Koppelteken en weglatingsstreepje

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Doelen van vandaag

1) Je weet wanneer je een koppelteken en een weglatingsstreepje inzet 

2) Je hebt de correcte spellingregels vers in je hoofd voor het SO van morgen 

Het koppelteken en weglatingsstreepje 

Koppelteken

1) in samenkoppelingen: bijvoorbeeld: een-op-een 

2) bij onuitspreekbare samenstellingen: studie-uur 

3) na letters, cijfers, andere tekens en afkortingen: 50+-disco 

4) Bij Aardrijkskundige namen: Noord-Holland 

5) Bij bepaalde voorvoegsels: aspirant-, directeur, ex-, oud-, niet-, non-

6) Bij samenstellingen waarbij het tweede deel begint met een hoofdletter: bijvoorbeeld: anti-Vlaams 

7) In een samenstelling van Engelse woorden waarvan het rechterdeel een Engels voorzetsel is bijvoorbeeld: lay-out.

--> Let op: wél airbag 

Bij aardrijkskundige namen gebruik je een koppelteken

Goed

Fout

Wat is de juiste spelling?

Engelse leenwoorden

Een samenstelling van Engelse woorden schrijf je in het Nederlands als één woord

bijvoorbeeld: sciencefiction (let op: in het Engels is dit dus anders!)

.....tenzij het rechterdeel van een samenstelling een voorzetsel is 

bijvoorbeeld: stand-by

Bij een samenstelling van Engelse leenwoorden gebruiken we altijd een koppelteken

1. Waar
2. Niet waar

part time

1. parttime
2. part time
3. part-time

six pack

1. six pack
2. sixpack

down load

1. download
2. down load

Weglatingsstreepje

Als je een deel van het woord weglaat: 

op- en aanmerkingen 

voor- en tegenspoed 

let op: je gebruikt geen weglatingsstreep als je een heel woord weglaat. Bijvoorbeeld: witte en zwarte zwanen. 

Wanneer gebruik je géén weglatingsstreepje?

Drank en drugs problemen
Hoe spel je dit?

1. drank- en drugsproblemen
2. drank en drugsproblemen
3. drank- en drugs problemen
4. drank en drugs problemen

in en uit checken
Hoe spel je dit?

1. in- en uitchecken
2. in- en uit checken
3. in en uitchecken
4. in en uit checken

Goede en slechte mensen
Hoe spel je dit?

1. goede- en slechtemensen
2. goede- en slechte mensen
3. goede en slechtemensen
4. goede en slechte mensen

Werkwoordspelling

Dansen

Infinitief:                                                                dansen

Bijvoeglijk naamwoord:                                  de dansende leerling

Persoonsvorm tegenwoordige tijd:          Hij danst 

Persoonsvorm verleden tijd:                        Hij danste 

Voltooid deelwoord:                                         Hij heeft gedanst 

Onvoltooid deelwoord:                                   Dansend kwam hij binnen

Kneden

Vorm                                                                         Spelling                                         Regel

Infinitief:                                                                   Kneden                                       Hele ww

Bijvoeglijk naamwoord:                                    Het geknede deeg                  Zo kort mogelijk! 

Persoonsvorm tegenwoordige tijd:             Hij kneedt                                   Stam (+ t) 

Persoonsvorm verleden tijd:                          Hij kneedde                                Stam + de / te ('t Kofschip)

Voltooid deelwoord:                                           Hij heeft gekneed                   ge + stam (+ d/t) 

Onvoltooid deelwoord:                                      Knedend heeft hij                   Infinitief + d 

Lopen

Vorm                                                                         Spelling                                         

Bijvoeglijk naamwoord:                                    De gelopen vierdaagse    

Voltooid deelwoord:                                           Hij heeft de vierdaagse gelopen

Bij voltooid deelwoord dat eindigt op -en, eindigt het bijvoeglijk naamwoord ook op -en (dus niet: gelope vierdaagse)

Hoe spel je het onvoltooid deelwoord?
Voorbeeld: lopen

1. Altijd infinitief + d: Lopend
2. Infinitief + d of t (afhankelijk van 't Kofschip), daarom: lopend
3. Altijd infinitief + t: Lopent
4. Afhankelijk of het eerste, tweede of derde persoons enkelvoud is

Wat is de correcte spelling?

1. Hans word niet graag vernedert.
2. Hans wordt niet graag vernedert.
3. Hans word niet graag vernederd.
4. Hans wordt niet graag vernederd.

Daar branden wij onze vingers niet aan.
Daar brandden wij onze vingers niet aan.
Welke spelling is correct? Licht toe.

Activiteit voor de rest van de les

Maak een spiekbriefje waar je alles op zet waar je nog moeite mee hebt. Voor het SO, mag je het spiekbriefje 5 minuten bekijken.