8.1 Wat is gedrag?

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 3

Wat is gedrag?

8.1 Wat is gedrag

• Ik kan beschrijven wat gedrag is. 
• Ik kan beschrijven hoe biologen gedrag bestuderen. 
• Ik kan het verschil tussen inwendige en uitwendige prikkels.

Gedrag

• = Alles wat mensen en dieren doen is gedrag.
  Bijv. lachen, slapen, eten, dansen, schreeuwen enz.

• Gedrag bestaat uit handelingen. 

Gedrag is in essentie alles wat dieren en mensen doen. Of het nu dansen is, schreeuwen, eten of slapen. Dit is allemaal gedrag.

En gedrag bestaat uit verschillende handelingen. Denk aan eten, je moet het vinden, voorbereiden op eten en afruimen als je klaar bent.

Gedrag bestaat vaak uit een groot aantal handelingen

Een plant groeit in de richting van de zon. Is dit een vorm van gedrag?

1. Ja
2. Nee

Gedragsketen

Gedragsketen = serie 

handelingen in vaste volgorde

Vaak te zien bij paringsgedrag

Prikkels en gedrag

Gedrag volgt altijd op een prikkel.

• inwendige prikkel: honger, hormonen,dorst
• uitwendige prikkel: geluid, geur (dus iets wat je met je zintuigen waarneemt)

Inwendige prikkel

Uitwendige prikkel

Uitwendige prikkels

Inwendige prikkels

licht

kou

dorst

geur

geluid

honger

spierpijn

hormonen

Studie van gedrag.

• Gedrag moet objectief waargenomen worden, dan worden er alleen feiten gebruikt en geen meningen van de waarnemer.

• Een beschrijving van de handelingen van een dier heet een ethogram.
• Een lijst van opeenvolgende handelingen van een dier heet een protocol.

Is dit een juiste observatie:
'de hond kijkt angstig'

1. Ja
2. Nee

Wel juist zou zijn; 

'de hond doet zijn oren iets naar achter, buigt zijn rug en plaatst zijn staart tussen zijn benen'

Gedragsonderzoek

Ethogram

- handeling

- afkorting

- beschrijving

Gedragsonderzoek

Protocol

- lijst van handelingen van het dier (hoe vaak handeling, hoe lang duurt een handeling, zit er een vaste volgorde in?

Opdracht

Observeer het paringsgedrag van deze vogel. en schrijf de handelingen op. 
Na de video bespreken we jullie antwoorden.

Wat weten jullie al?

Wat is gedrag?

1. Alles wat mensen doen
2. Alles wat dieren doen
3. Alles wat mens en dier doet
4. Alles wat planten, dieren en mensen doen

Mira is buiten aan het werk. Ze krijgt het warm en trekt haar jas uit.
Is het uittrekken van haar jas een respons op een inwendige of op een uitwendige prikkel?

1. inwendige prikkel
2. uitwendige prikkel

Gedragsketen

Protocol

Ethogram

Sam zegt: "Een ethogram bestaat uit de beschrijving van handelingen van een dier."

Bas zegt: "Een ethogram bevat afkortingen van handelingen van een dier."

1. Beide hebben gelijk
2. Sam heeft gelijk
3. Bas heeft gelijk
4. Beide hebben ongelijk

Is dit een juiste observatie:
'de apen kussen, omdat ze elkaar leuk vinden'

1. Ja
2. Nee

Huiswerk 

- Lees 8.1 'wat is gedrag'

- 8.1 maak 1 t/m 6 

- 8.2 maak 1 

Sleutelprikkel / supranormale prikkel

Sleep de stukjes tekst naar de juiste plek

sleutelprikkel

supranormale prikkel

Wat zie je in de afbeelding?

1. Het jong reageert op een sleutelprikkel
2. Het oudere dier geeft een respons
3. Het jong reageert op een gewone prikkel
4. Het oudere dier reageert op een sleutelprikkel