examentraining D

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Examentraining

Domein D

Vraag en aanbod

Verplaatsing over de lijn

Een voorbeeld:

• aanbod van arbeid daalt (door bij voorbeeld meer parttimers) > omgevingsfactor dus verplaatsing van de aanbodlijn.

• er ontstaat nieuwe evenwichtsprijs > prijsverandering dus verschuiving op de vraaglijn.

Oorzaken verschuiving vraaglijn:

De vraaglijn kan naar rechts of links verschuiven als:

- een subsitutiegoed duurder of goedkoper wordt

- een complementair goed goedkoper of duurder wordt

- het inkomen / budget stijgt of daalt

- de behoeften toe- of afnemen

- Product of dienst erg in trek

verschuiving van en langs de aanbodlijn

langs de aanbodlijn	van de aanbodlijn
prijs verandert door een verandering van de vraaglijn	inkoopkosten veranderen
	aantal aanbieders veranderen
	productiviteit verandert

Evenwichtshoeveelheid/ evenwichtsprijs

Wat is de evenwichtshoeveelheid?

• 50 stuks

Wat is de evenwichtsprijs?

• €525

Evenwichtsprijs en evenwichtshoeveelheid berekenen

Qa = 100P - 1000

Qv = -100P + 5000

1) Reken de evenwichtsprijs uit.

2) Reken de evenwichtshoeveelheid uit.

Uitkomst

(30, 2000)

Marktkenmerken

Marktvormen kan je herkennen aan marktkenmerken

• Homogeen of heterogeen product
• Transparantie of niet
• Toegankelijkheid
• Het aantal vragers en aanbieders. 
• Invloed aanbieder op de prijs

Verschillende bedrijfsdoelstellingen

bij onvolkomen concurrentie

1. Break even

TO = TK

of GO = GTK

2. Maximale winst

MO=MK

3. Maximale omzet/marktaandeel

MO=0

Opbrengst, kosten en winst

p       = prijs (price)

q       = hoeveelheid (quantity) = afzet

TO    = Totale Opbrengst = omzet

• TO = p x q

TCK = Totale Constante Kosten 

             (onafhankelijk van q)

TVK = Totale Variabele Kosten

             (afhankelijk van q)

TK    = Totale Kosten

• TK  = TCK + TVK
  

TW   = Totale Winst

• TO - TK

Gemiddeld en marginaal

GCK = Gemiddelde Contante Kosten

• GCK = TCK / afzet (q)
  

GVK = Gemiddelde Variabele Kosten

• GVK = TVK / afzet (q)
  

GTK = Gemiddelde Totale Kosten

• GTK = TK / afzet (q)
• GTK = GCK + GVK

GO  = Gemiddelde Opbrengst

• GO = TO / afzet (q)

MO = Marginale Opbrengst

MK  = Marginale Kosten

MW = Maximale Winst als MO = MK!

Variabele kosten

Proportioneel variabele kosten: = variabele kosten die evenredig toenemen

Progressief variabele kosten = variabele kosten die meer dan evenredig toenemen. 

Degressief variabele kosten = variabele kosten die minder dan evenredig toenemen

Betalingsbereidheid

De betalingsbereidheid is wat kopers

maximaal voor een product willen of

kunnen betalen.

• als de prijs stijgt, daalt de vraag
• als de prijs daalt, stijgt de vraag

Factoren die een rol kunnen spelen bij de vraag

• Prijs
• Stand van de economie
• Inkomen
• Behoefte
• Bevolkingsomvang
• Prijzen van substitutie goederen. 
• Prijzen van complementaire goederen. 

complementaire  en substitutie goederen

substitutie goederen

Goederen die elkaar kunnen vervangen bij het vervullen van een behoefte. Bijvoorbeeld thee is een substituut voor koffie. 

complementaire goederen

Goederen die elkaar aanvullen. Bijvoorbeeld suiker en melk zijn complementair aan koffie. 

Berekening prijselasticiteit

De prijselasticiteit kun je als volgt berekenen:

                                                                                                                                                                                                   Oorzaak     

                    

E_v tussen 0 en -1: inelastisch

E_v kleiner dan -1: elastisch

Ev 0 : volkomen inelastisch

Berekening inkomenselasticiteit

De inkomenselasticiteit kun je als volgt berekenen:

                                                                                                 Gevolg    en "GO''                                                                                                   Oorzaak     

                    

Ey > 0: normale producten

Ey < 0: inferieure producten

Consumenten- surplus

Berekenen:

Oppervlakte driehoek: 

l x b / 2

producentensurplus

1 misvatting

- het producentensurplus is niet gelijk aan de winst           

- producentensurplus = marktprijs - leveringsbereidheid

- constante kosten moeten nog van het producentensurplus af

- Producentensurplus = P -  MK

wat is prijsdiscriminatie?

