T2 bs1: Het zintuigstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 6 Waarneming en gedrag

6.1 Het zintuigstelsel

Leerdoelen

• Je kunt de werking van zintuigen beschrijven en de relatie van het zintuigstelsel met het zenuwstelsel beschrijven.

Prikkels

Zintuigen met receptoren die prikkels opvangen

• Externe prikkels: extern milieu, zoals geluid en geur
• Interne prikkels: intern milieu, zoals osmoreceptoren en pH-receptoren of proprioceptoren (spanning spier en stand lichaam)

Soorten receptoren

Mechanische receptoren: 

• Prikkel = mechanische energie
• Celmembraan buigt of strekt 
• Bijv: aanraking, druk, beweging, geluid

Soorten receptoren

Gehoor/evenwichts receptoren: 

• Prikkel = mechanische energie
• Vloeistof laat haartjes bewegen

Binas tabel 87D

prikkel=>

 impuls

Soorten receptoren

Chemische receptoren: 

• Prikkel = moleculen
• Bijv: smaak en reuk

Soorten receptoren

Lichtreceptoren (foto): 

• Prikkel = zichtbaar licht
• Bij mens in oog

Binas tabel 87C

Dus licht komt binnen. De staafjes en kegeltjes nemen dat waar en zetten het om in impulsen. Deze reizen vervolgens richting de hersenen.

Om beter te zien heeft ons oog een special gebied op het netvlies

Prikkel

Zintuigcel

Impuls via gevoelszenuwcel

Ruggenmerg (schakelcellen)

Hersenstam

Grote hersenen

Ruggenmerg (schakelcellen)

Impuls via bewegingszenuwcel

Spier of klier = reactie

Soorten receptoren

in de huid

Tast/druk receptoren: 

• Prikkel = mechanische energie
• Tast: vlak onder opperhuid
• Druk: dieper in de huid

Temperatuurreceptoren:

• Prikkel = warmte en kou boven of onder vorige waarde

Pijnreceptoren:

• Prikkel = extreme druk, extreme temperaturen of door stoffen die vrijkomen bij beschadiging of ontsteking weefsel
• In het hele lichaam

Binas tabel 87A

Prikkeldrempel

Gewenning

vragen

VRAGEN? 

Bloedvat

Talgklier

Pijnreceptoren

Zweetklier

Drukreceptoren

Zenuw

Vet

Tastreceptoren

Plaats de gebeurtenissen in de juiste volgorde

Pijnprikkel in je bovenarm

1

2

3

4

5

6

7

Neurotransmitters komen op spier terecht

impuls naar motorische zenuwcel

impuls naar eerste schakelcel

Ontstaan impuls in Sensorische zenuwcel

Armspier trekt samen

Impuls naar bewegingscentra

Impuls naar  gevoelscentra grote hersenen

wat is kippenvel

1. een samentrekking van glad spierweefsel bij haarspietjes bij kou
2. een samentrekking van gestreept spierweefsel bij haarspietjes bij kou
3. een ontspanning van glad spierweefsel bij haarspietjes bij kou
4. een ontspanning van gestreept spierweefsel bij haarspietjes bij kou

Sommige spieren zitten aan twee kanten vast aan de huid.
Zo kun je kippenvel krijgen
Is dit een bewust of onbewuste actie?

1. bewuste actie
2. onbewuste actie
3. geen van beide

Door de blinde vlek zie ik

1. een deel van het buitenste gezichtsveld niet
2. een deel van het binnenste gezichtsveld niet
3. voor een deel van het buitenste gezichtsveld geen diepte
4. voor een deel van het binnenste gezichtsveld geen diepte

Wordt kippenvel geregeld vanuit het autosomaal zenuwstelsel of animaal zenuwstelsel?

1. autosomaal
2. animaal

Motivatie voor een bepaald gedrag wordt bepaald door:

1. alleen externe prikkels
2. alleen interne prikkels
3. sleutelprikkels
4. door interne en externe prikkels

mechanische receptor

chemische receptor

lichtreceptor

temperatuurreceptor

gehoorreceptor

evenwichtreceptor

tastreceptor

drukreceptor

pijnreceptor

staafjes en kegeltjes

smaakreceptor

reukreceptor

pH receptor

bloeddrukreceptor

De spieren die voor kippenvel zorgen , zitten aan je skelet.

1. Ja
2. Nee

prikkel

receptor

effector

schakelcel

sensorische neuron

motorische neuron

In een hete, vochtige sauna heb je eerder risico op oververhitting dan in een hete, droge saunaruimte. Leg dit uit

In een hete, vochtige sauna bestaat eerder risico op oververhitting dan in een hete, droge saunaruimte.

Verklaar dit.

Bij te hoge lichaamstemperatuur gaan mensen zweten. Verdampend zweet onttrekt warmte aan het lichaam. Bij te hoge luchtvochtigheid kan het zweet niet verdampen wat sneller tot oververhitting kan leiden.

Aan de slag

maken: 2 t/m 6

(eerder klaar: regeling oefenen op biologiepagina.nl)