Ruilen over tijd hoofdstuk 2

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom!

• Telefoon in de telefoontas
• Zoek een zitplekje
• Plenda, lesbrief en pen, potlood rekenmachine en geodriehoek op tafel
• Laat het lokaal netjes achter! (Geen rommel/papiertjes, stoel aanschuiven)

Huiswerk nakijken

• Nieuw huiswerk in Plenda (studiewijzer)
• Kijk serieus en kritisch na!
• Verbeter en vul aan! (niet alleen goed of fout)
• Snap je het antwoord niet (helemaal)? Stel een vraag! 

Ruilen over tijd

Intertemporele substitutie

Kiezen

• Economie = kiezen'
• Persoonlijke keuzes:

Consumptie (kopen), sparen, pensioen, baan, investeringen, huis, trouwen, kinderen

Marsmallow test

• Experiment Stanford 1972
• 'Uitgestelde beloning'
• 1 spekje
• 15 minuten wachten => 2 spekjes

Marsmallow test

• Algemene prijs van tijd (2e spekje)
• Individuele prijs van tijd (kinderen)
• Zou het uitmaken als je 3 spekjes kreeg?
• Succes van 'wachters'
• Wat was hier de 'rente' op spekjes?

Intertemporele substitutie

• Inter = Tussen
• Temporele = Tijd
• Substitutie = Ruilen

=> 'Ruilen over de tijd'

Intertemporele substitutie

• Verschuiven van consumptie in de tijd

=> nu een spekje of later?
=> nu een televisie kopen of later?

=> nu consumeren of sparen voor later (pensioen)?

=> nu werken en geld verdienen of studeren en later meer verdienen?

Individuele prijs van tijd vs. Algemene prijs van tijd

• Algemene prijs van tijd = rente

• Individuele prijs van tijd = hoeveel is het mij waard om consumptie niet te hoeven uitstellen.

• Sparen is aantrekkelijk als de algemene prijs van tijd hoger is dan de individuele prijs van tijd (lage tijdvoorkeur=goed kunnen wachten)

• Lenen is aantrekkelijk als de individuele prijs van tijd hoger is dan de algemene prijs van tijd (hoge tijdvoorkeur = slecht kunnen wachten)

Consumeren & Sparen (1)

• Consumeren = kopen (bij economie)
• Al je geld dat niet opgaat aan consumptie is sparen
• Verantwoord met geld omgaan is iets dat je moet leren!
• NIBUD 
• https://www.nibud.nl/dossiers/jongeren-en-hun-geld/

Consumeren & Sparen (2)

• Sparen = consumptie van nu verplaatsen naar de toekomst
• Lenen = consumptie van de toekomst verplaatsen naar nu
• Prijs van dit verschuiven = rente => algemene prijs van tijd
• Ieder individu vergelijkt de rente met zijn eigen tijdsvoorkeuren en tijdskosten (individuele prijs van tijd)

• Economie heeft geen waardeoordeel over voorkeuren (maar je ouders misschien wel!)

Vermogen en inkomen (2)

• Vermogen is voorraadgrootheid op een bepaald moment 
• Voorraadkast => hoeveel zakken chips liggen er nu in de kast?

• Inkomen is een stroomgrootheid over een bepaalde periode
• Voorraadkast => hoeveel zakken chips zijn er deze week gekocht?

Opdracht levensloop

Financiële levensloop

• Deels voorspelbaar verloop (jeugd, volwassenheid, ouderdom)
• Maar => nog steeds afhankelijk van keuzes en omstandigheden

• Maak een tekening van de loonontwikkeling die je van jezelf verwacht door de tijd heen
• Maak een tekening van de vermogensontwikkeling die je van jezelf verwacht door de tijd heen

Intertemporele substitutie in je levensloop

Studeren: nu geen inkomen en dus minder consumeren en later meer verdiencapaciteit waardoor consumptie hoger kan zijn.

Studieschuld / sociaal leenstelsel: Nu meer consumptie en betalen voor studie later minder consumeren door aflossing en rente.

Pensioen: Nu minder inkomen doordat er pensioenpremie betaald moet worden later meer doordat er pensioenuitkering wordt ontvangen.