Klas 4H - §6.1 - Alkanen en alkenen - LHE

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 6: Koolwaterstoffen

Hoofdstuk 6: Koolwaterstoffen

6.1 Alkanen en alkenen

6.2 Karakteristieke groepen 

6.3 Reacties

6.4 Esters
6.5 Evenwichten

 

Toetsweek:     H5 + H6.1 + H6.2 (3-teller)    120 minuten         

6.1 Alkanen en alkenen

Leerdoelen 6.1 Alkanen en alkenen

• Ik kan koolwaterstoffen herkennen, en indelen in een categorie.
  
  
• Ik kan uitleggen wat isomeren zijn en ze herkennen.
  
  
• Ik kan het verschil uitleggen tussen alkanen en alkenen.
  
  
• Ik kan naamgeving regels toepassen op naamgeving van alkanen en alkenen.

Koolwaterstoffen

Aardolie is een mengsel van ontzettend veel koolwaterstoffen.

koolwaterstoffen: stoffen die voornamelijk bestaan uit koolstofatomen en waterstofatomen, en bevatten vaak lange ketens van C-atomen.

De tak van de scheikunde die zich bezighoudt met koolwaterstoffen, is de organische chemie.

Alkanen en alkenen

Wat is het simpelste molecuul dat je kunt maken met koolstof- en waterstof atomen?

De covalentie van koolstof is 4 en de covalentie van waterstof is 1
(wat was dat ook alweer).

1. Molecuulbouwdoos! Bouw het simpelste molecuul met alleen koolstof (zwart) en waterstof (wit).

Alkanen en alkenen

Dit is methaan (CH4)

2. Bouw nu een koolwaterstof met twee C'tjes!

Alkanen en alkenen

Als het goed is kom je op ethaan (C2H6)

Er kan ook een dubbele binding voorkomen tussen de C-atomen.

Alkanen en alkenen

Als het goed is kom je op ethaan (C2H6)

Er kan ook een dubbele binding voorkomen tussen de C-atomen.

3. Maak nu met de bouwdoos de stof C2H4. Hierbij is de enkele binding tussen de C'tjes vervangen door een dubbele binding. Gebruik hiervoor de lange buigbare bindingen. 

Alkanen en alkenen

Dit is etheen (C2H4) 

Vergelijk nu je modellen van ethaan en etheen met elkaar. Wat is het verschil?

Alkanen en alkenen

alkaan: Type koolwaterstof waarbij alleen enkele bindingen voorkomen tussen de koolstofatomen. Dan noem je ze ook wel verzadigd.

Alkanen en alkenen

alkaan: Type koolwaterstof waarbij alleen enkele bindingen voorkomen tussen de koolstofatomen. Dan noem je ze ook wel verzadigd.

alkeen: type koolwaterstof met een dubbele binding tussen koolstofatomen. 

Alkanen en alkenen

alkaan: Type koolwaterstof waarbij alleen enkele bindingen voorkomen tussen de koolstofatomen. Dan noem je ze ook wel verzadigd.

alkeen: type koolwaterstof met een dubbele binding tussen koolstofatomen. 

Een koolwaterstof waarin één of meer dubbele bindingen voorkomen noem je ook wel onverzadigd.

Vertakt en onvertakt

Een koolwaterstof kan ook vertakt of onvertakt zijn. Wat bedoelen we hiermee? Bepaal van de volgende stoffen of ze 1. onvertakt of vertakt zijn en 2. de molecuulformule. Bouw 2 en 3 ook alvast na met de bouwdoos.

1.                                         3.                                        5.

      

2.                                         4.

Vertakt en onvertakt

onvertakte koolwaterstof: alle koolstofatomen liggen in één rechte keten. Bij een vertakte koolwaterstof is dit niet het geval.

Deze is bijvoorbeeld vertakt:                                          Deze niet: 

Isomeren

Bij de oefening van zojuist kwam je twee keer op dezelfde formule:

2.                       C4H10                      3.                          C4H10

Dit zijn twee verschillende stoffen met verschillende eigenschappen!

isomeren: isomeren zijn stoffen met dezelfde molecuulformule, maar een andere structuur. dit heet ook isomerie.

Isomeren

4. Bouwdoos! Bouw eerst het molecuul pentaan: 

Zoek daarna zoveel mogelijk isomeren van pentaan door de structuur te veranderen. Hoeveel isomeren zijn er mogelijk?

Eerder klaar? Probeer nu hetzelfde voor hexaan 

Isomeren

Pentaan heeft in totaal drie isomeren

Hexaan heeft in totaal vijf isomeren

Huiswerk

Van 6.1:       3 t/m 5    en    7 t/m 9

5. (optioneel) Keuzeopdracht voor nu: Gebruik de bouwdoos om alle 10 isomeren te vinden van C5H10 (vraag docent voor tips als je vastloopt).

Herhaling vorige les

- Koolwaterstoffen

- Isomeren

- Alkanen en alkenen

- Vertakt en onvertakt

Systematische naamgeving

Voor naamgeving van de koolwaterstoffen gelden

bepaalde regels. Deze zijn opgesteld door IUPAC.

Waarom is het handig om internationale regels te hebben voor naamgeving van stoffen?

Systematische naamgeving

Namen van alkanen

Je moet de namen van de eerste zes onvertakte alkanen kennen.

Namen van alkanen - isomerie

Maar wat nu als een alkaan vertakt is?

Wat wordt dan de naam?

Namen van alkanen - zijgroepen

Een vertakking van de 'hoofdketen' noemen we ook wel een zijgroep.

Namen van alkenen

Een alkaan met 2 C'tjes heet dus ethaan.

Maar hoe heet de stof wanneer er een dubbele binding is? (alkeen)

Namen van alkenen - isomerie

Bij langere alkenen treedt er een probleem op.

Kijk maar bij alkenen met 4 C'tjes.

Hoe geef je de naam?

Namen van alkenen - meerdere dubbele bindingen

Bij meerdere dubbele bindingen gebruik je weer de telwoorden. 

Samenvatting:

- Zoek de langste keten en pak de bijbehorende stamnaam.

- Een alkaan krijgt als achtervoegsel   -aan, alkeen krijgt  -een

- Nummer de C-atomen en tel op welk C-atoom de dubbele binding / vertakking zit.

Systematische naamgeving

Huiswerk

Van 6.1:       11 t/m 16