Examenvoorbereidingsles verwering/erosie en globalisering

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Wat is het verschil tussen verwering en erosie?

Verwering en erosie

Bij verwering valt een stuk steen uit elkaar.

Op zijn eigen plek.

Er is geen sprake van transport (verplaatsing)

Bij erosie wordt een gesteente afgesleten.

Er is transport van sedimenten nodig (verplaatsing)

beiden zijn exogene processen die zorgen voor het afbreken van een landschap

2 hoofdsoorten verwering.

Elke hoofdsoort kent weer verschillende voorbeelden.

Chemische verwering

Het gesteente valt uit elkaar doordat de chemische structuur verandert.

Waardoor: 

- Oplossen van gesteenten in zuur water

Fysische verwering

(mechanische verwering)

Het gesteente valt uit elkaar, maar behoudt de zelfde structuur.

Waardoor:

- grote temperatuurverschillen,

- vorst

- wortels van planten

Chemische verwering 

door het oplossen van gesteenten in zuur water

Vindt veel plaats met kalksteen. 

Kalksteen bestaat vooral uit calciumcarbonaat maar ook andere mineralen zoals dolomiet.

Calciumcarbonaat lost makkelijk op in zuur water.

Het calciumcarbonaat verdwijnt uit de samenstelling van de steen. Brokjes dolomiet blijven achter.

Het gesteente is dus uit elkaar gevallen doordat de chemische samenstelling verandert is.

Het hangt een druppel water met kalk aan het plafond. 

Als de druppel verdampt blijft het kalk achter. Na duizenden jaren herhalen ontstaat er een stalactiet.

Als de druppel op de grond valt en daar verdampt blijft er op de grond kalk achter. Na duizenden jaren ehrhalen ontstaat er een talagmiet

In wat voor een klimaat zal je veel chemische verwering hebben?

1. droog en koud
2. vochtig en koud
3. droog en warm
4. vochtig en warm

2 hoofdsoorten verwering.

Elke hoofdsoort kent weer verschillende voorbeelden.

Chemische verwering

Het gesteente valt uit elkaar doordat de chemische structuur verandert.

Waardoor: 

- Oplossen van gesteenten in zuur water

Fysische verwering

(mechanische verwering)

Het gesteente valt uit elkaar, maar behoudt de zelfde structuur.

Waardoor:

- grote temperatuurverschillen,

- vorst

- wortels van planten

- plotseling drukverschil

Leg in eigen woorden uit hoe mechanische verwering in de woestijn plaatsvindt.

Fysische / mechanische verwering

door grote dag-nacht temperatuurverschillen

Vaak in de woestijn

Overdag is het er heel warm.

De steen zwelt door de hitte een beetje op.

's Nachts is het er heel koud.

De steen wilt inkrimpen

Maar steen kan niet soepel opzwellen en krimpen. Er ontstaat spanning in de steen.

De steen breekt (deels), zonder dat de chemische samenstelling verandert is.

Fysische / mechanische verwering

vorstverwering

Vaak in bergen en koudere gebieden.

Vloeibaar water stroomt in een spleet.

Het water bevries, daarbij zet water uit.

Er is te weinig ruimte in de spleet dus duwt het ijs het gesteente kapot.

De steen is gebroken zonder dat de chemische samenstelling verandert is.

Fysische / mechanische verwering

door het uiteen drukken van plantenwortels

Een plantenwortel groeit in een spleet in een steen.

Eerst is de wortel nog jong dus dun.

Maar de wortel groeit en wordt dikker.

Dus wordt de speet steeds wijder.

Uiteindelijk breekt de steen zonder dat de chemische samenstelling verandert.

2.1: Internationale arbeidsverdeling

2.1: Internationale arbeidsverdeling

Vorige keer:

- Makkelijker reizen (kosten + tijd daalden) --> Tijd-Ruimte compressie

- Beleid van open grenzen

--> Meer handel

--> Bedrijven verplaatsen delen van het bedrijf: Multinationals

--> Triade blijft het belangrijkst

Vandaag:

- Internationale arbeidsverdeling

Bedrijven verplaatsen makkelijk

Betere infrastructuur, bereikbaarheid, ICT e.d.

--> Bedrijven verplaatsen onderdelen (let op; niet hele bedrijven verplaatsen!)

--> Bedrijven worden "Footloose" 

Welk vestigingsvoordeel hoort bij welke locatie?

Centrumlanden

Perifere landen

Semi-perifere landen

Lage lonen

Hoop opleidingsniveau

Goedkope vestiging

Hoge arbeidsproductiviteit

Weinig handelsbarieres t.o.v. andere landen

Minder controle op arbeidsvoorwaarden

Minder controle op milieu

Beste van beide kanten

Bedrijven verplaatsen makkelijk

Dat heeft gevolgen voor landen!

Welke gevolgen?

--> Ieder land doet waar hij goed in is:

Tussen landen wordt het werk verdeeld

= Internationale arbeidsverdeling: Centrum; diensten / periferie; grondstoffen (standaardvraag CE)

Gevolgen niet voor elk land hetzelfde!

Welke eigenschap hoort bij welke gebied?

Centrumlanden

Perifere landen

Semi-perifere landen

Afhankelijk

Werk wat meer geld oplevert

Interessante plek voor "moeilijkere" industrie

Hier worden beslissingen gemaakt

Hier gaat de winst van de onderneming heen

Vooral handel met 1 of enkele landen

Produceert veel grondstoffen

Opkomende economieën

Economische groei: hoge pieken, diepe dalen

Nemen soms bedrijven over uit de rijke delen van de wereld

Industrie trekt weg

Gevolgen voor regio's: Als bedrijven komen

Standaard vraag in CE: Waarom worden bedrijven uit het centrum gevraagd om te werken in de periferie?

+ Kennis / afzetnetwerk / machines / kunnen milieuvriendelijker produceren / legale werkgelegenheid / nieuwe werknemers geven de lokale economie een boost. 

- Winst gaat naar centrumgebied (buitenlands bedrijf)

- Minder werkgelegenheid voor lokale werknemers (buitenlandse bedrijven nemen eigen werknemers mee)

- Lokale bevolking kan deel van de grond kwijtraken (omdat buitenlandse bedrijven zich precies daar willen vestigen. 

- Productie gaat grootschaliger; negatieve gevolgen voor leefomgeving

Gevolgen voor regio's

Kortom:

- Winst en macht in het centrum (hoofdkantoor; ontwerpafdeling e.d.)

- Periferie: erg afhankelijk van keuzes centrum. Geen/weinig winst. (hoofdkantoor kan beslissen om bedrijfsonderdeel te verplaatsen)

Let op: 

Haal de belangen van een bedrijf en van een overheid niet door elkaar! Een Nederlands bedrijf en de Nederlandse overheid hebben niet dezelfde belangen!

Nadeel voor periferie: Verslechterende ruilvoet

Ruilvoet: de verhouding tussen het exportprijspeil en het importprijspeil

Waarde grondstoffen daalt

Waarde eindproducten stijgt (met nieuwe technologie)

Kortom: steeds meer bananen exporteren om dezelfde hoeveelheid computers te betalen.

Ruilvoet verbetert voor centrumlanden.

Gevolgen voor regio's: Als bedrijven weg gaan

In centrum: industrie trekt weg

Daardoor; werkloosheid onder laagopgeleiden 

(deze groep heeft minder kansen om nieuw werk te vinden)

Regio's waar het gemiddeld inkomen sterk is gedaald

Gevolgen voor beleid?