H5 MM les 21 5.4: Het ontstaan van staten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Wat gaan we doen?

• Planning tot aan het proefwerk
• Leerdoelen 5.4 bepreken 
• Uitleg 5.4 met contolevragen in LessonUp
• Begrippen 
• Wat heb je geleerd?  Welke vraag heb je nog?
• Huiswerk voor vrijdag

Planning

Datum	Wat?
dinsdag 13 april	Uitleg 5.4
donderdag 15 april	5.4 Moeilijke vragen bespreken Oefenen: - Afsluiting maken - Test Jezelfs doen
dinsdag 20 april	Oefentoets op LessonUp
donderdag 22 april	Online openboek toets

Online openboek toets

Hoe?

1) Je moet werken op je chromebook

2) Op ELO Opdrachten  open je de toetsopdracht

3) Je werkt in een WORD document. Dat sla je op met je eigen naam

4) Je mag je boek gebruiken, maar  je mag niet naar websites ( ik check !)

5) Je schrijft je antwoorden met eigen woorden

6) Je levert je proefwerk in op ELO opdrachten. Te laat kost je punten!

5.4: Het ontstaan van staten

Leerdoelen 5.4

Je kunt 

• de belangrijkste gevolgen noemen van de opkomst van de geldeconomie zorgde voor het bestuur
• uitleggen waarom paus en vorsten  in de late middeleeuwen een conflict hadden met elkaar
• beschrijven hoe vorsten probeerden een centraal bestuur in te voeren

Wat heb je geleerd van de ontdekkingsplaat van 5.4?

Waarover gingen de 3 filmpjes in de ontdekkingsplaat?

Vorsten, ambtenaren, huurlegers (boek blz. 81)

Late Mideeleeuwen in Europa: STEDEN + GELDECONOMIE

NADEEL VOOR VORSTEN:

• Weinig macht in de steden

VOORDELEN VOOR VORSTEN:

• Belastinggeld uit de steden
• Boeren betalen pacht met geld

Vorsten, ambtenaren, huurlegers (boek blz. 81)

Gevolgen voor het bestuur (v.a 13e eeuw): 

• Vorsten betalen ambtenaren (= werknemers) om met het bestuur te helpen
  --> Zij hebben geen leen, en gehoorzamen aan de vorst

• Vorsten kunnen soldaten huren - een huurleger hebben.   
    --> Daardoor niet meer afhankelijk van de leenmannen

GEVOLG: Macht  adel kleiner en macht  vorsten groter

Ruzie tussen paus en vorsten (boek blz. 82)

Waarom wilden vorsten  liever bischoppen als leenmannen/bestuurders?

Zij waren niet getrouwd, hadden dus geen kinderen

--> dus na hun dood kreeg de vorst zijn leen terug

Waarom wilde de paus dat niet?

Paus was de baas van de kerk, dus de baas van de bisschoppen. Niet de vorst!!

Ruzie tussen paus en vorsten (boek blz. 82)

GEVOLG (11e eeuw)

Ruzie tussen de Duitse keizer en Paus Gregorius

Oplossing in 1122: Gescheiden bestuur

1. De Paus benoemt de bisschoppen

2. De Paus bestuurt de kerk (= geestelijke macht), niet het land

3. De keizer bestuurt het land, niet de kerk

Steeds meer centraal bestuur (boek blz. 83)

Pak bron 4 op blz. 83 erbij

Beantwoord in de volgende slides de vragen

1. In welke eeuwen breidden de Bourgondische hertogen hun gebied uit?

2. Noem een gebied dat Karel de Stoute veroverde

3. Noem een gebied dat Filips de Schone verloor

Steeds meer centraal bestuur (boek blz. 83)

Grote veranderingen in de Late Middeleeuwen

• Steden werden belangrijker (wat voor samenleving?)
• Adel werd minder machtig
• Paus bemoeide zich alleen met de kerk
• De vorsten  kregen meer macht (noem 2 redenen)

Steeds meer centraal bestuur (boek blz. 83)

GEVOLG: Veranderingen in het bestuur

Vroege middeleeuwen	Late middeleeuwen
vorsten reisden rond	vorsten besturen vanuit 1 plaats ( centralisatie )
overal in het rijk andere wetten en regels	overal dezelfde wetten en belastingen ( staatsvorming )
= LEENSTELSEL	= CENTRAAL BESTUUR

Centraal bestuur

Betekenis: als een land steeds meer als eenheid wordt bestuurd.

Met ambtenaren en een eigen leger : vorsten minder afhankelijk van de hulp van leenmannen. 

Koningen voerden rechtbanken en wetten in voor het hele gebied --> je had dus vanaf nu overal dezelfde wetten in plaats van per gebied verschillende wetten en straffen.

Steeds meer centraal bestuur (boek blz. 83)

DUS:

In de late middeleeuwen ontstaan  staten

Staten: landen met duidelijke grenzen, waar overal dezelfde wetten en regels gelden. 

Bij staatsvorming past:
CENTRALISATIE = een gebied onder 1 bestuur brengen

voorbeeld van centraal bestuur

Nederland als land bestond nog niet in de late middeleeuwen. Nederland bestond uit verschillende gewesten. Een soort provincies

In de tijd  van steden en staten kregen de hertogen van Bourgondië steeds meer gebieden onder hun heerschappij door oorlogen , huwelijken en erfenissen . Ook een groot deel van Nederland viel hier onder ( zie afbeeldingen op de volgende dia) 

Voor alle gewesten samen stelden de hertogen 1 overlegorgaan in: 

dat noemen we centralisatie van het bestuur

Kun je een voorbeeld noemen van centraal bestuur in Nederland nu?

Leg aan de hand van deze afbeelding uit dat er in Nederland nog steeds sprake is van centraal bestuur

Noem een voorbeeld van
centralisatie in de Nederlanden
in de late middeleeuwen.

A: Wat vonden de edelen (adel) van centralisatie ?
B: Waarom dachten ze zo?

Leerdoelen herhalen

Je kunt nu

• uitleggen hoe de opkomst van de geldeconomie zorgde voor een andere manier van besturen
• uitleggen waarom paus en vorsten ruxie hadden in de late middeleeuwen
• beschrijven  hoe vorsten probeerden een centraal bestuur in te voeren

Begrippen

Vorsten

Ambtenaren

Huurlegers

Bisschoppen

Paus

Staten

Centraal bestuur

Centralisatie

Schrijf 1 ding op dat je hebt geleerd

Schrijf 1 vraag op over deze les.

Huiswerk

Leer H5 §4 Het ontstaan van staten

Maak opdrachten  4 t/m 11

Leer de begrippen