5.4: Het ontstaan van staten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

5.4: Het ontstaan van staten

Leerdoelen

Je kunt aan het einde van de les

• uitleggen hoe de opkomst van de geldeconomie zorgde voor een andere manier van besturen
• uitleggen waarom paus en vorsten ruzie hadden in de late middeleeuwen
• beschrijven  hoe vorsten probeerden een centraal bestuur in te voeren

Welke woorden in 5.4 vond je moeilijk?

Vorsten, ambtenaren, huurlegers (boek blz. 81)

Late Mideeleeuwen in Europa: STEDEN + GELDECONOMIE

NADEEL VOOR VORSTEN:

• Weinig macht in de steden

VOORDELEN VOOR VORSTEN:

• Belastinggeld uit de steden
• Boeren betalen pacht met geld

Vorsten, ambtenaren, huurlegers (boek blz. 81)

Gevolgen voor het bestuur (v.a 13e eeuw): 

• Vorsten betalen ambtenaren om met het bestuur te helpe
  --> Zij hebben geen leen, en gehoorzamen aan de vorst

• Vorsten kunnnen soldaten huren - een huurleger hebben.   
    --> Daardoor niet meer afhankelijk van de leenmannen

GEVOLG:

• Macht van de adel kleiner en macht van de vorsten groter

Ruzie tussen paus en vorsten (boek blz. 82)

Pak bron 3 op blz. 82 erbij

1. Wat zie je op de bron? Wat staat eronder?

2. Welke personen werden officieel benoemd?

3. Wie deed een benoeming?

Ruzie tussen paus en vorsten (boek blz. 82)

Waarom wilden vorsten bischoppen als leenmannen/bestuurders?

Zij waren niet getrouwd, hadden dus geen kinderen

--> dus na hun dood kreeg de vorst zijn leen terug

Waarom wilde de paus dat niet?

Paus was de baas van de kerk, dus de baas van de bisschoppen. Niet de vorst!!

Ruzie tussen paus en vorsten (boek blz. 82)

GEVOLG (11e eeuw)

Ruzie tussen de Duitse keizer en Paus Gregorius

Oplossing in 1122:

1. De Paus benoemt de bisschoppen

2. De Paus bestuurt de kerk (= geestelijke macht), niet het land

3. De keizer bestuurt het land, niet de kerk

Steeds meer centraal bestuur (boek blz. 83)

Pak bron 4 op blz. 83 erbij

Beantwoord in de volgende slides de vragen

1. In welke eeuwen breidden de Bourgondische hertogen hun gebied uit?

5.4: Het ontstaan van staten

Leerdoelen

Je kunt aan het einde van de les

• uitleggen hoe de opkomst van de geldeconomie zorgde voor een andere manier van besturen
• uitleggen waarom paus en vorsten ruzie hadden in de late middeleeuwen
• beschrijven  hoe vorsten probeerden een centraal bestuur in te voeren

Steeds meer centraal bestuur (boek blz. 83)

Veranderingen in de Late Middeleeuwen

• Steden werden belangrijker (wat voor samenleving?)
• Adel werd minder machtig
• Paus bemoeide zich alleen met de kerk
• De vorsten  kregen meer macht 

Steeds meer centraal bestuur (boek blz. 83)

GEVOLG: Veranderingen in het bestuur

Vroege middeleeuwen	Late middeleeuwen
vorsten reisden rond	vorsten besturen vanuit 1 plaats (centralisatie)
overal andere wetten en regels	overal dezelfde wetten en belastingen (staatsvorming)
= LEENSTELSEL	= centraal bestuur

Steeds meer centraal bestuur (boek blz. 83)

DUS:

In de late middeleeuwen ontstaan  staten

Staten: landen met duidelijke grenzen, waar overal dezelfde wetten en regels gelden. 

Bij staatsvorming past:
CENTRALISATIE = een gebied onder 1 bestuur brengen

voorbeeld van centraal bestuur

Nederland als land bestond nog niet in de late middeleeuwen. Nederland bestond uit verschillende gewesten. Een soort provincies

In de tijd  van steden en staten kregen de hertogen van Bourgondië steeds meer gebieden onder hun heerschappij door oorlogen , huwelijken en erfenissen . Ook een groot deel van Nederland viel hier onder ( zie afbeeldingen op de volgende dia) 

Voor alle gewesten samen stelden de hertogen 1 overlegorgaan in: 

dat noemen we centralisatie van het bestuur

Opdracht

Maak paragraaf 5.4 af.