Woordsoorten

• Nederlands
• Voortgezet speciaal onderwijs

Woordsoorten

Lesdoel

Aan het einde van deze les weet/kun je:

• de woordsoorten: werkwoorden, lidwoorden en zelfstandig naamwoorden herkennen en gebruiken in zinnen;
  
• de woordsoorten: persoonlijke, aanwijzende en vragende voornaamwoorden herkennen en gebruiken in zinnen.

Werkwoorden

Het zelfstandig werkwoord is simpelweg het belangrijkste werkwoord van de zin.

Als een zin meer dan één werkwoord heeft, is één daarvan een hulpwerkwoord en de ander een koppelwerkwoord of zelfstandig werkwoord.

Werkwoorden zijn woorden die aangeven wat er gebeurt of wat iets of iemand doet.

Werkwoordsvormen

Een werkwoord kan de volgende vormen hebben:

hele werkwoord of infinitief (inf): lopen

persoonsvorm tegenwoordige tijd (pvtt): (ik) loop, (ze) loopt, (jullie) lopen

persoonsvorm verleden tijd (pvvt): liep, liepen

voltooid deelwoord (vd): gelopen

onvoltooid deelwoord (od): lopend

Koppelwerkwoorden

Koppelwerkwoorden zijn werkwoorden die een naamwoordelijk gezegde helpen vormen.

De koppelwerkwoorden zijn: 

zijn, worden, heten, blijven, schijnen, lijken en blijken.

Voorbeelden
:

Hij blijft leraar.

Hij is bang.

Hij wordt oud.

Hulpwerkwoorden

Hulpwerkwoorden helpen een werkwoordelijk of naamwoordelijk gezegde vormen.

- Hulpwerkwoorden van tijd: hebben, zijn en zullen

Voorbeelden:

Hij zal morgen komen.

Hij heeft het al gekocht.

Zij is al geholpen.

Hulpwerkwoorden

Hulpwerkwoorden van de lijdende vorm: worden en zijn

Voorbeelden:

Je wordt door hen bedrogen.

Mijn fiets is gemaakt door Bert.

Lidwoorden

Er zijn drie lidwoorden: de, het ('t), een ('n).

De woorden ‘de’ en ‘het’ zijn bepaalde lidwoorden, ‘een’ noem je een onbepaald lidwoord.

Een lidwoord hoort altijd bij een zelfstandig naamwoord.

Zelfstandig naamwoorden

Zelfstandig naamwoorden (zn) zijn woorden die een 'zelfstandigheid' aanduiden. Dat kunnen zaken zijn als mensen, dieren en dingen, maar ook zaken als gevoelens, plaatsen, eigenschappen en gebeurtenissen.

Voor zelfstandige naamwoorden kun je lidwoorden (de, het of een) zetten.

De meeste zelfstandig naamwoorden kun je combineren met een bijvoeglijk naamwoord.

Samenstelling

Van twee zelfstandig naamwoorden kun je soms één nieuw zelfstandig naamwoord maken.

Je spreekt dan van een samenstelling.

Voorbeelden:

huis + sleutel = huissleutel

hooi + schuur = hooischuur

Persoonlijk voornaamwoord

Het persoonlijk voornaamwoord verwijst naar een persoon, een groep personen, voorwerpen of onzichtbare zaken.

Let op!

‘Hun’ is nooit onderwerp.

‘Hun gaan vanmiddag .....................’ is dus fout!

Aanwijzend voornaamwoord

Een aanwijzend voornaamwoord verwijst naar een ander woord.

Voorbeelden van aanwijzend voornaamwoorden zijn:

deze, die, dit, dat, zulk(e), zo’n, degene, dergelijk(e).

Voorbeelden
:

Die man vertrouw ik.

Ik zou dat niet doen.

Zulke opmerkingen maak je niet.

Vragend voornaamwoord

Een vragend voornaamwoord is een vraagwoord.

Het antwoord op een vraag die begint met een vragend voornaamwoord is een (voor)naamwoord, bijvoorbeeld een onderwerp of een voorwerp.

De vragende voornaamwoorden zijn: wie, wat, welk(e), wat voor (een) en wiens.

Voorbeelden
:

Welk boek wil je kopen?
Ik koop het boek van Carry Slee. 

Wat voor een jongen is hij?
Hij is een lieve jongen.

Vragend voornaamwoord

Niet ieder vraagwoord is een vragend voornaamwoord.

De vraagwoorden waar, wanneer, waarom en hoe zijn voorbeelden van bijwoorden.

Een vraag die begint met een van deze vraagwoorden heeft geen (voor-)naamwoord als antwoord.

Voorbeelden
:

Wanneer is hij vertrokken?
Hij is gisteren vertrokken. 

Waar is hij nu?
Hij is thuis.

Goed opgelet?

Hierna komen een aantal vragen die je moet beantwoorden.

Wat is het persoonlijk voornaamwoord in de volgende zin?
Ik volg de voetbalwedstrijd via de computer.

Wat is het persoonlijk voornaamwoord in de volgende zin?
Heb je mijn nieuwe agenda gezien?

Wat is het aanwijzend voornaamwoord in de volgende zin?
Heb je die man nog zien lopen?

Wat is het vragend voornaamwoord in onderstaande zin?
Wanneer bent u begonnen met lesgeven?

Wat is het vragend voornaamwoord in onderstaande zin?
Wat heb je tegen haar gezegd?

Wat is het persoonlijk voornaamwoord in de volgende zin?
Waarom moeten wij daar iets mee doen?

Wat is het aanwijzend voornaamwoord in de volgende zin?
Ik zal het voor deze keer door de vingers zien.

Welke woordsoort hoort bij het vetgedrukte woord?

De grote jongen had problemen met zijn rug.

Welke woordsoort hoort bij het vetgedrukte woord?

In de lunchpauze zaten ze allemaal buiten.

Welke woordsoort hoort bij het vetgedrukte woord?

Wie van jullie is het slimst?

Welke woordsoort hoort bij het vetgedrukte woord?

Die boeken moeten nodig opgeruimd worden.

Zijn er nog vragen?

Zelfstandig aan het werk

Ga nu aan de slag met:

Werkboek(je)

VO-Next

NUMO