Samenhang

• Biologie
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 1

Hoe zitten we er allemaal bij?

Telefoon in de tas?

Extra tijd voor de basisstof bacteriën

Bespreken afgelopen thema

Waar lopen jullie tegenaan?

Biologie

6-3-2025

Leren voor de toets morgen

Zijn er vragen?

Volgende les toets!

Leerdoel:

1 Je kunt organismen indelen in hoofdgroepen en rijken.

• Een kenmerk is een eigenschap waaraan je een organisme 

   kunt onderscheiden van andere organismen.

• Het leven op aarde is ingedeeld in twee hoofdgroepen:

– prokaryoten (zonder celkern)

– eukaryoten (met celkern)

2 Je kunt de celkenmerken noemen van 

   dieren, planten, schimmels en bacteriën.

Leerdoel:

3 Je kunt de groepen noemen die ontstaan bij de verdere indeling van een rijk.

• Bij de verdere indeling van een rijk ontstaan van groot naar klein de groepen:

rijk → stam → klasse → orde → familie → geslacht → soort

Leerdoel:

4 Je kunt soorten en rassen onderscheiden.

• Organismen behoren tot dezelfde soort als ze zich onderling kunnen voortplanten en de nakomelingen vruchtbaar zijn.

• Een soort kan uit verschillende rassen bestaan.

– Rassen kunnen sterk in uiterlijk verschillen.

– Verschillende rassen van dezelfde soort kunnen zich samen voortplanten. Bijv. honden van verschillende rassen.

Leerdoel:

5 Je kunt uitleggen dat de indeling van organismen berust op overeenkomst en verwantschap.

• Hoe meer overeenkomst twee organismen vertonen, hoe meer ze bij dezelfde groepen 

worden ingedeeld.

• Evolutie: door variatie en selectie kunnen nieuwe soorten ontstaan.

– Deze soorten ontstaan uit een gemeenschappelijke voorouder.

• Soorten met een gemeenschappelijke voorouder zijn verwant.

– Hoe langer geleden de gemeenschappelijke voorouder leefde, hoe minder soorten 

verwant zijn.

– Hoe meer verwant soorten zijn, hoe meer hun DNA overeenkomsten vertoont.

Leerdoel:

6 Je kunt dieren indelen op grond van de kenmerken skelet en symmetrie.

• Symmetrisch betekent dat je het in twee gelijke helften kunt verdelen.

– tweezijdig symmetrisch: op één manier in twee gelijke helften te verdelen

– veelzijdig symmetrisch: op meerdere manieren in twee gelijke helften te verdelen

– niet symmetrisch: op geen enkele manier in twee gelijke helften te verdelen

• De stevige delen in het lichaam van een dier noem je het skelet.

– Het skelet zorgt voor stevigheid en bescherming.

– inwendig skelet: zit binnen in het lichaam

– uitwendig skelet: zit aan de buitenkant van het lichaam

Leerdoel:

7 Je kunt kenmerken en voorbeelden noemen van zes stammen van het dierenrijk.

Sponsdieren                  Neteldieren

     Weekdieren                  Stekelhuidigen

Geleedpotigen                Gewervelden

Leerdoel:

8 Je kunt planten indelen in acht stammen.

Leerdoel:

9 Je kunt kenmerken en voorbeelden noemen van vaatplanten en groenwieren.

• Vaatplanten hebben vaten voor het transport van stoffen.

– voorbeelden: alle zaadplanten, varens, paardenstaarten

• Groenwieren.

– eencellige of meercellige organismen met bladgroenkorrels

– geen wortels, stengels en bladeren

– voorbeelden: boomalg (eencellig), zeesla (meercellig)

Leerdoel:

10 Je kunt kenmerken en voorbeelden noemen van sporenplanten en zaadplanten.

• Twee manieren van voortplanten bij planten zijn:

– met sporen, cellen waaruit een nieuwe plant kan ontstaan

– met zaden, die ontstaan in bloemen

Leerdoel:

11 Je kunt kenmerken noemen van schimmels.

• Schimmels kunnen eencellig of meercellig zijn.

• Meercellige schimmels bestaan (meestal) uit schimmeldraden.

• Schimmels kunnen geen fotosynthese uitvoeren (ze hebben geen bladgroenkorrels).

• Eencellige schimmels planten zich voort door deling, bijv. gist.

– Een nieuwe gistcel ontstaat uit een knop.

• Meercellige schimmels planten zich (meestal) voort door sporen.

– Bij sommige soorten schimmels ontstaan de sporen in paddenstoelen.

Leerdoel:

12 Je kunt uitleggen dat schimmels zowel nuttig als schadelijk kunnen zijn, en hiervan voorbeelden noemen.

• De meeste soorten schimmels voeden zich met dode resten van organismen.

– In de natuur ruimen ze dode resten van organismen op.

– Ze kunnen voedsel doen bederven.

• Schimmels kunnen ziekten veroorzaken (bijv. zwemmerseczeem).

– Een schimmelinfectie kan worden bestreden met geneesmiddelen.

• Schimmels kunnen door de mens worden gebruikt:

– bij de productie van geneesmiddelen (bijv. penicilline)

– bij de bereiding van voedingsmiddelen (bijv. brood, bier, wijn, schimmelkaas)

– als voedingsmiddel: de paddenstoelen van sommige soorten schimmels zijn eetbaar (bijv. champignons)

• Biotechnologie is een verzamelnaam voor technieken waarbij mensen organismen gebruiken om producten te maken.

Leerdoel:

13 Je kunt kenmerken noemen van bacteriën.

• Bacteriën zijn prokaryoten: eencellige organismen zonder celkern.

• Bacteriën planten zich voort door deling.

Leerdoel

14 Je kunt uitleggen dat bacteriën zowel nuttig als schadelijk kunnen zijn, en hiervan voorbeelden noemen.

• De meeste soorten bacteriën voeden zich met dode resten van organismen.

– In de bodem ruimen ze dode resten van organismen op.

– Ze kunnen voedsel doen bederven.

• Veel bacteriën zijn nuttig voor mensen:

– Bacteriën in je darmen helpen bij het verteren van je voedsel.

– Een laagje bacteriën op je huid beschermt tegen ziekteverwekkers.

– Bacteriën worden gebruikt bij de bereiding van voedingsmiddelen 

(bijv. yoghurt, zuurkool).

• Bacteriën kunnen ziekten veroorzaken (bijv. cholera, longontsteking, 

oorontsteking en tuberculose).

– Bacteriële infectieziekten kunnen worden bestreden met antibiotica.

Succes met leren!