• Hetzelfde product aanbieden tegen verschillende prijzen
  

Hoe?

• Aan verschillende klantgroepen

• Welke aanbieder kan prijsdiscriminatie doen?                     prijsnemer of prijszetter?

Externe effecten

Extern effect: Een gevolg van vraag of aanbod waar geen prijs voor wordt betaald. 

Negatieve externe effecten: Extern effect waarbij de welvaart daalt.

Positieve externe effecten: Extern effect waarbij de welvaart groeit. 

Collectieve Goederen

Collectieve goederen worden door de overheid gemaakt en zijn voor iedereen beschikbaar.

• Politie.
  
• Brandweer.
• Leger.
• Zorg.
• Infrastructuur.

marktevenwicht verstoring

Als er geen belemmeringen op de markt zijn, bepalen vraag en aanbod de prijs. Soms grijpt de overheid in en stelt minimum- of maximumprijzen.

Minimumprijzen beschermen

de producent. Maximumprijzen

beschermen de consument.

Een bekende minimumprijs

is het minimum (jeugd)loon.

Toezichthouders vanuit de overheid

Consument en bedrijf beschermen door onpartijdige instituten die er op toezien dat wetten en regels worden nageleefd.

- NVWA, Nederlandse Voedsel- en Waren autoriteit

- ACM, Autoriteit consument en markt

-AFM, Autoriteit financiële markten

samen oefenen

De collectieve vraaglijn van een compacte fotocamera luidt:

Qv = -0,1P + 25

Waarbij:

Qv = gevraagde hoeveelheid in miljoen stuks per jaar

P = prijs in euro’s per toestel.

In de uitgangssituatie kost het fototoestel

 € 150.

samen oefenen

a. Arceer het consumentensurplus in de uitgangssituatie.

b. Bereken de omvang van het consumenten surplus in de uitgangssituatie.

c. Bereken de gevraagde hoeveelheid als de prijs van het toestel met 20% wordt verlaagt.

d. Arceer de toename van het consumenten surplus die ontstaat door de prijs verlaging.

e. De producent wil graag 17 miljoen stuks per jaar verkopen. Bereken welke prijs hij in dat geval voor zijn toestel moet vragen.

Qv = -0,1P + 25

P = 150 euro

Antwoorden

a

b. Het consumentensurplus is een driehoek.

De oppervlakte daarvan reken je uit door ½ × basis × hoogte

Oppervlakte = ½ × 10 mln. stuks × € 100 = € 500 mln.

c. De oude prijs was € 150.

20% prijsverlaging betekent een nieuwe prijs van € 120 (0,8 × 150)

Qv = -0,1P + 25

Qv = -0,1×120 + 25

Qv = 13 (miljoen stuks)

d

e. Qv = -0,1P + 25

De producent wil graag een vraag van 17 (miljoen stuks)

17 = -0,1P + 25

0,1P = 8

P = 80 ⇒ dan moet hij de prijs verlagen naar € 80.

Samen oefenen

1. (2p) Teken de GTK lijn in bovenstaande grafiek. Stel hiervoor eerst de formule van TK en vervolgens die van GTK op.

2. (2p) Bereken bij welke prijs er sprake is van maximale omzet. Licht duidelijk toe hoe je aan je antwoord komt.

3. (2p) Bereken (dus niks aflezen!) bij welke prijs er sprake is van maximale winst. Geef dit aan in de grafiek.

4. (2p) Bereken de maximale winst.

5. (2p) Arceer de maximale winst.

Antwoorden

a. TK = 4q + 24 en GTK = 4+24/q (1p)

q = 10  GTK = 4+24/10 = 6,4 (zie zwarte lijn in grafiek)

b. Maximale omzet als MO = 0  als q = 5 (1p)

P = -2*5+20 = 10 euro (1p)

c. Maximale winst als MO = MK

-4q+20 = 4  4q = 16  q = 4 (1p) P = -2*4+20 = 12 euro (1p)

d. TO = 4*12 = € 48

TK = 4*4+24 = € 40 (1p)

TW = 8 euro (1p)

e. Zie grafiek (rode oppervlakte)