3V Liefdeslied deel 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Liefdesliederen in de 17e eeuw.

Programma

• Een paar vragen over de vorige les
• het Antwerps Liedboek
• P. C. Hooft
• G. A. Bredero
• opdracht voor volgende week.

Tijdens de vorige les heb je geleerd dat de liedboeken op inhoud in twee soorten kunnen worden verdeeld.
Welke twee soorten zijn dat?

En als je let op de uitvoering, welke twee soorten kun je dan onderscheiden?

Welk onderscheid maakte men in de zeventiende eeuw in de liefde?

1. geestelijke en lichamelijke liefde
2. geestelijke en spirituele liefde
3. onbeantwoorde en echte liefde
4. geestelijke en platonische liefde

In de liefdespoëzie in de zeventiende eeuw hadden mannen en vrouwen niet dezelfde positie. Wat is de rol van de man en wat die van de vrouw?

1. De man is een jager, de vrouw zijn prooi.
2. Mannen hielden zich niet met vrouwen bezig, vrouwen speelden geen rol.
3. De vrouw wordt aanbeden, de man is wanhopig.
4. De man is onbereikbaar, de vrouw is wanhopig.

C. Twee liederen uit het Antwerps Liedboek

1. Een oud liedeken (lied 90)

Samenvatting van de inhoud

Een vrouw beklaagt zich: ze dacht een geweldige man ‘gevangen’ te hebben (ze noemt hem een valk), maar hij is ervandoor gegaan. En daarom zoekt ze troost: ze nodigt een jonge man uit (strofe 2). Maar hij aarzelt: hij is bang voor de honden. Maar zij weet een oplossing: buiten in de boomgaard kunnen ze elkaar ontmoeten (strofe 4). Daar verklaart ze hem hartstochtelijk haar liefde (strofe 5), maar dat gaat hem te ver: ze kan terugkeren naar haar man en zeggen dat ze rozen is wezen plukken. Maar haar besluit staat vast: ze gaat niet terug (strofe 7).

De spelling van de tekst in je lesbrief is aangepast en er zijn leestekens aangebracht. Lees mee terwijl je luistert naar het fragment. Er staat ook een toelichting op de woorden die nu niet of in een andere betekenis worden gebruikt.

2 Van Proper Janneken (lied 123)

Samenvatting van de inhoud:

Een minnaar vertrekt naar Rome en neemt afscheid van zijn Janneke.

De spelling van de tekst in je lesbrief is aangepast en er zijn leestekens aangebracht. Lees mee terwijl je luistert naar het fragment. Er staat ook een toelichting (achter de tekst van het lied) op de woorden die nu niet of in een andere betekenis worden gebruikt.

De link, mocht de koppeling niet werken:

http://www.liederenbank.nl/sound_extern.php?recordid=94529

Je zag al eerder dat er veel soorten liederen zijn: klaagzangen, afscheidsliederen, drinkliederen, vriendschapsliederen en natuurlijk liefdesliederen.'Een oud liedeken' (lied 90)
is een liefdeslied, net als 'Van proper Janneken' (lied 123).
De vrouwen in beide liederen hebben bepaalde overeenkomsten.
Wat is een opvallende overeenkomst?
Wat weet je over de vrouw uit lied 90? En wat weet je over de vrouw uit lied 123?

Wie was P. C. Hooft?

Pieter Corneliszoon Hooft

(Amsterdam 1581 - Den Haag 1647)

link naar het filmpje:

https://www.youtube.com/watch?v=e1azhWLLt4E

Lied - P.C. Hooft 

Een minnaar heeft met zijn Galathea de nacht doorgebracht en moet nu vertrekken: het wordt licht. Zij probeert de tijd nog wat te rekken, maar moet toegeven. De tijd gaat ook zo snel, verzuchten ze. Bij de afscheidskus vraagt ze hem of hij ’s avonds terugkomt. Hij aarzelt even (haar moeder zou boos kunnen worden), en ze nemen afscheid.

In de bundel Apollo of Ghesang der musen (1615) werd een veel kortere versie van dit lied opgenomen. De naam van de dichter werd daarbij niet vermeld. In 1636 werd het opgenomen in de uitgave Gedichten van den heere P.C. Hooft, die werd verzorgd door Jacob van der Burg. Die nam de teksten over uit het Rijmkladboek van Hooft. Onder het lied stond: Galathea  - J.G.B.

Men veronderstelt dat dit de initialen zijn van het meisje voor wie Hooft dit lied schreef.

