2.1 Hofstelsel en feodaal stelsel

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Programma vandaag

-  Huiswerk controle

- uitleg leerdoelen

De ontwikkeling van het romeinse Rijk naar de middeleeuwen was een verandering van ....

1. een agrarische naar een urbane samenleving
2. een urbane naar een agrarische samenleving
3. van een agrarische-urbane naar een agrarische samenleving
4. van een agrarische naar een agrarisch-urbane samenleving

De Domeinen in de middeleeuwen autarkisch, dit wil zeggen..

1. dat er veel hierarchie was
2. dat er weinig voedsel was
3. dat de mensen alles zelf moesten produceren
4. dat er weinig rechten waren

Wat was een groot nadeel van het zijn van een vrije boer?

1. je moest je eigen producten verkopen
2. je moest in het leger van de heer meevechten
3. je had geen rechten
4. je was een slaaf van de heer

Hoe noemen we de mensen een rechteloos bestaan leiden en voor de heer moeten werken en volledig in de macht waren van deze heer?

Wat behoorde tot de taken van een leenman in het gebied van de leenheer?

1. het rechtspreken in het gebied van de heer
2. het besturen van het gebied van de heer
3. het helpen van het leger van de heer in geval van oorlog
4. alle voorgaande antwoorden

Rond welke periode ontwikkelde het feodale stelsel zich van ene militaire naar een bestuurlijk systeem?

1. rond 700
2. rond 800
3. rond 1500
4. rond 1700

Leerdoelen

20. Oorzaken noemen voor het ontstaan van een agrarische samenleving en het hofstelsel

21. Uitleggen dat niet alle middeleeuwse boeren dezelfde sociaal economische positie hadden

22. De middeleeuwde standen noemen.

23. Een beschrijving geven van de taken en plichten van leenheren en leenmannen.

24. Uitleggen dat het feodale stelsel voortkwam uit een agrarische samenleving

Overgang RR naar ME

Het romeinse rijk stort in en dan?

Ontstaan hofstelsel

• Wegvallen centraal gezag in het W-Romeinse Rijk waardoor oorlogen werden gevoerd tussen lokale heersers met als gevolg toenemende onveiligheid! Boeren zochten bescherming bij een heer (graaf of hertog)!
• Reizen over lange afstand werd onveilig waardoor lange afstandshandel, ambachten en geldeconomie wegviel, steden raakten ontvolkt en verdwenen (van landbouwstedelijke naar landbouwsamenleving). 
• Geld werd schaars en een uitgebreid ambtenarenapparaat kon niet in stand worden gehouden!

Het domein

• Hofstelsel: economisch (landbouw)stelsel waarbij boeren gebonden zijn aan een domein (sociaaleconomische eenheid) van een heer/klooster. Kenmerkend:
• Driedeling van de grond 
• 1. vroonhof/hoeve (kasteel) voor bescherming) met bijgebouwen
• 2. Akkers en boerderijen van vrije en horige boeren
• 3. Woeste grond (grazen vee, hout kappen etc.)

De boeren

• Vrije boeren: bewerkten hun eigen land en vrije beschikking over hun eigen persoon en goederen. Militaire verplichting om voor hun heer te strijden (eigen wapenuitrusting)
• Horigen: Verplichtingen: gebonden aan het land, verrichten herendiensten en betaling in natura. Rechten: geen militaire dienst, gebruik  stukje grond voor zichzelf en bescherming door de heer!
• Lijfeigenen: geen bezit en werkzaam en als knechten woonachtig op hoeve van de heer (vroonhoeve). Geen vrijheid!

Van agrarisch-urbaan naar agrarisch

• Steden, handel en wegen van het voormalig West-Romeinse Rijk verdwenen
• Er ontstond een verschuiving van een landbouwstedelijke naar een vrijwel volledige autarkische landbouwsamenleving
• Er was nog wel enige mate van specialisatie binnen een dorp en ruilhandel met omringende gebieden
  

Schema over ontwikkeling naar het hofstelsel

Feodale stelsel = leenstelsel : hoe het werkt

• Feodum (Lat.) betekent 'leen'
• Feodale stelsel: manier van besturen (politiek systeem) waarbij leenheren gebied 'in leen geven' aan leenmannen
• Persoonlijk contract gebaseerd op een eed van trouw en belofte (om de leenheer bij te staan) door de leenman in ruil voor grondgebied (domein) en bescherming (onderlinge afhankelijkheid)

Feodaal systeem - de zwakke punten!

• Leenmannen waren lastig te controleren
• Ze opereerden steeds meer zelfstandig en ongehoorzaam (koning in hun eigen domein) 
• Ze maakten hun ambt erfelijk (eigenlijk na dood leenman domein weer terug aan leenheer) 
• Ze gaven zelf land en ambten in leen: achterleenmannen en achterachterleenmannen (baronnen en ridders) zorgde voor verdere versnippering
• Trouw en loyaliteit als fundament van het systeem voor 'politieke eenheid'. Echter verraad en opstand tegen de eigen heer kwam vaak voor.
• Leenmannen hadden vaak meerdere leenheren en speelden deze uit bij onderlinge conflicten