verzwakte/ dode) ziekteverwekker in te spuiten bij een dier en daarna het bloedplasma te isoleren (antiserum) kun je antistoffen isoleren tegen een bepaalde ziekteverwekker en deze inspuiten bij een patiënt. 

Dit heet kunstmatige, passieve immuniteit.

Kunstmatig: je hebt de immuniteit kunstmatig verkregen.

Passief: je lichaam heeft niet zelf de antistoffen gemaakt.

Pasgeboren kinderen	Zelf de infectie doormaken
Antistoffen inspuiten	Vaccineren

Natuurlijk

Kunstmatig

P

a

s

s

i

e

f 

A

c

t

i

e

f 

Soorten vaccins

Bij vaccinatie inspuiten verhit virus of bacterieel materiaal. Hierop reageert het immuunsysteem.

Voor Covid-19 zijn meerdere vaccins, hoe werken deze?

• Eiwit-vaccin
• mRNA-vaccin
• (vector-vaccin)

Bekijk de afbeelding.
Als een nieuwe ziekteverwekker je lichaam infecteert, ben je vaak dagen lang ziek.
Leg uit waarom het zo lang duurt voordat je je beter gaat voelen

Er is een verschil tussen resistentie en immuniteit. Zoek het verschil op.

"Resistent ben je; immuun word je"

Leg deze uitspraak uit door in te gaan op het verschil tussen deze begrippen

Doel en begrippen 12.3

Je leert hoe je lichaam ziekteverwekkers herkent en bestrijd.

Je kan de werking van het specifieke afweersysteem beschrijven.

Je leert hoe immuniteit ontstaat

specifieke (verworven) afweersysteem, antigenen, lichaamseigen, lichaamsvreemd, B-cel, T-helpercel, cytotoxische T-cel,  MHC-II molecuul, antigeen presenterende cel (APC), T-helpercellen, (antigeen) receptor, antistoffen, plasmacellen, T-suppressorcellen

geheugencel, actieve immuniteit, passieve immuniteit, natuurlijke immuniteit, kunstmatige immuniteit, vaccinatie, antiserum, monoklonale antistoffen