Toelichting Lied

Toelichting

melodie strofe 1 strofe 3

strofe 5 strofe 6

spade = laat

marren = wachten

laas = helaas

t’ onzer schade = jammer voor ons jont = gun

storen = boos worden

Meer informatie

• P.C. Hooft: De Gedichten. Verzorgd door Johan Koppenol en Ton van Strien, Muzikale redactie en toelichting Natascha Veldhorst, uitgave Atheneum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 2012, lied 16;

• www.literatuurgeschiedenis.nl.

de link:

https://www.youtube.com/watch?v=nx2D8uk_yEU

Als je let op de inhoud, is dit lied:

1. Een drinklied
2. Een klaaglied
3. Een afscheidslied
4. Een geestelijk lied

Bij welke soort liederen hoort dit lied als je let op de vorm?

Deuntje (Jan en Sybrech)

Samenvatting van de inhoud

Toen Jan Sybrech wilde versieren, vroeg ze of het om echte liefde ging, want die zal nooit vergaan. Echter kan niet, zegt hij, en dus stemt ze toe (strofe 1 en 2). Maar laatst sloeg ze hem met een sleutelbos, en toen hij klaagde, zei ze dat het niet uitmaakte: echte liefde kan niet vergaan. Ze koopt zelfs een Poolse zweep, en als ze zin heeft, slaat ze erop los (strofe 3 en 4). Jan durfde haar te vragen of het haar ook om echte liefde ging, en zij antwoordde dat hij daarom ook juist haar slaan moest verdragen (strofe 5). Wel zegt Jan, dan moet je ook mijn klappen accepteren: echte liefde kan niet vergaan (strofe 6). Echte liefde moet dus wederkerig zijn (strofe 7).

                                     Deuntje

Melodie: Si c'est pour mon pucellage

Als Jan Sijbrech zou belezen 

en haar sprak van liefden an, 

zei ze: ‘Ja, maar janneman, 

zoud’ het reine liefde wezen 

die gij mij geeft te verstaan? 

Reine liefd’ kan niet vergaan.’ 

‘Reine liefd’ van d’ allerreinste,’ 

zeid’ hij, ‘Sijbrech, bolle meid!’ 

‘Wel,’ zei zij, ‘dat ’s goed bescheid. 

’t Huw’lijk is op ’t allerheinste, 

Jan, ik wil ’t met u bestaan: 

reine liefd’ kan niet vergaan.’

Vijftig builen in twee slagen 

smeet hem laatst de boze feeks

met een wakk’re sleutelreeks. 

Als hij toen begon te klagen,

zei ze: ‘Jan, wat gaat u aan? Reine liefd’ kan niet vergaan.’

Z’ heeft een zweep ontboón uit Polen, 

die ze bij haar kammen hangt.

Als haar dan een lust bevangt, 

zeit ze: ‘Jan, licht op uw zolen, 

hippelt luchtig, onbelaan,

reine liefd’ kan niet vergaan.’

Jan bestond zijn wijf te vragen: 

‘Was het u al reine liefd’?’ 

Sijbrech zeide: ‘Ja, ondieft. 

Daarom moet gij mij verdragen 

als ik lust heb wat te slaan: 

reine liefd’ kan niet vergaan.’ 

‘Wel, verdraagt dan ook mijn smijten,’ 

zeide Jan, en stelde doe,

ook een bos met sleutels toe.

En als zij begon te krijten,

Deuntje

kreet hij weer daar tegen aan: 

‘Reine liefd’ kan niet vergaan.’

Wilt gij reine liefd’ doen duren, 

voegt er reine liefde bij; 

want de liefd’ aan ene zij, 

kan in korte tijd verzuren. 

Hangt ze beide zijden aan: 

reine liefd’ kan niet vergaan.

link: https://www.youtube.com/watch?v=9SKH7BOn1JA

"Reine liefde kan niet vergaan", zegt het refrein. Als je leest wat er allemaal gebeurt, wat moeten we dan onder 'reine' liefde verstaan?

1. Geestelijke liefde
2. Lichamelijke liefde
3. Platonische liefde
4. Liefde waarin je alles van elkaar moet accepteren

Dit wordt wel gezien als een sadomasochistisch lied, misschien het eerste in onze literatuur.
Welke aanwijzingen vind je
voor deze aanduiding in dit lied?

Hooft schreef dit gedicht voor een 'Alcina', misschien een van de vele meisjes waar hij mee flirtte. Wat probeerde
hij haar misschien met dit gedicht
duidelijk te maken?

Wie was G. A. Bredero?

