T2B2 - Geslachtelijke voortplanting

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 2: Voortplanting

Basisstof 2: Geslachtelijke voortplanting

(deel 1: meiose)

Wat gaan we doen?

• Leerdoelen doornemen
  
• Uitleg basisstof 2: Geslachtelijke voortplanting
  
• Aan het werk! 

Leerdoelen

2.2.1 Je kunt uitleggen hoe door meiose geslachtscellen worden gevormd en hoe de bevruchting verloopt.

2.2.2 Je kunt uitleggen hoe de geslachtelijke voortplanting bij planten met bloemen verloopt.

2.2.3 Je kunt de bouw, werking en functie van de voortplantingsorganen van de mens beschrijven.

Celfusie

Geslachtelijke voortplanting wordt gekenmerkt door het versmelten van twee (geslachts)cellen en diens genetische informatie uit de kern.

De nieuwe cel bevat dus een dubbel aantal chromosomen.

Haploïd/ diploïd

Geslachtscellen

van elk chromosoom één exemplaar (haploïd)

Na bevruchting (dus in elke lichaamscel): van elk chromosoom 2 exemplaren (diploïd) --> chromosomenpaar

Bij de mens geldt: 2n=46

n = aantal chromosomen in een haploïde cel.

Diploïd en haploïd

• Diploïde cel --> elk chromosoom komt in een lichaamscel cel voor in paren (2n) 
• Haploïde cel--> elk chromosoom komt in de cel slechts één keer voor (n). Dit is bij de geslachtscellen. 
• Zygote --> bevruchte eicel = 2n                                     Want n + n = 2n (zaadcel + eicel = zygote)

Lichaamscel = somatische cel

Geslachtscel = gameet

diploïd/haploïd

	diploïd	haploïd
celtype	lichaamscel	geslachtscel
afk .	2n	n
chromo-somen	in paren	enkel
cel	lichaam	zaad/ei
deling	mitose	meiose
mens	46	23

Door meiose ontstaan geslachtscellen

• Meiose 1: chromatiden verdubbelen, chromosomenparen uit elkaar (met dubbele streng).

• Meiose 2: 2 cellen met half chromosomenpaar, chromatiden gaan uit elkaar en je krijgt 4 cellen met 1 streng.

Spermacellen

• De teelballen bevatten sterk gekronkelde zaadbuisjes 

• Aan de binnenkant van deze buisjes liggen cellen die zich delen, waardoor spermacellen ontstaan.

• 1 cel wordt 4 spermacellen 

Inwendig geslachtsorganen

Balzak: bevat de teelballen en bijballen 

• lagere temperatuur dan in de buikholte (beter voor de ontwikkeling van zaadcellen)
  

Teelballen/zaadballen: aanmaak zaadcellen

Bijballen: opslag zaadcellen

zaadlozing

- zaadleiders: vervoeren zaadcellen van bijballen richting prostaat

- zaadblaasjes: voegen vocht toe

- prostaat: voegt ook vocht toe

Het vocht met de spermacellen heet sperma

- Sperma in de urine buis

- Sperma via de eikel uit de penis

Zaadcel of Spermacel

Een spermacel heeft een kop en een zweepstaart.

Met de zweepstaart kan hij zich voortbewegen, om een eicel te zoeken om te bevruchten.

! een spermacel kan zo'n 3-5 dagen overleven in een vrouw

Mannen kunnen tot op hoge leeftijd sperma produceren. 

Eicellen

https://www.bioplek.org/animaties/voortplanting/ovariumx.html

Spermacel vs zaadcel

• Eicel groter dan zaadcel 
• Zaadcel kan zwemmen eicel niet
• Zaadcel haalt reservevoeding uit voedingstoffen en vocht van de zaadblaasjes/prostaat
• Zwemmen met staart naar eicel
• Afwijkende vorm zaadcel = minder vruchtbaar man

• Spermacel en eicel zijn uit meiose ontstaan
• Als de eicel bevrucht is dan mitose

Eicellen 

• Ontstaan in ovaria (eierstokken): oögenese
• Pre-eicellen allemaal aanwezig bij geboorte
• Rijpen in een blaasje (follikel)
• Delingen niet zoals bij spermatogenese -> eicel + poollichaampje
• meiose II na bevruchting

Vruchtbare periode

Na de ovulatie blijven eicellen 12 tot 24 uur in leven.

Als in deze periode geen bevruchting plaatsvindt, sterft de eicel af en wordt afgebroken. 

Buiten het lichaam gaan spermacellen na ongeveer vijf minuten dood. In het lichaam van een vrouw leven ze meestal zo’n 24 tot 48 uur, maar sommige spermacellen overleven tot wel vijf dagen.

Bevruchting

Bevruchting = eicel + zaadcel -> versmelten

bevruchting

Bevruchting

Bevruchting = het versmelten van de kernen van de zaadcel en eicel

De bevruchting vindt plaats in de eileiders, na de ovulatie (eisprong).

Na de bevruchting:

• Delen
  
• Naar baarmoeder
  
• Innesteling
  

Tweeling

twee-eiige tweeling

eeneiige tweeling

Siamese tweeling

Voortplanting plant

Een plant kan zich ook geslachtelijk voortplanten.

Zaadcellen?

Eicellen?

''kind''?

Soorten bestuiving

• Zelfbestuiving: Stuifmeel op stempel van dezelfde plant
• Kruisbestuiving: Stuifmeel op stempel van een andere plant
• Veredeling: Geselecteerde gewassen kruisen om nakomelingen met gewenste eigenschappen te krijgen 

Levenscyclus van een zaadplant

Aan het werk!

• Wat: basisstof 2: opdr. 13 t/m 22
• Hoe: Tweetal, fluisteren
• Hulp: Kijk in je boek/binas/steek je vinger op
  
• Klaar: Nakijken + verbeteren + basisstof 3 doorlezen
• Uitkomst: Basisstof 1 en 2 van thema 2 zijn af