(Amsterdam 1585 - 1618)

Twee liederen van Bredero

Beide liederen zijn opgenomen in Bredero’s Boertigh, amoureus, en aendachtigh Groot Lied-boeck dat werd uitgegeven in 1622. De bundel bestaat uit drie afdelingen: Boertigh Lied-boeck (= grappig), De groote bron der minnen (liefdesliederen) en Aendachtigh Lied-boeck (= vroom, ernstig). Het Liedeken staat in De groote bron der minnen. Het lied Een oud bestevaartje, met een jong meisje staat in het Boertigh Lied-boeck.

link: https://www.youtube.com/watch?v=iIXB4bH4ChA

Een oud bestevaartje, met een jong meisje

Samenvatting van de tekst

Een oude man, Lammert, vraagt een jong meisje ten huwelijk. Maar ook al biedt hij haar al zijn bezit, ze weigert. Want wat hij zoekt (iets jongs), dat zoekt zij ook. En geld maakt niet gelukkig.

de link: https://www.youtube.com/watch?v=C8uxU1i0_Wc&feature=emb_logo

Lammert O Jannetje, mijn zoete bek, ei lieve, blijf wat staan!

Jannetje Wat schort je, zeg, jij ouwe gek? Ik raad je, laat me gaan.

L. Al ’t geld dat gij hier liggen ziet, dat is voor u al ree.

J. Weg kaalkop, ik en zoek u niet: wat jij zoekt, zoek ik mee.

L. Van landen, zanden, geld en goed Zo ben ik machtig rijk.

J. Dat acht ik niet, o suffe bloed! Ik wacht na mijns gelijk.

L. Het goed is ’t, waar men wel afvaart, dus meisje wees             gedwee.

J. Gij zijt mij al te oud bejaard: wat jij zoekt, zoek ik mee.

L. Och kindje geef je mij een zoen, ik geef je al dit geld.

J. Dat zal ik wel een jonger doen, al gaf hij niet ’n speld.

L. Geloof, lief, dat ik u verzoek te ere en ter ee.

J. Weg, weg, weg Hansje Hangebroek: wat jij zoekt, zoek ik       mee.

L. Ik zal jou kopen wat je lust, en doen wat jij gebiedt.

J. Ei, Lammert-vaartje hou je rust, want jij en dient me niet:

was jij maar twintig jaren oud, misschien of ik ’t dee,

maar nou zo ben je oud en koud: wat jij zoekt, zoek ik mee.

Dit is een lansje naar mijn zin, vol vrolijkheid en vreugd,

die ik niet om z’n goed bemin, maar om z’n jonge jeugd,

Uw krachten die zijn oud en af,

dus laat me in mijn vree,

en vrijt geen vrijster, maar een graf: wat jij zoekt, zoek ik mee.

L. Mijn dochter, laat dees mellekkmuil, en neem een deftig         man.

J. Och nam ik zulk een ouwe uil, wat raad ging mij dan an?

    ’k Zou immers bij uw levend lijf

   (Waar vindt men meerder wee?)

   uw Maagd zijn en uw Weeuw, jouw Wijf wat jij zoekt, zoek     ik mee.

Vaarwel dan ouwe rochelaar, ik blijf bij mijns gelijk:

weet jij niet, zalige bestevaar, dat wie genoegt, is rijk? L. Ei sta toch stil, God zegen ongs, verhoor toch dees mijn bee.

J. Ai Lammert-vaar jij zoekt wat jongs: wat jij zoekt, zoek ik      mee.

Dit lied staat in het 'boertigh' (kluchtig) deel van het liedboek, omdat het

1. over boeren en meiden gaat
2. omdat het grappig is en niet moraliserend
3. omdat het grappig is en moraliserend
4. omdat het over oude mannen gaat

Het motief van de 'ongelijke liefde' kom je in veel liederen tegen. Hoe zit dat in dit gedicht?

'Wat jij zoekt, zoek ik mee' is de refreinregel.
Naar wat zoeken ze dan?

Bij welke soort liederen hoort dit lied als je kijkt naar de vorm?

1. Een ballade
2. Een sonnet
3. Een epos
4. Een dialooglied

Nieuwe liefdesliederen

Deze lessen gingen over de oorsprong van Nederlandstalige liederen, misschien had je iets anders verwacht en wil je meer nieuwe liefdesliederen horen? Ken je zelf een (hedendaags) Nederlandstalig liefdeslied dat je raakt, tot tranen toe ontroert? Stuur me dan via slack uiterlijk vrijdagmiddag de naam van de artiest en de titel van het liedje. Of nog beter: een link naar een YT-filmpje. Ik selecteer de zes beste inzendingen voor de laatste les. Geen zorgen, ik zal er niet bij zeggen wie de liedjes gekozen hebben. Dat mag je zelf laten weten, als je dat wilt.

Ik wil nog meer weten over liedjes en poëzie!

😒🙁😐🙂😃